Ödem Oluşumunda Kılcal Damar Basınçlarının Rolü

Ödem, doku sıvısının aşırı birikmesi sonucu oluşan şişliktir. Bunun temel nedenleri:

• Kan basıncının artması → Kılcal damarlardan daha fazla sıvının dışarı sızması
• Ozmotik basıncın düşmesi → Sıvının tekrar kılcal damarlara geri alınamaması

Grafikleri inceleyelim:

A Grafiği: Kan basıncı azalıyor, ozmotik basınç değişmiyor.

✅ Ödeme neden olmaz.

• Kan basıncı düştüğünde damar dışına sıvı çıkışı azalır.
• Ödemin oluşması için kan basıncının artması veya ozmotik basıncın düşmesi gerekir.

✔ A grafiği ödeme neden olmaz.

B Grafiği: Kan basıncı ve ozmotik basınç sabit.

✅ Ödeme neden olmaz.

• Hem kan basıncı hem de ozmotik basınç sabit olduğu için sıvı dengesi korunur.
• Normal kılcal damar işleyişi devam eder, ödeme yol açmaz.

✔ B grafiği ödeme neden olmaz.

C Grafiği: Kan basıncı azalıyor, ozmotik basınç da azalıyor.

❌ Ödeme neden olabilir!

• Kan basıncının azalması tek başına ödem yapmaz, ancak ozmotik basıncın düşmesi önemli bir sorundur.
• Ozmotik basınç düşükse, sıvı kılcal damarlara geri alınamaz ve dokularda birikerek ödeme yol açar.

✔ C grafiği ödeme neden olabilir.

Kalp içindeki kan çok hızlı hareket ettiğinden, kalp duvarı çok kalın olduğundan ve endokart tabakasında kılcal damarlar bulunmadığından, kanın difüzyonla miyokarta geçmesi mümkün değildir. Bu yüzden kalp, koroner damarlar aracılığıyla beslenir.

Şemadaki numaralandırılmış damarları belirleyelim:

1 → Aort atardamarı (Kalpten vücuda temiz kan götürür).

2 → Akciğer atardamarı (Kalpten akciğere kirli kan götürür - istisna bir atardamar).

3 → Üst ve alt ana toplardamar (Vücuttan kalbe kirli kan getirir).

4 → Akciğer toplardamarı (Akciğerden kalbe temiz kan getirir - istisna bir toplardamar).

a. Hangi damarlarda temiz kan taşınır?

✅ Aort (1) ve Akciğer Toplardamarı (4)

• Aort atardamarı, temiz kanı tüm vücuda taşır.
• Akciğer toplardamarı, oksijenlenmiş kanı akciğerlerden kalbin sol kulakçığına getirir (istisna bir toplardamardır).

✔ Cevap: 1 ve 4 numaralı damarlar temiz kan taşır.

b. Hangi damarlarda kirli kan taşınır?

✅ Akciğer Atardamarı (2) ve Üst/Alt Ana Toplardamarlar (3)

• Akciğer atardamarı, kirli kanı akciğerlere taşır (istisna bir atardamardır).
• Üst ve alt ana toplardamarlar, kirli kanı vücuttan kalbe getirir.

✔ Cevap: 2 ve 3 numaralı damarlar kirli kan taşır.

c. Hangi damarların orta tabakasında elastik lifler bulunur?

✅ Atardamarlar (1 ve 2)

• Aort ve akciğer atardamarı gibi atardamarların çeperleri, yüksek basınca dayanıklı olması için elastik lifler bakımından zengindir.

✔ Cevap: 1 ve 2 numaralı damarlar elastik lif içerir.

d. Hangi damarlarda tek yönde açılan kapakçıklar bulunur?

✅ Toplardamarlar (3 ve 4)

• Toplardamarlar düşük basınçlıdır ve kanın geri kaçmasını önlemek için tek yönlü kapakçıklar içerir.
• Üst ve alt ana toplardamarlarda ve akciğer toplardamarında kapakçıklar bulunur.

✔ Cevap: 3 ve 4 numaralı damarlarda tek yönlü kapakçıklar bulunur.

İnsan Kalbi ile Bağlantılı Damarların Açıklaması:

I - Üst Ana Toplardamar

• Baş, boyun ve üst vücut bölgelerinden kirli kanı kalbin sağ kulakçığına taşır.
• Vücuttan gelen oksijen bakımından fakir kanı toplayarak dolaşım sistemine geri döndürür.

II - Aort Atardamarı

• Sol karıncıktan çıkan temiz kanı tüm vücuda dağıtan en büyük atardamardır.
• Vücuda oksijen bakımından zengin kan pompalanmasını sağlar.

III - Akciğer Atardamarı

• Kalbin sağ karıncığından çıkan oksijeni düşük (kirli) kanı akciğerlere taşır.
• Diğer atardamarlardan farklı olarak, oksijen bakımından fakir kan taşır.

IV - Akciğer Toplardamarı

• Akciğerlerden gelen oksijen bakımından zengin kanı kalbin sol kulakçığına getirir.
• Diğer toplardamarlardan farklı olarak temiz kan taşır.

V - Alt Ana Toplardamar

• Bacaklar ve alt vücut bölgelerinden gelen kirli kanı kalbin sağ kulakçığına taşır.
• Vücudun alt kısmındaki toplardamarlar tarafından toplanan oksijen fakir kan buraya gelir.

✔ Bu damarlar, küçük ve büyük kan dolaşımının sağlıklı şekilde çalışmasını sağlar.

