9.Sınıf Canlıların Ortak Özellikleri Konusuna Ait Çalışma Soruları
Soru. 61
Öğretmen derste aşağıdaki bilgiyi paylaşmıştır. "Her enzim bir proteindir. Dolayısıyla enzimlerin yapısında peptit bağı bulunur ve yapıtaşı amino asittir." Bu bilgiyle bağlantılı olarak öğrencilerinden basit ve bileşik (holo) enzimlerle ilgili bazı sorularına cevaplar istemiştir. Öğrencilerden;
Ayşe → Yapısında peptit bağı bulunur.
Fatma → Sentezleri hücre içinde gerçekleşir.
Ahmet → Hidroliz edildiklerinde sadece organik molekül oluşumu gözlenir. cevaplarını almıştır.
Bu cevaplara göre hangi öğrencinin ifadesinin doğruluğu kesindir?
Doğru Cevap İçin Tıklayınız...
Doğru Cevap:
Açıklama: Ayşe → Yapısında peptit bağı bulunur. Fatma → Sentezleri hücre içinde gerçekleşir. öğrencilerinin ifadeleri doğrudur.
Soru. 62
Öğretmen derste enzimlerin genel özellikleri konusunu anlatmaktadır. Konu ile ilgili aşağıdaki ifadeleri tahtaya yazmıştır.
I. Sentezleri hem hücre içinde hem de hücre dışında gerçekleşebilir.
II. Bir enzim çeşidi aynı tepkime için tekrar tekrar kullanılabilir.
III. Bir enzimin ürünü başka bir enzimin substratı olabilir.
IV. Her enzim belli bir substrata etki eder.
V. Enzimlerin iyi çalışması için ortamda belirli oranda su bulunmalıdır.
Öğretmenin tahtaya yazmış olduğu ifadelerden hangileri doğru değildir? Belirtiniz.
Doğru Cevap İçin Tıklayınız...
Doğru Cevap:
Açıklama: I numaralı ifade doğru değildir. I. Sentezleri hem hücre içinde hem de hücre dışında gerçekleşebilir.
Soru. 63
. Görselleri verilen canlılardan hangileri aktif yer değiştirme hareketi yapamaz?
.............
Doğru Cevap İçin Tıklayınız...
Doğru Cevap:
Açıklama: Nilüfer, mantar, ve akçaağaç aktif yer değiştirme hareketi yapamaz.
Soru. 64
Görselleri verilen canlılardan hangileri üretici, hangileri tüketici olabilir?
Üreticiler: ................
Tüketiciler: ................
Doğru Cevap İçin Tıklayınız...
Doğru Cevap:
Açıklama: Üreticiler: Bakteri, nilüfer, akçaağaç Tüketiciler: Bakteri, amip, timsah,mantar, toprak solucanı, kartal
Soru. 65
Görselleri verilen canlılardan hangileri büyüme ve gelişme gerçekleştirebilir?
.....................
Doğru Cevap İçin Tıklayınız...
Doğru Cevap:
Açıklama: Görselleri verilen canlıların hepsi büyüme ve gelişme gerçekleştirebilir.
Soru. 66
Bütün canlılar kendilerine özgü olan yapı ve içeriğe sahiptir. Bu nedenle doğada bir canlı türü başka bir canlı türü ile birebir aynı değildir. Bu durumu sağlayan temel faktör nedir?
Doğru Cevap İçin Tıklayınız...
Doğru Cevap:
Açıklama: DNA’yı oluşturan 4 farklı nükleotitin farklı sayı ve dizilişe sahip olması, canlı türlerinin ve bir tür içindeki canlıların birbirinden farklı olmasını sağlayan temel faktördür
Soru. 67
Aşağıda çevremizdeki canlılara örnek olarak görseller verilmiştir.
1. Görsellerdeki canlıları beslenme şekillerine göre üretici ve tüketici olarak sınıflandırınız.
2. Görseldeki canlıların hangilerinde büyüme, hücre sayısındaki artış ile gerçekleşir?
3. Görseldeki canlılardan hangileri aktif olarak yer değiştirme hareketi yapabilir?
Doğru Cevap İçin Tıklayınız...
