Sınıflandırmada Temel Yaklaşımlar ve Modern Sınıflandırma

Sınıflandırmada Temel Yaklaşımlar ve Modern Sınıflandırma

► Günümüze kadar dünya üzerinde yaşayan yaklaşık 1.2 milyon canlı türü keşfedilmiştir. Her yıl yeni türler keşfedilmekte ve bu sayıya eklenmektedir.

► Nesli tükenmiş türlerin sayısının günümüzdeki türlerin sayısından daha fazla olduğu düşünülürse, dünyadaki canlı çeşitliliği tahmin edilenden daha fazla olduğu görülür.

► İlk çağlardan günümüze kadar insan; canlı ve cansız varlıkları anlamaya ve öğrenmeye çalışmıştır. Bu nedenle çevresinde gördüğü canlı ve cansız varlıkları ihtiyacına göre sınıflandırarak daha kolay bir tanıma yöntemi geliştirmiştir.

► Sınıflandırma bilimi hastalık yapan mikroorganizmaların tanımlanması, tehlike altındaki bitki ve hayvan türlerinin korunması gibi önemli konular üzerinde yapılan çalışmalara büyük katkı sağlar.

Biyolojik Sınıflandırma Sistemi

Sınıflandırma: Canlıların benzerlik ve farklılıklarına, ayrıca akrabalık derecelerine göre gruplandırılmasına sınıflandırma (sistematik) denir. Bu süreç, canlıların doğadaki ilişkilerini ve ortak özelliklerini anlamak için yapılan bilimsel bir çalışmadır.

► Sınıflandırmada; sınıflandırma kategorileri yer alır. Her bir sınıflandırma kategorisinde yer alan belirli ortak özelliklere sahip canlı grubuna Takson denir.

Taksonomi: canlıların sınıflandırılması için gerekli olan, tüm kural ve kriterleri belirleyen biyolojinin alt bilim dalına Taksonomi denir.

► Taksonomi terimi, Yunanca "taksis" (düzenleme-sıralama) ve "nomos" (yasa) sözcüklerinin birleşiminden türetilmiştir.

► Taksonomi, canlıların doğru bir şekilde tanımlanmasını, adlandırılmasını ve sınıflandırılmasını sağlar.

► Taksonominin temelini dünyada yaşayan tüm canlıları belli yöntemlerle sınıflandırarak tanımak oluşturur.

► Bu görevi nedeniyle taksonomi; biyolojinin diğer alt dalları (disiplinleri) arasında öncü konumdadır.

► Canlıyı ilk tanımlayan ve tanıtan taksonomi bilimidir.

► Taksonomi bilimi; canlıları tanımlama çalışmalarında;

► Morfoloji, Anatomi ve Histoloji ile Biyokimya, Moleküler Biyoloji gibi biyolojinin alt dallarından ve diğer bilimlerden de yararlanır.

Sınıflandırmanın Amacı

► Canlı türlerini birbirinden ayırt edebilecek düzenli bir sistem oluşturmak.

► Canlıları, bilimsel kurallara göre gruplandırarak, doğayı daha kolay anlaşılır hale getirmek.

► Canlıların sınıflandırılması sonucu elde edilen bilgileri, o gruba dahil olan bireylerin tamamı için geçerli saymak. Böylece canlılar dünyasını daha kısa sürede anlamak.

► Herhangi bir canlı çeşidi ile ilgili elde edilen bilgileri paylaşarak aynı konudaki çalışmaların tekrarını önlemek.

► Bilim insanları arasında iletişim ve dil birliğini sağlamak.

► Biyolojik çeşitliliğin dünya üzerindeki dağılımının nasıl olduğunu anlamak.

► Ekolojik ve ekonomik kaynakları tespit etmek.

► Daha önce yaşamış ve nesilleri tükenmiş eski türler ile yeni türleri karşılaştırmak, aralarındaki akrabalık derecelerini belirlemek.

► Yeni bulunan türlerin tanımlanmasını ve adlandırılmasını kolaylaştırmak.

Doğal (Filogenetik = Modern) Sınıflandırma

► Günümüzde geçerli olan, bilimsel verilere dayanan sınıflandırmadır. Bu sınıflandırma akrabalık ilişkilerine göre yapılmaktadır.

