12.Sınıf Genetik Şifre ve Protein Sentezi Konusuna Ait Çıkmış Soruları
Soru 1.
5607
(2023-YKS-Alan Yeterlilik Testleri (AYT))
Günümüzde bir bakteriye insan geni aktarılarak insana ait bir proteinin üretilmesi gerçekleştirilebilmektedir.
Buna göre;
I. Bu canlıların ortak bir genefik kodu paylaşmaları,
II. Genetik bilgi akışı sürecinin tüm canlılarda gerçekleşmesi;
III. Bu canlı türlerinin genomlarındaki tüm genlerin ortak olması
Durumlarından hangileri bu olayın başarılabilmesini sağlamaktadır?
A. Yalnız IB. Yalnız ll
C. Yalnız lll
D. I ve II
E. II ve III
Cevap İçin Tıklayınız...
Cevap: D
Soru 2.
5769
(2024-YKS-Alan Yeterlilik Testleri (AYT))
Prokaryotik ve ökaryotik hücrelerde DNA replikasyonu karşılaştırıldığında
I. DNA'ları aynı sayıda replikasyon orijinine sahiptir.
II. DNA replikasyonunda kullanılan azotlu organik baz çeşitleri aynıdır.
III. DNA replikasyonunun hücrede gerçekleştiği yerler farklılık gösterir.
İfadelerinden hangileri doğrudur?
A. Yalnız llB. I ve II
C. I ve III
D. II ve III
E. I, II ve III
Cevap İçin Tıklayınız...
Cevap: D
Soru 3.
5542
(MEBİ 20.01.2025 AYT Deneme Sınavı)
Ökaryot bir hücredeki genetik bilgi akışı aşağıdaki şemada gösterilmiştir.
Buna göre şemada a, b, c harfleriyle belirtilen olaylarla ilgili
I. a’da meydana gelen hatalar, yeni nesil hücrelere taşınırken diğerleri sadece ilgili hücreyle sınırlı kalır.
II. b’de meydana gelen hatalar, proteinin yapısal ya da işlevsel özelliklerini etkilemez.
III. c’de sitoplazmadaki serbest amino asit sayısı azalır.
İfadelerinden hangileri doğrudur?
A. Yalnız IB. Yalnız II
C. I ve III
D. II ve III
E. I, II ve III
Cevap İçin Tıklayınız...
Cevap: A
Soru 4.
5915
(MEBİ 20.01.2025 AYT Deneme Sınavı)
DNA'nın yarı korunumlu eşlenmesi ile ilgili hipotezi test etmek isteyen bir araştırmacının gerçekleştirdiği iki farklı deneye ait veriler aşağıda verilmiştir.
I. Deney: Yapısında 14N 14N (normal azot) bulunduran bir E. coli bakterisi 15N (ağır azot) bulunduran K tüpünde iki kez eşlenmeye bırakılıyor.
II. Deney: Yapısında 15N 15N (ağır azot) bulunduran bir E. coli bakterisi 14N (normal azot) bulunduran L tüpünde iki kez eşlenmeye bırakılıyor.
Deney tüplerinde oluşan birinci ve ikinci nesil bakterilerin DNA'larıyla ilgili aşağıdakilerden hangisi yanlıştır?
A. Eşlenmeler sonucunda her iki deney tüpünde de hibrit (melez) DNA'lara rastlanır.B. K tüpündeki birinci nesil bakterilerin DNA'ları hem normal hem de ağır azot molekülü taşır.
C. L tüpündeki ikinci nesil bakterilerde normal azotlu DNA'ların melez DNA'lara oranı 1'dir.
D. K tüpündeki ikinci nesil bakterilerde ağır azotlu DNA'ların melez DNA'lara oranı 1/2'dir.
E. L tüpündeki birinci nesil bakterilerin DNA'ları hem normal hem de ağır azot molekülü taşır.
Cevap İçin Tıklayınız...
Cevap: D
Soru 5.
5072
(MEBİ 10.02.2025 AYT Deneme Sınavı)
Ribozomda gerçekleşen bir polipeptit sentezi aşağıda şematize edilmiştir. UAA, UAG ve UGA kodonlarının durdurma kodonları olduğu bilinmektedir.
Bu sentezle ilgili aşağıdakilerden hangisi yanlıştır?
A. Polipeptit sentezi sırasında en fazla sekiz tRNA görev alır.B. UAA kodonuna karşılık gelen tRNA, son amino asidi polipeptit zincirine aktarır.
