Mitoz ve Eşeysiz Üreme
► Yaşamın sırları hücrede gizlidir.
► Yetişkin bir insanda bulunan milyarlarca hücre, tek bir hücrenin bölünmeye başlaması sonucunda meydana gelir.
► Hücre bölünme hızı her canlıda farklı olabilir.
♦ Deri hücrelerinde 24 saat
♦ Embriyonik hücrelerde 30 dakika
♦ Bakteri hücresi 20 dakikada bir bölünürler.
► Aynı canlının farklı dokularında bulunan hücreler ise görev ve yaşamsal özelliklerine göre farklı bölünme hızlarına sahiptir.
♦ Örneğin; kemik iliğini oluşturan hücreler ve epitel hücreleri (deri ve organlarımızın yapısında bulunurlar) hızlı bölünür.
► Bununla birlikte bazı hücreler ise bölünemez.
♦ Örneğin; embriyonik dönemde özelleşmiş ve farklılaşmasını tamamlamış olan sinir, kas ve gözdeki retina hücreleri bölünemezler. Ayrıca ergenlik ile birlikte mayoz bölünme ile oluşan üreme hücreleri (yumurta ve sperm) bölünemez.
► Karaciğer hücreleri ise hücre kaybı yaşadıklarında (yaralanma vb.durumlarda) uyarı alarak bölünebilirler.
► Bitkilerde hücre bölünmesi ile sınırsız büyümeyi sağlayan bölünür = meristem doku hücreleri vardır. Bölünür doku hücrelerinin dışındaki hücreler bölünme yeteneğini kaybetmiştir.
► