Konu Detayı Sayfası
Nükleik Asitlerin Çeşitleri ve Görevleri
Nükleik Asitlerin Çeşitleri ve Görevleri
► Nükleik asitler bütün canlılarda bulunan büyük moleküllü organik bileşiklerdir.
► Yapılarında; C, H, O, N ve P atomları bulunur.
► Asit özelliğinde bileşiklerdir.
► Canlılarda iki çeşit nükleik asit bulunur ve yapılarındaki 5 karbonlu şeker grubuna göre adlandırılırlar. Bunlar;
♦ DNA (deoksiribonükleik asit) ve
♦ RNA (ribonükleik asit)'dır.
Hücrede DNA'nın bulunduğu yerler:
♦ Prokaryot hücrelerde (bakteri ve arkelerde); sitoplazmada bulunur.
► Prokaryotların DNA'sı halkasal olup tek replikasyon orjininden oluşur. Bakterilerin DNA'sı histon protein kılıf taşımazken arkelerin çoğunda histon protein kılıf bulunur.
♦ Ökaryot hücrelerde ise; çekirdek, mitokondri ve plastitlerde (kloroplast, kromoplast, lökoplast) bulunur.
► Ökaryotların DNA'sı sarmal yapılıdır. Çok sayıda replikasyon orjininden oluşur. Histon protein kılıf bulunur.
Hücrede RNA'nın bulunduğu yerler:
♦ Prokaryot hücrelerde (bakteri ve arkelerde); sitoplazma ve ribozom organelinde bulunur.
♦ Ökaryot hücrelerde ise; çekirdekçik (çekirdek), mitokondri, plastitler (kloroplast, kromoplast, lökoplast), ribozom ve sitoplazmada bulunur.
Bir Nükleotitin Yapısı
► Nükleik asitlerin temel birimleri; nükleotitlerdir.
► Azotlu organik baz ve beş karbonlu şekerin glikozit bağı ile birleşmesiyle oluşan yapıya nükleozit denir.
► Nükleozitlere fosfat grubunun fosfoester bağları ile bağlanması sonucu nükleotitler oluşur.
Bir nükleotitin yapısında üç grup bulunur. Bunlar;
1. Azotlu Organik Baz
2. Beş Karbonlu Şeker (Pentoz Grubu)
3. H3PO4'ten (Fosforik Asit) gelen P (Fosfat) grubu
1. Azotlu Organik Bazlar
► Nükleotitin yapısına katılan azotlu organik bazlar fotosentez ile bitkiler tarafından sentezlenirler.
► Besinler yoluyla alındıktan sonra hücrelerde nükleotit sentezinde kullanılırlar.
► Nükleotitlerin yapısına katılan azotlu organik bazlar iki çeşittir. Bunlar;
♦ Pürin ve
♦ Pirimidin bazlarıdır.
► Pürin bazları; Adenin ve Guanindir. Hem DNA hem de RNA'nın yapısına katılırlar. Bunlar; çift halkalıdır.(Biri altıgen, diğeri beşgen şekilli iki halkanın birleşmesi sonucu oluşurlar.) Büyük moleküllü bazlardır.
► Pirimidin bazları; Sitozin, timin ve urasil baz olmak üzere üç çeşittir. Sitozin DNA ve RNA'nın yapısına katılır. Timin sadece; DNA'nın yapısına katılırken, Urasil sadece RNA'nın yapısına katılır. Tek halkalı bazlardır. Küçük moleküllü bazlardır.
DNA Bazları; A, G, S ve T Bazlarıdır.
RNA Bazları; A, G, S ve U Bazlarıdır.
2. Beş Karbonlu Şekerler (Pentoz Grubu)
► Tüm nükleotit çeşitlerinde bir tane Beş Karbonlu Şeker (Pentoz) bulunur.
► Nükleik asitlerin (DNA ve RNA) adlandırılması yapılarındaki bu şeker çeşidine göre olur.