C. mRNA zinciri 3’ ucuna doğru okundukça amino asidini bırakan tRNA ribozomu terk eder.
D. Polipeptit zincirini oluşturan amino asitler arasında peptit bağı kurulur.
E. UAC antikodonuna sahip tRNA, metiyonin amino asidini ribozoma taşır.
Cevap İçin Tıklayınız...
Cevap: B
Soru 6.
5905
(2012-Yükseköğretime Geçiş Sınavı (YGS))
Aşağıdaki tabloda, yakın akraba olan dört kuş türüne ait DNA'ların 7 nükleotitlik baz dizileri verilmiştir.
Buna göre, akrabalık bakımından birbirine en yakın olan iki tür aşağıdakilerin hangisinde verilmiştir?
A. 1. ile 2.B. 1. ile 3.
C. 2. ile 3.
D. 2. ile 4.
E. 3. ile 4.
Cevap İçin Tıklayınız...
Cevap: A
Soru 7.
5067
(2012-Lisans Yerleştirme Sınavı-2 (LYS2))
Bir bilim insanı, insan genomunda meydana gelen mutasyonların oluşum hızı ve miktarını araştırmak için Y kromozomunu seçmiştir.
I. Cinsiyetin, Y kromozomunun varlığına veya yokluğuna bağlı olarak belirlenmesi
II. Y kromozomunun babadan erkek çocuğa geçmesi
III. Y kromozomunun X’e homolog olmayan parçasındaki genlerin birinci dölde fenotipte etkisini göstermesi
Y kromozomuna ait yukarıdaki özelliklerden hangileri, bu araştırma için Y kromozomunun seçilmesinde etkili olmuştur?
A. Yalnız IB. Yalnız II
C. Yalnız III
D. I ve II
E. II ve III
Cevap İçin Tıklayınız...
Cevap: C
Bu soruda, bir bilim insanının Y kromozomunu neden mutasyonları araştırmak için seçtiği sorgulanıyor. Sorunun türü: Bilgi + Mantık Yürütme (Neden–Sonuç)
🧬 Y Kromozomunun Özellikleri: Yalnızca erkeklerde bulunur ve babadan oğula geçer. Rekombinasyon (krossing-over) olasılığı düşüktür çünkü X kromozomu ile sadece uç bölgelerde homolojisi vardır. Bu nedenle X’e homolog olmayan bölgeler, nesiller boyunca değişmeden aktarılır. Ayrıca bu bölgelerdeki mutasyonlar, maskelenmeden doğrudan fenotipe yansır.
🔍 Önermelerin Analizi:
I. 🔹 Bu, Y kromozomunun seçilme nedeni değildir. Araştırmanın konusu cinsiyet değil, mutasyon takibidir. ❌ İlgisiz.
II. 🔹 Bu durum, mutasyon takibini kolaylaştırır, çünkü aynı kromozom nesiller boyunca değişmeden aktarılır. ✅ İlgili.
III. 🔹 X ile eşleşmediği için çekinik mutasyonlar da gizlenmeden doğrudan fenotipe yansır. ✅ Bu nedenle mutasyon etkileri daha net gözlemlenir.
✅ Doğru Cevap: E) II ve III. Çünkü Y kromozomunun hem doğrudan babadan oğula geçmesi, hem de X’e homolog olmayan bölgelerinde mutasyonların doğrudan fenotipe yansıması, onu mutasyon takibi için ideal hale getirir.
Soru 8.
5758
(2012-Lisans Yerleştirme Sınavı-2 (LYS2))
3′- CTA ACC GTC ATC AGC GAG CAT-5′
Yukarıda gösterilen DNA anlamlı zincirinde ortaya çıkan bir mutasyon sonucunda koyu renkle yazılan kodondaki altı çizili guaninin yerine adenin girmiştir. Ancak DNA zincirinin şifrelediği polipeptit zincirinde işlevsel bir aksaklık oluşmamıştır. (mRNA sentezi, DNA’nın anlamlı zincirinin 3′ ucundan başlayarak gerçekleştirilir.)
Bu olayda aksaklığın oluşmamasıyla ilgili olarak,
I. Mutasyon, enzim proteininin aktif merkezine rast gelecek bir değişikliğe neden olmamıştır.
II. GAG ve GAA kodonları aynı amino asidi şifreler.
III. DNA’daki bu değişiklik mRNA’ya yansımaz.
Yargılarından hangileri doğrudur?
A. Yalnız IB. Yalnız II
C. Yalnız III
D. I ve II
E. II ve III
Cevap İçin Tıklayınız...