► Bu kapsamda canlıların; morfolojik, anatomik, fizyolojik, genetik vb.bir çok özelliğinden yararlanılır.

► Sınıflandırmada temel ve değişmeyen birim Tür'dür.

► Carl Lineaus (Karl Linne); sınıflandırmada derecelendirilmiş bir düzenin oluşturulması gerektiğini belirtmiş ve sınıflandırma basamaklarını oluşturmuştur. (Doğa sistemi eserinde belirtmiştir.)

► Türler için ilk kez İkili Adlandırma (Binominal Adlandırma) sistemini kullanmıştır. 

Doğal Sınıflandırmada Dikkate Alınan Temel Kriterler

► Prokaryot ya da ökaryot hücre yapısında olma

► DNA ve protein benzerliği

► Anatomik, fizyolojik, morfolojik, genetik vb. benzerlikler

Sınıflandırmada Kullanılan Kategoriler ve Bu Kategoriler Arasındaki Hiyerarşi

► Kategori; belirli bir düzene göre sıralanmış, belirli özellikler taşıyan ve buna göre adlandırılan sınıflandırma birimlerine denir.

► Filogenetik sınıflandırmada canlılar 7 farklı kategoride gruplandırılırlar.

► Belirli bir kategoriye dahil olan ve ortak özelliklere sahip bireylerin oluşturduğu topluluğa Takson denir.

Taksonlar; sahip oldukları özelliklere göre belirli kategorilere yerleştirilirler.

► Sınıflandırma kategorilerinde (basamaklarında) kullanılan en küçük birim TÜR, en büyük birim ise ALEM'dir.

Tür

♦ Ortak bir atadan gelen,

♦ Yapı ve görev bakımından benzer özellikler taşıyan,

♦ Doğal koşullarda çiftleştiklerinde kısır olmayan yavrular (verimli döller) verebilen bireyler topluluğuna Tür denir.

Aynı türde bulunan canlıların;

♦ Kromozom sayıları ve gen çeşitleri

♦ Beslenme şekilleri

♦ Üreme şekilleri

♦ Solunum şekilleri

♦ Boşaltım şekilleri

♦ Hücre yapıları vb.özellikleri aynıdır.

NOT: Ancak farklı tür canlıların kromozom sayıları aynı olabilir. Örnek: insan ve moli balığında 2n = 46 kromozom, tavuk ve köpekte ise 2n = 78 kromozom bulunur.

İkili (Binominal) Adlandırma Sistemi

►Binominal adlandırmayı ilk kez Carl Lineaus (Karl Linne) önermiştir.

► Bu sistem günümüzde türlerin adlandırılmasında kullanılan sistemlerin temelini oluşturur.

► İkili adlandırmada Latince dili kullanılır.

► Bu yönteme göre tür adı iki kelimeden oluşur. Birinci kelime cins adı ifade eder. Cins adının ilk harfi büyük diğer harfleri küçük yazılır. İkinci kelime ise tamamlayıcı adı ifade eder ve tatamı küçük harfle yazılır.

► Cins adı tamamlayıcı adla birlikte Tür adını oluşturur.

Örneğin; Homo     sapiens  (insan türü)

           Cins Adı   Tamamlayıcı Ad

             |                         | 

                  TÜR ADI

► Tamamlayıcı ad bir türün özelliğini belirten sıfat olup o türü tanımlamak için tek başına yeterli değildir. Çünkü birbirinden farklı türlerin tamamlayıcı adı aynı olabilir. Örneğin;

♦ Passer domesticus (Bayağı serçe)

♦ Felis domesticus (Ev kedisi)

► Ancak cins adları aynı olan türler akrabadır. Örneğin;

♦ Felis leo (Aslan)

♦ Felis tigris (Kaplan)

♦ Felis domesticus (Ev kedisi)

(Aynı sülalede bulunan insanların soyadları cins adı olarak, isimleri ise tamamlayıcı ad olarak düşünülebilir.)

İkili Adlandırmada Yazım Kuralları

► Türlerin adlandırılmasında latince dili kullanılır.

► Cins adının ilk harfi büyük, diğer harfleri küçük yazılır.

► Tamamlayıcı adın bütün harfleri küçük yazılır.

► Tür ve cins adları yazılırken eğik (italik) yazı karakteri kullanılır ya da altı çizilir.