► Bu şekerler beş karbon içeren Deoksiriboz ve Riboz Şekerlerdir.
► Deoksiriboz; DNA'nın yapısına katılır. Riboz ise RNA'nın yapısına katılır. (Riboz ayrıca ATP Molekülünün de yapısına katılır.)
► Riboz ile deoksiriboz arasındaki fark; deoksiriboz şekerde riboza göre bir oksijen atomu eksiktir.
| Azotlu organik baz ve beş karbonlu şeker nükleotitin organik kısmını oluşturur. Bu iki yapı birlikte Nükleozit adını alır. |
3. İnorganik Fosfat Grubu
► Nükleotitin inorganik olan kısmıdır. DNA ve RNA'nın yapısına katılır ve bunlara asidik özellik kazandırır.
► Fosforik asit; kompleks moleküllerin yapısına girdiği zaman fosfat grubu adını alır.
Bir Nükleotit Molekülünün Sentezi
► Bir nükleotit sentezi için şunlar gereklidir;
♦ Azotlu organik baz
♦ Beş karbonlu şeker
♦ İnorganik fosfat
♦ Glikozit bağı
♦ Ester bağı (Fosfoester Bağı)
♦ Enzimler
♦ ATP Enerjisi
► Azotlu organik baz ile beş karbonlu şeker glikozit bağı ile bağlanır ve nükleozit denilen yapıyı oluştururlar.
► Nükleozitteki şekere inorganik fosfat grubu ester bağı ile bağlanır. Böylece nükleotit oluşur.
► Glikozit ve ester bağlarının kurulumu bir dehidrasyon sentezidir ve su açığa çıkar.
| DNA Nükleotitleri | RNA Nükleotitleri |
| Adenin + Deoksiriboz + Fosfat → Adenin Nükleotit | Adenin + Riboz + Fosfat → Adenin Nükleotit |
| Guanin + Deoksiriboz + Fosfat → Guanin Nükleotit | Guanin + Riboz + Fosfat → Guanin Nükleotit |
| Sitozin + Deoksiriboz + Fosfat → Sitozin Nükleotit | Sitozin + Riboz + Fosfat → Sitozin Nükleotit |
| Timin + Deoksiriboz + Fosfat → Timin Nükleotit | Urasil + Riboz + Fosfat → Urasil Nükleotit |
|
Nükleotitler Fosfodiester Bağlarıyla bağlanarak uzun Polinükleotit Zinciri oluştururlar. Böylece DNA ve RNA iplikleri oluşur. Fosfodiester Bağı; fosfat ve şeker grupları arasında kurulu ve nükleik asitlerin omurgasını oluştururlar. Azotlu organik bazlar ise bu omurgaya düzenli aralıklarla eklenmiş yan gruplar şeklindedir. |
Üniteye Bağlı Diğer Konular
DNA
3231
RNA
2384
DNA Replikasyonu
3135
Protein Sentezi
1736
Gen Terapisi
1472
Biyogüvenlik
1347
Biyoetik
1522
Konu İle İlgili Sorular
Soru. 1
deoksiribo nükleikasit ne demektir? Yazınız
Doğru Cevap İçin Tıklayınız...
Açıklaması: Çift zincirli ve sarmal yapıda olan, kalıtımda görev alan nükleik asit çeşidine DNA (deoksiribonükleikasit) adı verilir.
Soru. 2
ribonükleikasit ne demektir? Yazınız.
Doğru Cevap İçin Tıklayınız...
Açıklaması: Tek zincirli olan ve protein sentezinde görev alan nükleik asit çeşidine de RNA (ribonükleikasit) adı verilir.
Soru. 3
Bir hücrede bulunan tüm nükleik asitler hidroliz edildiğinde açığa çıkan;
I. Deoksiriboz
II. Fosfat
III. Timin bezi
Moleküllerinin miktarlarının çoktan aza doğru sıralanışı aşağıdakilerden hangisinde doğru olarak verilmiştir?
