RNA (Ribonükleik Asit)
► Tüm RNA'lar DNA tarafından sentezlenirler.
► DNA'dan aldığı genetik bilgi ile protein sentezini gerçekleştirirler.
► Yapılarında Riboz Şeker bulunur.
► Özel organik bazı Urasil'dir. Timin bazı bulunmaz.
► Tek nükleotit zincirinden oluşur.
► DNA'ya göre daha kısadır.
► DNA tarafından sentezlendiği için kendini eşleyemez ve onaramaz.
► Adenin, Timin ya da Guanin Sitozin eşitliği yoktur. (Tek iplikli olduğu için)
► Polimer yapılı bir moleküldür. Çok sayıda nükleotitin bir araya gelmesiyle oluşur. (A, G, S, U nükleotitleri)
► Sentezlenirken DNA üzerindeki Adenin karşısına RNA'da Urasil gelir.
► Nükleotitleri Fosfodiester Bağı ile bağlanarak RNA'nın tek zincirli molekülünü oluşturur.
► RNA sentezini sağlayan enzim RNA Polimeraz, yıkımını (hidrolizini) sağlayan enzim ise Ribonükleaz (RNAaz) enzimidir.
Görevleri;
♦ DNA ile birlikte protein sentezini gerçekleştirmek.
♦ Ribozomların yapısına katılmak
Hücrede Bulunduğu Yerler
♦ Prokaryot hücrelerde; sitoplazma ve ribozomlarda bulunur.
♦ Ökaryot hücrelerde ise;
≈ Çekirdek (Nucleus)
≈ Çekirdekçik
≈ Sitoplazma
≈ Ribozom
≈ Mitokondri ve plastitlerde (kloroplast, kromoplast, lökoplast) bulunur.
RNA Çeşitleri
► Prokaryot ve ökaryot hücrelerde genellikle üç çeşit RNA bulunur. Bu RNA çeşitlerinin hepsi protein sentezinde görev alarak hücredeki yaşamsal olayların yönetiminde DNA'ya yardımcı olurlar.
► Tüm RNA çeşitleri DNA'daki kalıp iplikteki genetik bilgiye göre sentezlenirler.
► Prokaryotlarda sitoplazmada, ökaryotlarda çekirdekte sentezleri gerçekleşir.
► RNA çeşitlerinden Ribozomal RNA ve Taşıyıcı RNA kendi üzerinde katlandığı için Hidrojen Bağı taşırlar. Ancak Mesajcı RNA Hidrojen Bağı taşımaz.
Mesajcı RNA (mRNA)
► Protein sentezi sırasında DNA tarafından sentezlenir. DNA'daki bilgiyi alarak ribozomlara taşır.
► Hücrede her protein çeşidi için bir mRNA çeşidi sentezlenir.
► Ökaryot hücrelerde DNA çekirdekte bulunur. Sadece hücre bölünmesi sırasında çekirdek zarı kaybolduğu için çekirdek dışına çıkmış olur.
► Bölünme dışında DNA asla çekirdek dışına çıkamaz.
► Protein sentezi; çekirdek dışındaki ribozomlarda gerçekleşir. Dolayısıyla DNA'daki bilginin ribozomlara taşınması gerekir.
► mRNA'da yer alan nükleotit dizilimi, sentezlenecek olan proteindeki amino asitlerin sırasını, çeşidini ve sayısını belirler.
► mRNA'da nükleotitler üçlü baz dizilimlerinden oluşurlar. Bu üçlü bazlara Kodon adı verilir.
► Protein sentezinde kullanılan 20 çeşit amino asit bulunur. Her amino asit mRNA üzerindeki bir kodona karşılık gelir. (Bazı bakterilerde 22 çeşit amino asit olduğu tespit edilmiştir.)
► DNA'da mRNA sentezlenirken; DNA'daki adenin karşısına mRNA'da urasil bazı gelir. Timinin karşısına ise adenin gelir. Örneğin; DNA'daki genetik şifre ATG ise mRNA'daki kodon UAC olur.
► mRNA'lar; protein sentezi için gerekli olan genetik bilgiyi DNA'dan alarak sitoplazmadaki ribozomlara taşıyan aracı moleküllerdir.
► Hücrede en az bulunan (toplam RNA'nın %5'ini oluşturur.) RNA çeşididir.
Taşıyıcı RNA (tRNA)
► Protein sentezi için gerekli olan amino asitleri ribozomlara taşır.
► Bu taşıma işini yaparken mRNA'daki kodonlara göre aminoasitleri seçer.
► Çekirdekçikten tek zincir halinde sentezlenir. tRNA oluşurken 4 çeşit nükleotit fosfodiester bağlarıyla birbirine bağlanır.
► DNA üzerinden sentezlendikten sonra kendi üzerinde katlanıp, zayıf hidrojen bağı ile bağlanarak üç boyutlu özel bir şekil alır. (Üç yapraklı yonca gibi)
► Bir ucunda üçlü nükleotit dizisinden oluşan ve mRNA ile bağ yapan kısım bulunur. Bu kısımda üçlü nükleotitler vardır ve Antikodon adını alır. Örneğin mRNA ipliğindeki UCA nükleotitlerinin karşısına tRNA'da AGU nükleotitleri gelir.
