10.Sınıf Mendel İlkeleri, Çaprazlamalar Konusuna Ait Çıkmış Soruları
Soru 1.
5360
(2012-Lisans Yerleştirme Sınavı-2 (LYS2))
Bir bitkide A ve B özelliklerinin kalıtımından sorumlu olan genler, bağlı genlerdir ve birlikte kalıtılma eğilimindedir.
Bir bitkide bu genlerin kromozom üzerindeki dizilimi
şeklindedir.
Bu bitki, çekinik fenotipli bir bitki ile çaprazlandığında,
I. AaBb,
II. Aabb,
III. aaBb,
IV. aabb
Genotiplerine sahip çeşitli sayıda yavrular elde edilmiştir.
Buna göre, bu genotiplerden hangilerine sahip yavruların daha fazla oranda ortaya çıkması beklenir?
A. I ve IIB. I ve IV
C. II ve III
D. II ve IV
E. III ve IV
Cevap İçin Tıklayınız...
Cevap: B
Bu soru, bağlı genler konusunu kapsayan bir mantık ve kalıtım sorusudur.
📌 Verilen Bilgiler: Genler bağlı ve birlikte kalıtılma eğilimindedir.
Şekildeki gamet yapısı:
Üst kromozom: A — B
Alt kromozom: a — b
Yani genotip: AB / ab (cis konfigürasyonu)
Çaprazlanan diğer bitki: çekinik fenotipli, yani ab / ab
🔍 Elde edilecek gametler:
Bağlı genlerde krossing-over olmazsa, iki tür gamet oluşur:
- AB
- ab
Ancak krossing-over olursa, az sayıda da olsa şu gametler de oluşabilir:
- Ab
- aB
🎯 Çaprazlama: AB / ab × ab / ab
📌 Oluşacak yavrular:
AaBb → çapraz olmayan (baskın fenotip)
aabb → çapraz olmayan (çekinik fenotip)
Aabb ve aaBb → krossing-over ile oluşan rekombinantlar
✅ Sonuç: Bağlı genlerde krossing-over düşük olasılıkla gerçekleştiğinden, ebeveynde bulunan gen kombinasyonu (AB ve ab) ile oluşan AaBb ve aabb genotipli bireyler daha fazla oranda ortaya çıkar.
Soru 2.
5912
(2012-Lisans Yerleştirme Sınavı-2 (LYS2))
Karanfil bitki türüne ait bir popülasyonda kırmızı, pembe ve beyaz renkli çiçeğe sahip bitkiler vardır.
Böyle bir popülasyona ait kırmızı çiçekli bir karanfil bitkisi, beyaz çiçekli bir karanfil bitkisiyle çaprazlandığında, F1 dölünde elde edilen çok sayıdaki bireylerin hepsinin pembe çiçekli olması aşağıdakilerden hangisiyle açıklanabilir?
A. Aleller arasında eksik baskınlığın olmasıylaB. Aleller arasında eş baskınlığın olmasıyla
C. Mutasyon meydana gelmiş olmasıyla
D. Bazı özelliklerin çok sayıda alel ile kontrol edilmesiyle
E. Kromozomlarda ayrılmama olayının görülmesiyle
Cevap İçin Tıklayınız...
Cevap: A
Bu soru, kalıtım konusuna ait bir bilgi ve yorumlama sorusudur.
🧬 Soru Özeti: Karanfil bitkilerinde: Kırmızı çiçekli birey × Beyaz çiçekli birey → F1'de tüm bireyler pembe çiçekli Bu çaprazlama sonucunda ara fenotip (pembe) oluştuğuna göre bu durum klasik baskınlık kurallarına uymaz.
🔍 Cevap Seçeneklerinin Analizi:
A) ✅ 🔹 Eksik baskınlıkta heterozigot birey, iki ebeveyn arasında bir ara özellik gösterir. 🔹 Yani kırmızı (RR) × beyaz (rr) → pembe (Rr) ✅ Doğrudur.
B) 🔹 Eş baskınlıkta her iki alel fenotipte tam olarak görülür. Örn: AB kan grubu. ❌ Pembe renk, kırmızı ve beyazın tam ifadesi değil; ara form.
C) 🔹 Tüm bireylerde aynı mutasyonun olması tesadüfen mümkün değildir. ❌ Bilimsel olarak açıklanamaz.
D) 🔹 Bu durum çoklu alellilik olup, örneğin kan grubu gibi farklı kombinasyonlar oluşturur. ❌ Ancak burada sadece iki alel etkili.
E) 🔹 Bu durum kromozom sayısında anormallik (örneğin Down sendromu) oluşturur. ❌ Çiçek rengiyle ilgisi yoktur.
✅ Doğru Cevap: A) Aleller arasında eksik baskınlığın olmasıyla. Basit anlatım: Kırmızı ve beyaz çiçekli karanfilin yavrusu pembe oluyorsa, bu renkler birbirine karışmış gibi görünür. Bu da eksik baskınlıktır: hiçbiri baskın değil, ikisi de etkili ama tam da değil.
Soru 3.
5804
(2011-Lisans Yerleştirme Sınavı (LYS))
Kromozom üzerinde meydana gelen aşağıdaki değişikliklerden hangisi krossing over ile ortaya çıkmıştır?
(Harfler kromozom üzerindeki genleri temsil etmektedir.)
A.
B.
C.
D.
E.
Cevap İçin Tıklayınız...
Cevap: A
Soru 4.
5612
(2006-Öğrenci Seçme Sınavı (ÖSS))
Aynı türden kırmızı çiçekli iki bitki arasında yapılan birinci çaprazlama sonucunda 3/4'ü kırmızı çiçekli 1/4'ü beyaz çiçekli olan F1 dölü elde edilmiştir. F1 dölünden alınan kırmızı çiçekli iki bitkiyle yapılan ikinci çaprazlamadan elde edilen F2 dölündeki tüm bitkiler kırmızı çiçekli olmuştur.
Buna göre,
I. Birinci çaprazlamaya alınan bireylerin ikisi de heterozigottur.
II. F1 dölündeki bireylerin bir kısmı homozigot bir kısmı heterozigottur.
III. İkinci çaprazlamaya alınan bireylerin ikisi de heterozigottur.
İfadelerinden hangileri kesinlikle doğrudur?
A. Yalnız IB. Yalnız II
C. Yalnız III
D. I ve II
E. II ve III
Cevap İçin Tıklayınız...
Cevap: A
Bu soruda, kırmızı çiçek (baskın özellik) ve beyaz çiçek (çekinik özellik) taşıyan bitkiler arasında yapılan çaprazlamalar sonucu elde edilen genetik oranlar incelenmektedir. Mendel kalıtım prensiplerine göre, genotipler ve fenotip oranları değerlendirilerek hangi bireylerin homozigot ya da heterozigot olduğu bulunabilir.
Birinci Çaprazlama:
İki kırmızı çiçekli birey çaprazlandığında: F1 dölünde 3/4 kırmızı, 1/4 beyaz çiçekli birey elde edilmiştir. Bu sonuç, klasik Mendel çaprazlamasında heterozigot bireylerin (Aa × Aa) çaprazlanmasına karşılık gelir.
Bu durumda: Baskın alel: A (kırmızı çiçek) Çekinik alel: a (beyaz çiçek)
Çaprazlama şu şekilde gerçekleşir: Aa × Aa
1/4 AA (homozigot baskın - kırmızı çiçek)
1/2 Aa (heterozigot - kırmızı çiçek)
1/4 aa (homozigot çekinik - beyaz çiçek)
Sonuç: F1 dölü içinde hem homozigot (AA) hem de heterozigot (Aa) bireyler bulunur.
İkinci Çaprazlama:
F1 dölünden alınan kırmızı çiçekli iki birey çaprazlanmıştır.
F2 dölünde sadece kırmızı çiçekli bireyler elde edilmiştir.
Bu durumda F1 dölünden alınan bireylerin genotipi şu iki seçenekten biri olabilir:
1. AA × AA (Tüm bireyler AA, yani tamamen kırmızı olur.)
2. AA × Aa (Yine beyaz çiçek oluşmaz, çünkü çekinik alel aa kombinasyonu ortaya çıkmaz.)
Ancak, eğer çaprazlanan bireylerden biri heterozigot (Aa) olsaydı ve diğeri de heterozigot olsaydı (Aa × Aa), F2 dölünde 1/4 oranında beyaz çiçekli birey çıkardı.