Doğru Cevap:
Açıklama: 1. Görseldeki ağaç ve lale üretici; balık, kuş, örümcek, mantar, yılan ve inek tüketicidir. Bakterilerin bazı türleri üretici bazı türleri tüketicidir. 2. Balık, ağaç, kuş, örümcek, mantar, lale, yılan ve inek çok hücreli canlılardır. Hücre sayılarını artırarak büyürler. Bakteri ise tek hücreli canlı olup hücre sayısının artması büyümesini değil çoğalmasını sağlar. 3. Kamçıya sahip bakteri, balık, kuş, örümcek, yılan ve inek aktif olarak yer değiştirme hareketi yapabilir.
Soru. 68
Canlıların ortak özellikleri ile ilgili aşağıdaki anahtar kelimeleri kullanarak her madde için en az 30 kelimelik birer metin yazınız.
a) Homeostasi, terleme, çevre sıcaklığı, vücut sıcaklığı
b) Balık, solungaç, ATP, boşaltım
c) Bitki, bakteri, çiçek, eşeyli üreme, eşeysiz üreme
ç) Yer değiştirme, yönelim hareketi, çevreye uyum
Doğru Cevap İçin Tıklayınız...
Doğru Cevap:
Açıklama: a) Olası cevap: Çevre sıcaklığındaki değişimin canlı yaşamı üzerinde etkileri olabilir. Örneğin insanlar yaz aylarında çevre sıcaklığı artınca vücut sıcaklığının artışını önlemek için terler. Fazla ısı bu şekilde uzaklaştırılır. Homeostasi sağlanır. Homeostasi çevre şartları değişse bile vücut iç ortamının pH, sıcaklık gibi belirli değerler bakımından sabit kalmasıdır. b) Olası cevap: Canlılar çevreden aldıkları besin maddelerini sindirdikten sonra hücresel solunumla ATP'ye çevirirler. Bu reaksiyonlar sonucunda vücutlarından uzaklaştırmaları gereken boşaltım maddeleri de oluşur. Örneğin balıklar hücresel solunum için kullanacakları oksijeni solungaçları yardımıyla su içinden alırken, hücrelerinde reaksiyonlar sonucu oluşan karbondioksiti yine solungaçları yardımıyla dış ortama vererek boşaltım yaparlar. c) Olası cevap: Canlıların ortak özelliklerinden biri de nesillerinin devamını sağlayan üremedir. Üreme canlılarda çok farklı şekillerde gerçekleşebilir. Örneğin bazı bitkiler çiçeklerinde bulunan üreme organları yardımıyla tohum üreterek eşeyli olarak ürerler. Bakteriler ise bölünme yoluyla eşeysiz olarak üreyerek sayılarını artırırlar. ç) Olası cevap: Canlıların hareket yetenekleri birbirinden farklıdır. Bazı canlılar aktif olarak hareket edip yer değiştirirler. Bazı canlılar ise yaşamlarını belirli bir ortama bağlı olarak sürdürürler. Böyle canlılar, değişen şartlarda çevreye uyum için yönelim hareketi yaparlar. Örneğin bitkiler suya ulaşmak için köklerini su kaynağına doğru uzatırlar.
Soru. 69
Görselleri inceleyerek aşağıdaki soruları cevaplayınız.
1. Organizasyon düzeylerine göre görseldeki canlılardan en basit ve en karmaşık olanları hangileridir? Bunlardan hangilerini gözle görülebilecek büyüklükte değildir?
2. Hangi görsel prokaryot hücre yapısına sahiptir? Cevabınızı gerekçesiyle açıklayınız.
3. Ökaryot tek hücreli yapıya örnek hangi resimdedir? Başka hangi canlılar, ökaryot tek hücreli canlıya örnek gösterilebilir?
4. 4 numarada verilen yapının görevi canlılarda başka hangi yapılarla gerçekleşebilir?
5. 11 numarada verilen yapının görevi farklı tür canlılarda başka hangi yapı ve organlarla gerçekleşebilir?
6. Canlı türlerinden örnekler vererek açıklayınız. 9 numaralı molekül nedir? Ne işe yarar? Hangi canlılar bu molekülü kullanır?
Doğru Cevap İçin Tıklayınız...