► Diğer ucunda ise amino asidin bağlandığı bölüm bulunur.
► Bir tRNA sadece bir çeşit amino asit taşıyabilir.
► Doğada 20 çeşit amino asit bulunduğuna göre her bir amino asit için en az bir tRNA görev yapar. Yani 20 çeşit amino asit varsa en az 20 çeşitte tRNA vardır.
► Hücrede toplam RNA'nın %15'ini oluşturur.
Ribozomal RNA (rRNA)
► Hücrede en fazla bulunan RNA çeşididir. (Toplam RNA'nın %80'ini oluşturur.)
► Sitoplazmadan gelen proteinlerle birleşerek çekirdekçikte ribozomların yapısını oluşturur.
► Protein sentezi sırasında enzim gibi davranarak amino asitleri birbirine bağlar. Yani peptit bağlarının kurulmasında görev alır.
► Ökaryotlarda çekirdekçikte üretilirler.
► rRNA'nın tek ipliği kendi üzerinde katlanmalar yapabilir. Bu nedenle yapısında hidrojen bağı bulunabilir.
► Bir ribozomun yaklaşık olarak yapısının %65'i rRNA geri kalanı da proteindir.
| Tüm RNA Çeşitlerinin Ortak Özellikleri |
| DNA tarafından sentezlenirler. |
| Tek ipliklidirler. |
| Kendilerini eşleyemezler. |
| Protein sentezinde görev alırlar. |
| Yapılarında Adenin, Guanin, Sitozin ve Urasil bazları ile Riboz şekeri ve Fosfat Grubu bulunur. |
| Nükleotitleri birbirine Fosfodiester bağları ile bağlanır. |
| Polinükleotit yapılıdırlar. |
| DNA ve RNA'nın Karşılaştırılması | |
| DNA (Deoksiribonükleik Asit) | RNA (Ribonükleik Asit) |
| Çift ipliklidir. | Tek ipliklidir. |
| Kendini eşleyebilir ve onarabilir. (Replikasyon yapar.) | Kendini eşleyemez ve onaramaz. (Replikasyon yapamaz.) |
| Yapısında Adenin, Guanin, Sitozin ve Timin organik bazları bulunur. | Yapısında Adenin, Guanin, Sitozin ve Urasil organik bazları bulunur. |
| Yapısında deoksiriboz şekeri vardır. | Yapısında riboz şekeri vardır. |
| İnorganik fosfat taşır. | İnorganik fosfat taşır. |
| Yıkılıp yeniden yapılamaz. | Yıkılıp yeniden yapılabilir. |
| Protein sentezine dolaylı olarak katılır. | Protein sentezine doğrudan katılır. |
| A/T, G/C, Pürin/Pirimidin oranları 1'e eşittir. | Böyle bir oran yoktur. |
| Hidrolizleri DNAaz enzimi ile olur. | Hidrolizleri RNAaz enzimi ile olur. |
| Sentezi DNA Polimeraz enzimi ile olur. | Sentezi RNA Polimeraz enzimi ile olur. |
| Yönetici moleküldür. Emir verir. | DNA'dan gelen emirleri uygular. |
| Prokaryot hücrelerde sitoplazmada, ökaryot hücrelerde ise çekirdek, mitokondri ve plastitlerde (kloroplast, kromoplast, lökoplast) bulunur. | Prokaryot hücrelerde sitoplazma ve ribozomlarda, ökaryot hücrelerde ise çekirdek, çekirdekçik, sitoplazma, mitokondri, kloroplast ve ribozomlarda bulunur. |
| DNA ve RNA'nın Ortak Özellikleri |
|
► Polinükleotit yapıda olmaları. ► Temel birimlerinin nükleotitler olması. ► Yapılarında inorganik fosfat bulunması. ►Yapılarında 5 karbonlu şeker (pentoz) bulunması. ► Yapılarında Adenin, Guanin, Sitozin bazlarının bulunması. ► Tüm canlılarda bulunmaları (viüsler dahil) ► Protein sentezinde görev almaları. ► Genetik bilgiyi taşımaları (DNA ve mRNA) |
Üniteye Bağlı Diğer Konular
DNA
3232
RNA
2385
DNA Replikasyonu
3136
Protein Sentezi
1738
Gen Terapisi
1472
Biyogüvenlik
1347
Biyoetik
1522
Konu İle İlgili Sorular
Soru. 1
Aşağıdaki tabloda nükleik asitlere ait bazı özellikler verilmiştir. Bu özelliklerden hangileri DNA hangileri RNA molekülüne aittir? İşaretleyerek belirtiniz.
Doğru Cevap İçin Tıklayınız...