Bu yüzden ikinci çaprazlamada bireylerin ikisi de heterozigot değildir.
Kesinlikle doğru olan ifade yalnızca I’dir. Bu nedenle doğru cevap: A) Yalnız I.
Soru 5.
5661
(2004-Öğrenci Seçme Sınavı (ÖSS))
Bazı bireyleri numaralanmış olan aşağıdaki soyağacı, bir ailedeki bireylerin, X kromozomunda, çekinik bir allelle taşınan bir özellikle ilgili fenotiplerini göstermektedir.
Buna göre, bu bireylerin genotipleriyle ilgili,
I. 2. bireyde, özellikle ilgili allellerden biri baskın- dır.
II. 3. bireye, özellikle ilgili allel 1. bireyden geçer.
III. 4. bireye, 1. ve 2. bireylerden özellikle ilgili farklı alleller geçmiştir.
Yargılarından hangileri doğrudur?
A. Yalnız IB. Yalnız II
C. Yalnız III
D. I ve III
E. II ve III
Cevap İçin Tıklayınız...
Cevap: D
Soru 6.
6359
(2003-Öğrenci Seçme Sınavı (ÖSS))
İnsanlarda kan gruplarını, alyuvarlarda bulunan özel proteinler belirler. Kan gruplarının plazmalarında ise alyuvarlarındaki proteinlerle ilgili anti maddeler bulunabilir. A kan grubunun plazmasında Anti B, B kan grubunun plazmasında Anti A bulunur. AB kan grubunun plazmasında bu anti maddelerin hiçbiri bulun- mazken, 0 kan grubunun plazmasında her iki antimadde de bulunur. Bu anti maddeler, karşı oldukları proteinleri içeren kan grubundaki alyuvarların çökelmesine neden olur.
Bir deneyde hangisinin Anti A, hangisinin Anti B olduğu bilinmediği için Anti X ve Anti Y olarak adlandırılan bu maddeler, I, II, III ve IV numaralı kan örneklerine ayrı ayrı uygulanmış ve aşağıdaki tabloda belirtilen çökelme reaksiyonları alınmıştır.
Bu bilgilere dayanarak, kaç numaralı kan örneklerinin, hangi kan grubundan olduğu belirlenemez?
A. I ve IIB. II ve III
C. III ve IV
D. I, II ve III
E. I, II ve IV
Cevap İçin Tıklayınız...
Cevap: A
Soru 7.
5750
(2002-Öğrenci Seçme Sınavı (ÖSS))
Aşağıdaki soyağacında, bireylerin kan gruplarının fenotipleri verilmiştir.
Bu soyağacında numaralarla gösterilen bireylerden hangilerinin kan gruplarının homozigot olma olasılığı vardır?
A. Yalnız 1B. Yalnız 2
C. 1 ve 4
D. 2 ve 5
E. 3 ve 6
Cevap İçin Tıklayınız...
Cevap: B
Soru 8.
6069
(2001-Öğrenci Seçme Sınavı (ÖSS))
X kromozomunda taşınan çekinik bir özelliğin kalıtım şeması aşağıdaki soyağacında verilmiştir.
K, L, M bireylerinin 1, 2, 3 numarayla gösterilen bireylerle yapacakları evliliklerinden olacak çocuklarda, bu özellikle ilgili,
I. K nin evliliğinden doğacak kız çocukların hiçbirinde bu özellik görülmez.
II. L nin evliliğinden doğacak erkek çocukların hepsinde bu özellik görülür.
III. L nin evliliğinden doğacak kız çocukların hepsi bu özellik yönünden taşıyıcıdır.
IV. M nin evliliğinden doğacak erkek çocukların hiçbirinde bu özellik görülmez.
Yorumlarından hangilerinin doğruluğu kesin değildir?
A. Yalnız IIB. Yalnız IV
C. I ve II
D. I ve III
E. III ve IV
Cevap İçin Tıklayınız...
Cevap: B