Cevap: D
🧬 Konu Bilgisi: Bu soru, bir nötr (eş anlamlı) mutasyon örneğini inceleyerek, mutasyonların protein sentezine etkisini yorumlama becerisini ölçen bir moleküler biyoloji – analiz sorusudur. Bu soru, öğrencinin eş anlamlı mutasyonları ve genetik kodun yapısını kavrayıp yorumlamasını bekler.
DNA → mRNA → protein şeklinde genetik bilgi akışı vardır. Kodlar üçlü baz dizileriyle (kodon) okunur. Bazı farklı kodonlar aynı amino asidi şifreleyebilir. Bu duruma genetik kodun eş anlamlı (degeneratif) olması denir. Bu soruda, GAG → GAA dönüşümü olmuştur. Hem GAG hem de GAA kodonları glutamik asit (Glu) şifreler. Yani bu mutasyon amino asit dizisini değiştirmemiş, nötr mutasyon olmuştur.
🔍 Öncül Analizi:
I. ✅ Mutasyon olsa da protein yapısında değişiklik oluşmamış → aktif merkez de etkilenmemiştir. Doğru.
II. ✅ İkisi de glutamik asit (Glu) kodudur. Bu nedenle protein etkilenmez → doğru.
III. ❌ Bu ifade yanlıştır çünkü her DNA baz değişikliği mRNA’ya yansır (transkripsiyon sonucunda). Ancak bazı mRNA değişiklikleri amino asidi değiştirmez (eş anlamlı). Yani yansıma olur ama etkisi olmaz.
Soru 9.
5982
(MEBİ 06.01.2025 AYT Deneme Sınavı)
Kodonlarla ilgili
I. Stop kodonlar dâhil toplam 61 çeşit kodon vardır.
II. Bir amino asit çeşidi, farklı kodonlar tarafından şifrelenebilir.
III. Bazı amino asit çeşitleri sadece bir kodon tarafından şifrelenir.
İfadelerinden hangileri doğrudur?
A. Yalnız IB. Yalnız II
C. I ve III
D. II ve III
E. I, II ve III
Cevap İçin Tıklayınız...
Cevap: D
Kodonlarla İlgili Doğru ve Yanlış İfadeler
Kodonlar, mRNA üzerindeki 3 bazdan oluşan genetik şifre birimleridir ve her biri bir amino asidi ya da stop sinyalini kodlar.
❌ I. Stop kodonlar dahil toplam 61 çeşit kodon vardır.
Yanlış!
- Toplam 64 kodon vardır.
- Bunlardan 3’ü stop kodonudur (UAA, UAG, UGA).
- Geriye kalan 61 kodon amino asitleri kodlar.
- "Stop kodonlar dahil" ifadesi yanlış olduğundan bu seçenek hatalıdır.
✅ II. Bir amino asit çeşidi, farklı kodonlar tarafından şifrelenebilir.
✔ Doğru!
- Genetik kod "bozulmaz" ama "çekirdeksizdir" (birden fazla kodon aynı amino asidi kodlayabilir).
- Örneğin, prolin (Pro) amino asidi CCU, CCC, CCA, CCG kodonları tarafından şifrelenebilir.
✅ III. Bazı amino asit çeşitleri sadece bir kodon tarafından şifrelenir.
✔ Doğru!
- Metiyonin (AUG) ve Triptofan (UGG) gibi bazı amino asitler sadece tek bir kodon tarafından kodlanır.
Sonuç:
✔ Doğru Cevap: D) II ve III
Soru 10.
5886
(MEBİ 06.01.2025 AYT Deneme Sınavı)
Ökaryot bir hücrenin çekirdeğinde replikasyon sırasında aşağıdakilerden hangisi kullanılmaz?
A. Magnezyum iyonlarıB. RNA polimeraz
C. RNA primerleri
D. DNA ligaz
E. Helikaz
Cevap İçin Tıklayınız...
Cevap: B
Ökaryot Hücrede Replikasyon Sırasında Kullanılan ve Kullanılmayan Enzimler
DNA replikasyonu, ökaryotik hücrelerde çekirdekte gerçekleşen bir süreçtir ve bu süreçte çeşitli enzimler görev alır. Seçenekleri tek tek inceleyelim:
✅ A) Magnezyum iyonları (Mg²⁺)
✔ Doğru! Kullanılır.
- DNA polimeraz enzimi için kofaktör olarak gereklidir.
- Nükleotidlerin bağlanmasını ve polimerazın aktivitesini artırır.
❌ B) RNA polimeraz