Protista

Protista

► Tamamı ökaryot hücre yapısına sahiptir.

► Zarla çevrili organelleri ve çekirdekleri vardır.

► Çoğunluğu tek hücrelidir. (Bazı algler çok hücrelidir.)

► Tatlı ve tuzlu sularda, nemli topraklarda, diğer hayvansal organizmaların vücutlarında ve vücut sıvılarında yaşarlar.

► Çok çeşitli beslenme şekilleri görülür. 

► Ototrof, heterotrof, hem ototrof hem heterotrof beslenen türleri vardır.

► Heterotrof beslenenlerde saprofit (ayrıştırıcı) ve parazit türler bulunur. Ototrof beslenenler ise fotosentez yaparlar. (Öglena ve algler)

► Üretici olanlarda klorofil, kloroplastın içinde bulunur.

► Atmosferdeki oksijenin büyük bir miktarını sularda yaşayan Algler üretir. Özellikle tek hücreli olan algler.

► Bazı türlerinde aktif yer değiştirmeyi sağlayan sil, kamçı, yalancı ayak gibi uzantılar vardır.

► Tatlı sularda yaşayan türlerinde Kontraktil Kofullar bulunur. Bu kofullar hücreye giren tatlı suyun dışarı atılmasını sağlar. Tuzlu sularda yaşayanlarda kontraktil koful yoktur.

► Bazı türlerde birden çok çekirdek bulunabilir.

► Üremeleri; eşeyli, eşeysiz, hem eşeyli hem eşeysiz (metagenez) şekillerinde olur.

► Bazı türlerde hücre içi sindirim görülür.

► Bazı çok hücreli alglerde iş bölümüne dayalı Koloni oluşturma yeteneği vardır.

Protista Alemi 6 Şubeden Oluşur

1. Kamçılılar (Öglena)

2. Kök Ayaklılar (Amip)

3. Silliler (Paramesyum)

4. Sporlular (Plazmodium)

5. Cıvık Mantarlar

6. Algler

1. Kamçılılar

► Tatlı ve tuzlu sularda yaşarlar.

► Tatlı sularda yaşayanlarda kontraktil kofullar bulunur.

► Kamçı aktif hareket ve yer değiştirmeyi sağlar.

► Heterotrof beslenenlerin çoğu parazittir. Örneğin trypanosoma; kamçılı olup çeçe sineği ile insana taşınır ve Uyku Hastalığına neden olur.

► Hem ototrof hem de heterotrof beslenen türleri vardır. Öglena buna örnektir.

Öglenanın Genel Özellikleri

♦ Tek hücreli ve ökaryot bir canlıdır.

♦ Kontraktil koful bulunur.

♦ Boyuna bölünerek eşeysiz olarak çoğalır. (Amitoz bölünme ile)

♦ Kloroplastı vardır. Gündüz fotosentez yapar. Gece ise heterotrof beslenir. (Hem ototrof hem heteretrof beslenme yapar)

♦ Işığı algılayan göz lekesi sayesinde ışığın olduğu yere doğru hareket eder.

♦ Heterotrof beslenirken besinlerini hücre ağzıyla alır. Endositoz yapabilir. 

♦ Kamçı ile aktif hareket eder.

► Öglena ve paramesyum gibi ökaryotik tek hücreli canlılarda hücre zarının dışında Pelikula denilen koruyucu bir örtü tabaka bulunur. Pelikula hücre çeperi değildir.

NOT: Öglena fotosentez yaptığı için; bitkilere, Heterotrof beslenebildiği ve aktif hareket ettiği için ise hayvana benzetilir.

► Üremeleri; eşeyli üreme veya eşeysiz üreme şeklinde olur.

2. Kök Ayaklılar

► Yalancı ayakları ile aktif hareket ederler. Ayrıca fagositoz yaparak besinlerini yakalarlar.

► Tamamı heterotrof beslenir.

► Tatlı sularda yaşayan türlerinde kontraktil kofullar bulunur.

► Üremeleri; eşeyli üreme ya da eşeysiz üreme şeklinde olur. Her yönden bölünerek eşeysiz ürerler. (Amitoz ile)

► En bilinen örneği amiptir.

Amipin Genel Özellikleri

♦ Tek hücreli ve ökaryot bir canlıdır. Tatlı sularda yaşar.

♦ Besinlerini yalancı ayaklarıyla dışarıdan hazır alır ve besin kofullarında sindirir.(Endositoz = fagositoz ve pinositoz ile)

♦ Kontraktil koful ve besin kofulları vardır.

♦ Bazılarında kalsiyum karbonat ve silisten oluşan kabuk bulunur.

♦ Parazit olanları vardır. Bunlar insan bağırsağında amipli dizanteriye neden olur.

3. Silliler

► Tatlı ve tuzlu sularda yaşarlar.

► Tatlı sularda yaşayanlarda kontraktil koful bulunur. Tuzlu sularda yaşayanlarda kontraktil koful bulunmaz.

► Silleri ile aktif hareket ederler.

► Tamamı heterotrof beslenir.

► Eşeyli ve eşeysiz üreyebilen türleri vardır.