Üre, karaciğerde oluşan ve böbrekler tarafından atılan bir atık maddedir. Ürenin dolaşım sistemindeki yolculuğunu takip edelim:

Karaciğerden Çıkış (Damar 5): Üre, karaciğerden çıkar ve alt ana toplardamar (vena cava inferior) aracılığıyla kalbe taşınır.

Kalbe Giriş (Damar 3): Alt ana toplardamar (5) ile sağ kulakçığa (3) ulaşır.

Kalpten Çıkış (Damar 2 ve 1): Sağ kulakçık → Sağ karıncık → Akciğer atardamarı (2) ile akciğerlere gider. Akciğerlerde temizlenen kan, akciğer toplardamarı (1) ile sol kulakçığa döner.

Böbreklere Ulaşma (Damar 8): Sol kulakçık → Sol karıncık → Aort aracılığıyla böbreklere (8) ulaşır. Böbreklerde süzülerek idrarla atılır.

Doğru Sıralama: 5 - 3 - 2 - 1 - 8 Bu sıralama, karaciğerde oluşan ürenin böbreklere ulaşma yolunu doğru şekilde gösterir.

Şekilde kalbin farklı evreleri (1. durum ve 2. durum) gösterilmektedir. Kalbin çalışmasını kulakçıklar ve karıncıklar arasındaki kapakçıkların açılması ve kapanmasıyla birlikte değerlendirebiliriz.

1. Durumda Gerçekleşenler: (Kulakçıklar kasılır, karıncıklar gevşer.)

✅ I. Biküspit kapakçıkların açılması

✅ V. Karıncıkların gevşemesi

• Bu evrede kulakçıklar kasıldığı için biküspit kapakçıklar açılır ve kan sol kulakçıktan sol karıncığa geçer.
• Aynı şekilde triküspit kapakçıklar da açılarak sağ kulakçıktan sağ karıncığa kan geçer.
• Karıncıklar gevşediği için kan giriş yapabilir.

2. Durumda Gerçekleşenler: (Karıncıklar kasılır, kulakçıklar gevşer.)

✅ II. Triküspit kapakçıkların açılması

✅ III. Yarım ay kapakçıklarının açılması

✅ IV. Karıncıkların kasılması

• Bu evrede karıncıklar kasıldığı için triküspit ve biküspit kapakçıklar kapanır.
• Yarım ay kapakçıkları açılır ve kan, akciğer atardamarı ve aort aracılığıyla akciğerlere ve vücuda pompalanır.

✔ Kalbin bu iki durumu, kanın düzenli şekilde pompalanmasını sağlar.

Vücut Savunmasında Rol Oynayan Organlar ve Görevleri

1. Timus Bezi

• Görevi: T lenfositlerinin (T hücreleri) olgunlaşmasını sağlar.
• Bağışıklık sisteminin eğitici organıdır, özellikle bebeklik ve çocukluk döneminde aktif çalışır.

2. Karaciğer

• Görevi: Zararlı maddeleri (toksinleri) süzer ve bağışıklık sistemine destek olur.
• Antikor üretiminde ve patojenlere karşı vücudu korumada rol oynar.

3. Dalak

• Görevi: Yaşlanmış alyuvarları parçalar ve enfeksiyonlara karşı savaşan lenfositleri üretir.
• Bağışıklık sisteminin bir parçası olarak mikroplarla mücadele eder.

4. Lenf Düğümleri

• Görevi: Lenf sıvısını süzerek zararlı mikroorganizmaları ve yabancı maddeleri yok eder.
• Lenfosit üretir ve bağışıklık hücrelerinin aktivitesini düzenler.

5. Bademcikler (Tonsiller)

• Görevi: Solunum ve sindirim yoluyla vücuda giren mikropları tutarak bağışıklık sistemini uyarır.
• Özellikle çocukluk döneminde enfeksiyonlara karşı savunmada önemli rol oynar.

6. Kemik İliği

• Görevi: Bağışıklık hücreleri (akyuvarlar, lenfositler) ve alyuvarları üretir.
• Bağışıklık sisteminin temel hücrelerini oluşturur ve kan yapımında görev alır.

✔ Bu organlar birlikte çalışarak vücudu mikroplara, toksinlere ve diğer zararlı maddelere karşı korur.

Kalbin yapısını şematik olarak inceleyerek küçük ve büyük kan dolaşımına etkili olan numaralandırılmış yapıları belirleyelim.

Küçük Kan Dolaşımı: (Kalpten akciğerlere giden ve geri dönen kan dolaşımıdır.)

1️⃣ Sağ karıncık →

7️⃣ Akciğer atardamarı (Kirli kanı akciğerlere taşır) →

6️⃣ Akciğer toplardamarı (Temiz kanı kalbe getirir) →

5️⃣ Sol kulakçık

✔ Küçük Kan Dolaşımı: 1 - 7 - 6 - 5

Büyük Kan Dolaşımı: (Kalpten vücuda pompalanan ve geri dönen kan dolaşımıdır.)

4️⃣ Sol karıncık →

8️⃣ Aort atardamarı (Temiz kanı vücuda dağıtır) →

3️⃣ Vücut toplardamarı (Üst ve alt ana toplardamar) (Kirli kanı kalbe getirir) →

2️⃣ Sağ kulakçık

✔ Büyük Kan Dolaşımı: 4 - 8 - 3 - 2

- Yapıdaki düz kasların kasılması

- Kulakçıkların gevşemesi ile oluşan emme kuvveti

- Çevredeki iskelet kaslarının kasılması

- Kalbin üst kısmındaki damarlar için yerçekimi kuvveti

- Kalbin alt kısmındaki damarlar için tek yönde açılan kapakçıklar