Soru. 2
I. Hücre bölünmesi sırasında kendini eşler.
II. Protein sentezinde şifre vericidir.
III. Tüm canlı hücrelerde bulunur.
IV. Kendine özgü bazı urasildir.
Yukarıda verilen özelliklerden hangileri sadece RNA'ya aittir.
A. Yalnız IIB. Yalnız IV
C. II ve IV
D. III ve IV
E. I, II ve III
Doğru Cevap İçin Tıklayınız...
Doğru Cevap: B
Açıklaması: I, II ve III'üncü öncüller DNA içinde gerçekleşir. Fakat urasil sadece RNA'ya aittir.
Soru. 3
Aşağıda verilen nükleotitlerden hangisi yalnızca RNA'ya ait şeker içerir?
A. Adenin nükleotitB. Guanin nükleotit
C. Urasil nükleotit
D. Sitozin nükleotit
E. Timin nükleotit
Doğru Cevap İçin Tıklayınız...
Doğru Cevap: C
Açıklaması: Urasil nükleotiti sadece RNA'da bulunduğu için RNA'ya ait riboz şekerini içerir.
Soru. 4
Aşağıdaki tabloda verilen RNA çeşitleri ve görevlerini eşleştirerek "Eşleştirme Sonucu" sütununa yazınız.
Doğru Cevap İçin Tıklayınız...
Soru. 5
- Toplam 1200 nükleotitli DNA molekülünde 2.zincirde 300 adenin nükleotit bulunmaktadır.
- 1.zincirin tamamının kalıplık yapması ile sentezlenen mRNA'daki adenin nükleotit sayısı nedir? Açıklayarak yazınız.
Doğru Cevap İçin Tıklayınız...
Doğru Cevap: 300
Açıklaması: 2.zincirde 300 adenin nükleotidine karşılık 1.zincirde 300 timin nükleotidi bulunur. Bu zincire karşılık sentezlenen mRNA molekülünde dolayısıyla 300 timin nükleotidine karşılık olarak da 300 adenin nükleotidi bulunur.
Soru. 6
Bir hücrede bulunan, mRNA, tRNA ve rRNA moleküllerinin ortak özelliği aşağıdakilerden hangisidir?
A. Ribozomun yapısına katılmaB. Aynı sayıda nükleotitten oluşma
C. DNA tarafından sentezlenme
D. Hidrojen bağı bulundurma
E. Protein sentezi için bilgi taşıma
Doğru Cevap İçin Tıklayınız...
Doğru Cevap: C
Açıklaması: RNA çeşitlerinin hepsi DNA tarafından sentezlenir.
Soru. 7
DNA ve RNA moleküllerinin tamamında;
I. Hidrojen bağı bulundurma
II. Ökaryot hücrede sadece çekirdekte bulunma
III. İnorganik fosfat molekülü içerme
IV. Adenin bazı içerme
V. Ribozom organeli yapısında bulunma
Özelliklerinden hangileri ortak olarak gözlenir?
A. I ve IIB. I ve III
C. II ve III
D. III ve IV
E. III, IV ve V
Doğru Cevap İçin Tıklayınız...
Doğru Cevap: D
Açıklaması: Hidrojen bağı bulundurma, sadece çekirdekte bulunma DNA'ya, ribozom organeli yapısında bulunma RNA'ya aittir.
Soru. 8
I. Adenin
II. Timin
III. Guanin
IV. Sitozin
V. Urasil
Yukarıda verilen bazlardan hangileri hem DNA hem de RNA'da ortak olarak bulunan bir pürin bazıdır?
A. I ve IIB. I ve III
C. I ve V
D. III, IV ve V
E. II, III ve IV
Doğru Cevap İçin Tıklayınız...
Doğru Cevap: B
Açıklaması: Adenin ve guanin DNA ile RNA'da ortak olarak bulunan pürin bazlarıdır.
Soru. 9
Aşağıdaki tabloda RNA çeşitlerine ait bazı özellikler verilmiştir. Bu özelliklerden mRNA, tRNA ve rRNA'ya ait özellikleri işaretleyiniz.
Doğru Cevap İçin Tıklayınız...
Soru. 10
DNA molekülüne ait
- Pürin bazları toplamı = Pirimidin bazları toplamı
- Adenin bazı sayısı = Timin baz sayısı
özelliklerinin RNA için geçerli olmamasını,
I. RNA molekülünün pentozonun riboz olması
II. RRNA mplekülünün DNA'ya göre sentezlenmesi
III. RNA molekülünün tek polinükleotit zincirinden oluşması
IV. RNA molekülünde timin yerine urasil bazı bulunması
Yargılarından hangileri kesinlikle açıklar?
A. Yalnız IIB. Yalnız III
C. I ve IV
D. II ve III
E. II ve IV
Doğru Cevap İçin Tıklayınız...
Doğru Cevap: B
Açıklaması: DNA molekülünde verilen eşitliklerin olması çift polinükleotit zincirine sahip olmasından kaynaklanır. RNA ise tek polinükleotitten oluştuğu için bu eşitliklere sahip değildir.