Cevap: D

Verilen şekilde bir insanın soluk alma (inspirasyon) ve soluk verme (ekspirasyon) anındaki göğüs ve diyafram hareketleri gösterilmektedir.

Soluk alma (inspirasyon) sırasında gerçekleşen olaylar:

→ Diyafram kası kasılır → düzleşir ve aşağı doğru hareket eder

→ Kaburgalar arası dış kaslar kasılır → göğüs kafesi yukarı ve dışa doğru genişler

→ Göğüs boşluğunun hacmi artar

→ Akciğer hacmi artar

→ İç basınç düşer → hava içeri girer

→ Karın boşluğu hacmi azalır (çünkü diyafram aşağı doğru baskı yapar)

→ Şıkları değerlendirelim:

A. Diyafram kası kubbeleşir → ❌ Bu, soluk verme anında olur.

B. Kaburgalar arası kaslar gevşer → ❌ Bu da soluk verme anına aittir.

C. Akciğerin hacmi azalır → ❌ Soluk verirken olur.

✅ D. Diyafram kası kasılır → Doğru! Soluk alma başlatılır.

E. Karın boşluğunun hacmi artar → ❌ Aksine, azalır.

✅ Doğru cevap: D şıkkı “Diyafram kası kasılır”

Cevap: D

Soruda alyuvar hücrelerinde solunum gazlarının taşınması sırasında gerçekleşen olaylar sorgulanıyor. Her ifadeyi ayrı ayrı değerlendirelim:

✅ I. Karbonik anhidraz enziminin H₂CO₃'ü substrat olarak kullanması; Doğrudur. Alyuvarlarda bulunan karbonik anhidraz enzimi,

• CO₂ + H₂O ⇌ H₂CO₃

• H₂CO₃ ⇌ H⁺ + HCO₃⁻
  tepkimelerinde görev yapar.

Karbonik asit (H₂CO₃), bu enzim için bir substrattır ve bu reaksiyon alyuvar içinde gerçekleşir.

✅ II. Oksijenin hemoglobine bağlanması; Doğrudur. O₂, akciğer kılcallarında hemoglobine bağlanarak oksihemoglobin oluşturur. Bu olay da alyuvarlar içinde gerçekleşir.

❌ III. Bikarbonatın enerji harcanarak kan sıvısına gönderilmesi; Yanlıştır. Bikarbonat (HCO₃⁻), difüzyonla veya iyon değişim taşıyıcılarıyla (örneğin Cl⁻ karşılığı) pasif taşınır, Enerji (ATP) harcanmaz. Bu işlem de alyuvarlardan plazmaya doğru olur.

✅ Sonuç: Doğru olanlar: I ve II Doğru cevap: D şıkkı ✅

Cevap: C

Grafikte HbH (hidrojen bağlı hemoglobin) miktarının zamana göre değişimi verilmiş. Bu değer, kanda H⁺ iyonu konsantrasyonunun (asidik ortamın) artmasıyla yükselir. Yani Hb, H⁺ iyonunu bağlayarak HbH hâline gelir.

Bu bilgiye göre zaman aralıklarını analiz edelim:

🔹 0 - t₁ aralığı: HbH miktarı artıyor → Kanda H⁺ iyonu artıyor, ortam asidikleşiyor. → Bu, karbondioksitin fazlaca olduğu bir ortamı gösterir. Çünkü CO₂ → H⁺ üretir. → Bu olay doku kılcallarında veya sindirim organı kılcallarında (örneğin ince bağırsak) olabilir. ✅ I. ifade doğru: 0 - t₁ aralığında kan ince bağırsak kılcallarından geçmektedir.

🔹 t₁ - t₂ aralığı: HbH seviyesi sabit → Yeni H⁺ bağlanması veya çözünmesi olmamış. → Bu, kanın büyük toplardamarlarda (örneğin üst ana toplardamar) ilerlediği, gaz alışverişinin olmadığı bir dönemdir. ✅ II. ifade doğru: t₁ - t₂ aralığında kan üst ana toplardamardan geçmektedir.