A. I > II > IIIB. Iı > I > III
C. III > II > I
D. II > III > I
E. I = II > III
Doğru Cevap İçin Tıklayınız...
Doğru Cevap: B
Soru. 4
Tüm canlılarda bulunan Nükleik Asitler hangileridir? Yazarak görevlerini belirtiniz.
Doğru Cevap İçin Tıklayınız...
Açıklaması: Tüm canlılarda bulunan Nükleik Asit çeşitleri DNA ve RNA'dır. Görevleri Canlıda kalıtsal bilgiyi depolar ve aktarırlar. Canlının neslinin devamında iş görürler. Protein sentezini kontrol ederek hücresel büyüme, gelişme, farklılaşma ve bölünmenin kontrolünde iş görürler. Yani hücreyi yönetirler.
Soru. 5
Aşağıdakilerden hangisi nükleotitlerin molekül yapılarının farklı olmasında etkili değildir?
A. AdeninB. Timin
C. Riboz
D. Fosfat
E. Deoksiriboz
Doğru Cevap İçin Tıklayınız...
Doğru Cevap: D
Açıklaması: Fosfat molekülü tüm nükleotitlerde ortak olarak bulunur.
Soru. 6
Nükleik asitler için aşağıdaki ifadelerden hangisi yanlıştır?
A. Tüm canlılarda ortak olarak bulunur.B. Yapı birimi nükleotittir.
C. Yapısında glikozit ve ester bağı bulundurur.
D. Hücre zarından kolaylıkla geçebilirler.
E. Protein sentezinde doğrudan ya da dolaylı olarak görev yapabilirler.
Doğru Cevap İçin Tıklayınız...
Doğru Cevap: D
Açıklaması: Nükleik asitler polimer (büyük) yapılı moleküller olduğu için hücre zarından geçemezler.
Soru. 7
Tüm canlılarda bulunan Nükleik Asitler hangileridir? Yazarak görevlerini belirtiniz.
Doğru Cevap İçin Tıklayınız...
Açıklaması: Tüm canlılarda bulunan Nükleik Asitler; DNA (deoksiribonükleikasit) Hücredeki tüm metabolik olayları (protein sentezi gibi) yönetir. Kalıtsal bilgileri depolar ve DNA eşlenmesi ve hücre bölünmeleri ile aktarır RNA (ribonükleikasit) DNA'nın yardımcısıdır. Hücre yönetiminde DNA'ya yardım eder. Ribozomların yapısına katılır. Virüslerde genetik bilgiyi depolar.
Soru. 8
Nükleik asitlerin tanımını yazınız.
Doğru Cevap İçin Tıklayınız...
Açıklaması: Canlılarda gerçekleşen tüm metabolik olayları denetleyen, genetik özelliklerin kuşaktan kuşağa aktarılmasını sağlayan ve canlıları birbirinden farklı kılan organik moleküllere nükleik asitler denir.
Soru. 9
Ökaryot bir hücrede;
I. Peptitleşmeyi sağlayan
II. Organik besin monomeri sentezini gerçekleştiren
III. Glikoprotein sentezini gerçekleştiren
IV. Oksidatif fosforilasyonla ATP sentezleyen
Organellerinden hangilerinde DNA molekülüne rastlanır?
A. Yalnız IB. Yalnız II
C. II ve IV
D. III ve IV
E. I, II ve IV
Doğru Cevap İçin Tıklayınız...
Doğru Cevap: C
Açıklaması: Sorunun doğru cevabı C şıkkıdır.
Soru. 10
Bir insanda kalıtsal özelliklerin yeni nesillere aktarılmasını sağlayan aşağıdaki moleküllerin küçükten büyüğe doğru sıralanması sonucu hangisi dördüncü sırada yer alır?
A. GenB. Nükleotit
C. Timin
D. Kromozom
E. Çekirdek
Doğru Cevap İçin Tıklayınız...
Doğru Cevap: D
Açıklaması: Timin < nükleotit < gen < kromozom < çekirdek