► En bilinen örneği Paramesyum'dur. (Terliksi Hayvan)

Paramesyumun Genel Özellikleri

♦ Tek hücreli ve ökaryot bir canlıdır.

♦ Silleri ile aktif hareket ederler.

♦ Kontraktil koful taşır. Heterotrof beslenir.

♦ Ağız ve yutak dışında kalan kısımlarını sert bir Pelikula örter. Pelikula hücre zarının dışında koruyucu bir tabakadır.

♦ Eşeysiz üremesi; enine bölünerek olur (amitoz ile).

♦ CO₂ ve NH₃ gibi boşaltım atıkları vücut yüzeyinden difüzyon ile atılırken sindirim atıkları anüsten atılır.

♦ Hücresinde büyük ve küçük iki tip çekirdek bulunur.

♦ Büyük çekirdek hayatsal olaylarda ve eşeysiz üremeden sorumlu iken, küçük çekirdek ise genetik çeşitliliği sağlayan eşeyli üremeden (konjugasyon) sorumludur.

♦ Vücut savunmasında görev alan Trikosist yapılar bulunur.

4. Sporlular

► Tek hücreli ökaryot canlılardır.

► Aktif hareketi sağlayan özelleşmiş yapıları yoktur.

► Kontraktil koful taşımazlar.

► Tamamı heterotrof beslenir ve parazittir.

► Besinlerini bulundukları ortamdan monomer halinde difüzyon ve osmosla alırlar.

► Üremeleri; metagenez (döl değişimi) ile olur. Spor hücreleri ile çoğalırlar.

► Metagenez; eşeysiz ve eşeyli üremenin birbirini takip etmesidir.

► En bilinen örneği; Plazmodium Sporudur.

► Plazmodium sporu; (n) kromozomlu, tek hücreli ökaryot bir canlıdır.

► Bataklık gibi alanlarda yaşar.

► Anofel cinsi dişi sivrisinek tarafından insanlara taşınır ve insan kanına bırakılır.

► Plazmodium; insan kanında çoğalarak Sıtma Hastalığına neden olur.

► Üremesi eşeysiz üremenin eşeyli üremeyi takip ettiği metagenez ile olur.

5. Cıvık Mantarlar

► Tek hücreli ökaryot canlılardır.

► Belirgin bir şekilleri yoktur.

► Nemli ortamlarda ve organik maddelerin çok olduğu yerlerde çürükçül beslenirler.

► Tamamı heterotrof beslenir.

► Amip gibi yalancı ayaklar oluşturarak hareket ederler ve fagositoz yaparak beslenirler.

► Hücre çeperleri ve klorofilleri yoktur.

► Bazı türleri ölü organik atıklarla saprofit beslenir. Bazıları ise mayalarla beslenir.

► Hareketsiz ve hareketli olan türleri vardır. Hareketli olanlarda; sil, kamçı, yalancı ayak gibi yapılar bulunabilir.

6. Algler

► Tek hücreli ve çok hücreli olan ökaryot canlılardır.

► Çok hücreli algler; işbölümüne dayalı koloniler oluşturabililer.

► Eşeyli ve eşeysiz üreme yaparlar.

► Selülozdan oluşan hücre duvarları vardır.

► Glikozun fazlasını nişasta olarak depo ederler.

► Renk pigmentleri taşırlar. Yeşil dışında mor, kırmızı, hahverengi ve sarı renkli pigmentler bulundururlar. Alglerin bu renkleri sınıflandırılmalarında kullanılır. Örnek; kahverengi algler, sarı algler gibi.

► Ototrof beslenirler. Kloroplastları vardır. Işık enerjisini kullanarak fotosentez yaparlar.

► Büyük çoğunluğu tatlı ve tuzlu sularda yaşar. Nemli ortamları severler.

► Suda yaşayan tek hücreli alglere Fitoplanktonlar da denir. Bunlar mikroskobik olup fotosentez ile atmosferdeki oksijenin büyük bir kısmını üretirler. (Fotosentez ile) Bu nedenle hem diğer canlılar için hem de doğal döngü için çok önemli canlılardır.

Alglerin Biyolojik ve Ekonomik Önemi

► Madde döngülerinde ve besin zincirlerinde önemli rol oynarlar.

► Bazı alg türleri vitamin, mineral ve protein yönünden zengin oldukları için besin olarak tüketilir.

► Kozmetik sanayinde alglerden çeşitli ürünler elde edilir.

► Yapısal özelliklerinden dolayı jel oluşturan maddeler elde edilir. Örneğin; dondurma yapımında, puding ve mayonez gibi işlenmiş besinlerde yoğunlaştırıcı olarak kullanılırlar.

► Çikolatanın sertleştirilmesi ve şeklini koruması için kullanılırlar.

► Boya, ilaç ve krem gibi kozmetiklerin üretiminde kullanılırlar.

► Diatome gibi bazı alglerin hücre çeperinde silisli maddelerde bulunur. Bu çeper kalıntıları okyanus diplerinde birikir. Bunlar işlenerek diş macunu yapımında ve ısı yalıtımında kullanılır.