🔹 t₂ - t₃ aralığı: HbH seviyesi azalıyor → H⁺ iyonu serbest kalıyor → ortam bazikleşiyor. → Bu, alveol kılcallarında gerçekleşir; CO₂ dışarı atılırken H⁺ iyonları çözülür. ✅ III. ifade doğru: t₂ - t₃ aralığında kanın geçtiği damar alveollerin çevresindeki kılcal damarlardır.

🔹 IV. ifade: “Üç zaman aralığında da kanın pH’si değişmez” ❌ Yanlış. HbH seviyesinin artıp azaldığı her durumda pH değişmektedir (asitlik artar veya azalır).

✅ Sonuç: Doğru ifadeler: I, II ve III Cevap: C şıkkı ✅

Cevap: B

Diyafram, solunumda görevli ana kastır ve göğüs boşluğunun hacmini değiştirerek akciğerlere hava giriş çıkışını sağlar. Şimdi ifadeleri tek tek inceleyelim:

✅ I. Kanın pH'sinin düşmesi ile çalışma hızı artar. Doğru. pH düşmesi → kandaki CO₂ artışı anlamına gelir. Bu durum, medulladaki solunum merkezini uyarır ve diyaframın daha hızlı kasılmasına neden olur. ➡ Bu ifade doğrudur.

❌ II. Çalışması sadece otonom sinirler ile düzenlenir. Yanlış. Diyafram hem otonom sinir sistemi (istem dışı solunum) hem de somatik sinir sistemi (istemli solunum) tarafından kontrol edilebilir. Örneğin: Derin nefes almak ya da nefes tutmak bilinçli (istemli) yapılabilir. ➡ Bu ifade yanlıştır.

✅ III. Kasılıp gevşemesi ile göğüs boşluğunun hacmi ve iç basıncı değiştirilir. Doğru. Diyafram kasıldığında aşağı doğru çekilir → göğüs boşluğu genişler → iç basınç azalır → hava akciğerlere girer. Gevşediğinde yukarı çıkar → hacim azalır → basınç artar → hava dışarı atılır. ➡ Bu ifade doğrudur.

❗ Sonuç: Yanlış olan ifade: II Doğru cevap: B şıkkı ✅

Cevap: D

Verilen tepkimeler kanda karbondioksit (CO₂) taşınması sırasında gerçekleşen kimyasal süreçleri göstermektedir. Bu olaylar özellikle doku kılcalları ve alveol kılcallarında farklı yönde gerçekleşir.

🔁 Tepkimeleri ve yönlerini inceleyelim:

1. CO₂ + H₂O ⇌ H₂CO₃

• Karbondioksit suyla birleşir, karbonik asit oluşur.

• Doku kılcallarında ileri yönde, alveol kılcallarında geri yönde çalışır.

2. H₂CO₃ ⇌ H⁺ + HCO₃⁻

• Karbonik asit, hidrojen ve bikarbonata ayrışır.

• Doku kılcallarında ileri yönde, alveolde geri yönde çalışır.

3. H₂CO₃ ⇌ CO₂ + H₂O

• Karbonik asit yıkılarak CO₂ ve su oluşturur.

• Alveol kılcallarında gerçekleşir (CO₂ dışarı atılacak).

4. H⁺ + HCO₃⁻ ⇌ H₂CO₃

• Bikarbonat ve hidrojen iyonları birleşip karbonik asit oluşturur.

• Alveol kılcallarında gerçekleşir (CO₂ oluşturulacak).

5. Hb + H⁺ ⇌ HbH

• Hemoglobin, H⁺ iyonunu bağlayarak tampon görevi yapar.

• Doku kılcallarında ileri yönde, alveolde geri yönde.

6. HbH ⇌ Hb + H⁺

• Oksijen bağlamak isteyen hemoglobin, H⁺ iyonunu serbest bırakır.

• Alveol kılcallarında gerçekleşir.

🔍 Soru: Hangi olaylar alveol kılcallarında gerçekleşir?