Doğru Cevap:
Açıklama: 1. Resimler sırasıyla 1: fare 2: deniz yıldızı 3: papatya 4: akciğer organı 5: şapkalı mantar 6: diş dokusu 7: mitokondri 8: su molekülü 9: oksijen molekülü 10: öglena 11: böbrek organı 12: bakteri hücresidir. Canlılar, atom → molekül → organel → hücre → doku → organ → organizma şeklinde giden bir organizasyon şeması gösterirler. Bu durum tek hücreliler için hücre=organizmadır. En basit oksijen ve su molekülü; en karmaşık fare, deniz yıldızı ve papatya (organizma) olurdu. Bu durumda 7, 8, 9, 10 ve 12 numaralı görselleri görmek için göz yeterli değildir. 2. 12 numaralı resimde bakteri hücresi vardır ve bu hücre prokaryot yapılıdır. Görselde hücrede çekirdek olmadığı görüldüğünden bu canlı prokaryottur. 3. Ökaryot hücre yapısında DNA bir zarla çevrilidir ve bu hücre yapısına sahip canlılar tek veya çok hücreli olabilir. Tek hücreli ökaryot canlılara örnek öglenadır (10). Amip ve paramesyum da ökaryot tek hücreli canlılara örnektir. 4. 4 numaralı yapı akciğerdir. Solunum organı olarak görev yapar. Akciğerin görevini balıklarda solungaç, böceklerde trake, solucanlarda deri yerine getirir. 5. 11 numaralı resimde böbrek organı bulunmaktadır. Böbrek, insan ve omurgalı hayvanlarda vücutta oluşan atık ürünlerin (üre, ürik asit, su, tuz, vb.) vücut dışına atılarak organizmada homeostazinin sağlanmasında görevli boşaltım organıdır. Tüm canlılarda böbrek bulunmaz. Tek hücrelilerde ve süngerlerde herhangi bir boşaltım aracı bulunmaz, hücre zarı yoluyla bu atım işlemi gerçekleştirilir. Bitkiler yaprak dökümü, hidatot ve stoma denilen hücresel yapılar aracılığıyla boşaltım yaparlar. Burada tüm canlıların boşaltım yaptıklarını bilmek önemlidir. 6. 9 numaralı molekül oksijen atomudur. Oksijenli solunum yapan tüm canlılarda enerji üretiminde kullanılır.
Soru. 70
Aşağıda boşaltımla ilgili bir metin verilmiştir. Metinden yararlanarak soruları cevaplayınız.
Boşaltım olayı canlıların ortak özelliklerinden biridir. Boşaltım yapıları, canlılar arasında farklılık göstermektedir. İnsanda boşaltım maddelerinin çoğunu böbrek uzaklaştırır. Boşaltım ile metabolizma sonucu oluşan zararlı atıklar dışarı atılır. Bu sayede kararlı bir iç çevre sağlanmış olur.
Vücutta oluşan metabolizma atıklarının en önemlileri protein metabolizması sonucu oluşan amonyak, üre ve ürik asittir. Bu atıklardan amonyak diğerlerinden daha zehirlidir. İnsanlar amonyağın çoğunu daha az zehirli olan üreye, az bir kısmını ise ürik aside dönüştürerek böbreklerden idrar ile dışarı atar. Böbreklerin boşaltım faaliyetinin yanında birçok görevi daha vardır. Örneğin eritropoietin hormonu üreterek kırmızı kemik iliğinde alyuvar üretilmesini sağlar. Ayrıca böbrekler, D vitaminin aktifleşmesine yardım eder. D vitamini bağırsaklardan kalsiyum emilimini arttırarak kemik gelişimine katkıda bulunur. Böbrek fonksiyonlarını yitirmiş olan kişiler ise vücudun iç dengesini koruyabilmek için diyalize girmek zorunda kalırlar. Diyaliz makineleri sayesinde kanlarında bulunan zararlı atıklar temizlenir.
1. Yukarıdaki metinde canlıların boşaltım dışında hangi ortak özelliklerinden bahsedilmiştir?
2. Amonyak, üre ve ürik asidin vücuttan atılması sırasında gerçekleşen su kaybını çoktan aza doğru sıralayınız.
3. Böbrek fonksiyonlarını kaybetmiş bir kişi diyalize girerek kanındaki zararlı atıkları uzaklaştırabilir. Buna rağmen bu kişilerde hangi hastalıklar hâlâ devam edebilir? Cevabınızı metinde geçen böbreğin görevleri ile ilişkilendirerek veriniz.
Doğru Cevap İçin Tıklayınız...
Doğru Cevap:
Açıklama: 1. Adaptasyon, metabolizma ve homeostasi 2. Amonyak > üre > ürik asit 3. Böbrek işlevini yitirdiği için D vitamini aktifleşmesi gerçekleşmez. D vitamini eksikliğine bağlı olarak kemiklerde gelişim bozuklukları devam eder. Ayrıca böbrekler eritropoitein hormonu ürettiği için yeterince alyuvar üretilmez ve kansızlık problemi devam eder