Alveolde gerçekleşen olaylar:

• 3: H₂CO₃ → CO₂ + H₂O

• 4: H⁺ + HCO₃⁻ → H₂CO₃

• 6: HbH → Hb + H⁺

✅ Doğru cevap: D) 3 - 4 - 6

Cevap: B

Yüksek rakımlı yerlerde: Atmosfer basıncı düşer → O₂ kısmi basıncı azalır Bu durum, vücutta hipoksi (oksijen yetersizliği) oluşturur Vücut bu duruma hemen ve zamanla çeşitli tepkiler verir

Şimdi sırasıyla inceleyelim:

I. O₂ kısmi basıncının azalması ✅ İlk ve en hızlı gerçekleşen değişikliktir Ortam kaynaklıdır; fizyolojik bir yanıt değil, ortamın özelliğidir

IV. Soluk alıp verme hızının artması ✅ Oksijen azlığını telafi etmek için hemen artar Refleks bir tepki olarak devreye girer

III. Böbreklerde eritropoietin salgılanmasının artması ✅ Hipoksi, böbrekleri uyarır Böbrekler eritropoietin hormonu salgılar (birkaç saat–gün içinde artar)

II. Alyuvar hücre sayısının artması ✅ Eritropoietin kemik iliğini uyarır Alyuvar üretimi artar → bu ise günler–haftalar süren bir adaptasyondur

🔁 Sonuç: Doğru sıralama: I (ortam etkisi) → IV (hemen verilen yanıt) → III (hormonal tepki) → II (uzun vadeli çözüm)

Cevap: A

🔁 Olaylar: A olayı: Sağdan sola → Soluk verme (ekspirasyon) B olayı: Soldan sağa → Soluk alma (inspirasyon)

Şimdi ifadeleri değerlendirelim:

I. A olayı gerçekleşirken kaburgalar arası kaslar gevşer, diyafram kasılır. ❌ A olayı: Soluk verme. Soluk verirken: Kaburgalar arası kaslar gevşer ✅ Ama diyafram da gevşer ❌ (Kasılmaz!) Bu nedenle ifade yanlıştır.

II. B olayı gerçekleşirken akciğerin iç hacmi artar, iç basıncı azalır. ✅ B olayı: Soluk alma. Soluk alma sırasında: Diyafram kasılır ve aşağı iner ✅ Akciğer hacmi artar ✅ İç basınç düşer, hava içeri girer ✅ Bu ifade doğrudur.

III. A ve B olaylarının her ikisinde de sadece diyafram kasının faaliyeti etkilidir. ❌ Yanlış. Soluk alma sırasında kaburgalar arası kaslar da çalışır. Soluk verme ise pasif olabilir ama özellikle zorunlu soluk vermede karın kasları devreye girer. Yani sadece diyafram kası etkili değildir.

➡️ Doğru cevap: A) Yalnız II

Cevap: B

Bir süre nefes tutulduğunda (30–40 saniye gibi), vücudun iç dengesinde bazı değişiklikler meydana gelir. Bu değişiklikler solunum ve dolaşım sistemlerini hızlandıran uyarılar oluşturur.

Şimdi verilen ifadeleri değerlendirelim:

I. Kanda aniden yükselen O₂ kısmi basıncı ❌ Yanlış. Nefes alınıp verilmediği sürece, O₂ miktarı düşer; yükselmez. Bu yüzden bu ifade hem fizyolojik olarak hatalıdır, hem de solunum merkezlerini uyaran bir faktör değildir.

II. Kanın CO₂ kısmi basıncının artması ✅ Doğru. Nefes tutulduğunda CO₂ birikir. Bu artış, kanın pH’sini düşürür (asidikleşme). Bu durum medulladaki solunum merkezlerini uyarır → Solunum ve dolaşım hızlanır.

III. Kanın asitliğinin artmasına bağlı olarak beyin korteksinin uyarılması ❌ Yanlış. Kanın pH'sindeki düşüş (yani asitliğin artması), esas olarak beyin korteksini değil, beyin sapındaki (medulla oblongata) solunum merkezlerini uyarır. Dolayısıyla ifade hem yanlış yapıyı (korteks) söylüyor hem de ikinci dereceden dolaylı bir ilişki kuruyor.

Sonuç: Yalnız II doğrudur. Doğru cevap: B

Cevap: C

Alveoller, akciğerlerde gaz alışverişinin yapıldığı temel yapılardır ve yapısal özellikleri solunumun verimliliği açısından oldukça özelleşmiştir.

Şimdi seçenekleri tek tek değerlendirelim:

A) Solunum yüzeyinin genişlemesinde rol oynar. ✅ Alveoller milyonlarca küçük kesecik şeklindedir, bu da toplamda çok büyük bir yüzey alanı oluşturur (~70–100 m²). Bu geniş yüzey gaz alışverişini kolaylaştırır.

B) Solunum gazlarının kan sıvısı ile değişiminin yapıldığı yapılardır. ✅ Oksijen kana geçer, karbondioksit kana verilir. Bu değişim alveol ile kılcal damarlar arasında gerçekleşir.

C) Yapısında sadece yassı epitel hücreleri bulunur. ❌ Yanlış. Alveoller, yalnızca yassı epitel (tip I alveol hücresi) içermez. Aynı zamanda tip II alveol hücreleri (granüllü hücreler) de bulunur. Tip II hücreler sürfaktan üretir, yüzey gerilimini azaltır ve alveollerin çökmesini engeller.

D) Kılcal damarlar ile çevrilidir. ✅ Alveollerin etrafı kılcal damar ağıyla çevrilidir. Bu sayede gaz alışverişi çok hızlı ve verimli şekilde gerçekleşir.

E) Yüzey alanının nemli olması kana geçen oksijen miktarının artmasında etkili olur. ✅ Gazlar nemli yüzeylerden daha iyi difüze olur. Bu nedenle alveol yüzeyinin nemli olması, O₂’nin kana geçişini kolaylaştırır.

Sonuç: C şıkkı yanlıştır, çünkü alveollerde yalnızca yassı epitel değil, aynı zamanda sürfaktan üreten özel hücreler (tip II) de bulunur.

Cevap: D

Doku sıvısından kana geçen karbondioksit (CO₂), akciğere üç farklı yolla taşınır. Bu yolların yüzdelik dağılımı yaklaşık olarak şöyledir:

%70 — Bikarbonat (HCO₃⁻) şeklinde (ama plazmada taşınır)

%20–23 — Hemoglobine bağlanarak (karbaminohemoglobin olarak)

%7–10 — Kan plazmasında çözünmüş CO₂ olarak

Şimdi her maddeye bakalım:

I. Kan plazmasında çözünmüş karbonik asit (H₂CO₃) hâlde taşınır. ❌ Yanlış. H₂CO₃ çok kararsız bir moleküldür. CO₂ + H₂O tepkimesiyle oluşur ama hemen H⁺ + HCO₃⁻'a ayrışır. Bu nedenle kan plazmasında H₂CO₃ hâlinde taşınması beklenmez. ➡ Doğru olan: CO₂ doğrudan çözünmüş hâlde taşınabilir ama H₂CO₃ değil.

II. Hemoglobine bağlanarak karbaminohemoglobin şeklinde taşınır. ✅ Doğru. CO₂, hemoglobinin amino gruplarına bağlanabilir ve karbaminohemoglobin (HbCO₂) oluşur. Bu taşıma yolu özellikle doku kılcallarında önemlidir.

III. Alyuvarlarda bikarbonat (HCO₃⁻) şeklinde taşınır. ❌ Yanlış. CO₂, alyuvarda karbonik anhidraz enzimi ile H₂CO₃’e çevrilir ve hemen HCO₃⁻ + H⁺ olarak ayrışır. Ancak HCO₃⁻, alyuvar içinde kalmaz. ➡ Plazmaya geçer. Alyuvarlar bu iyonu dışarı verip yerine Cl⁻ alır (klor kayması).

Sonuç: I yanlış (H₂CO₃ taşınmaz) II doğru III yanlış (HCO₃⁻ plazmada taşınır, alyuvar içinde kalmaz) ✅ Doğru seçenek: D) I ve III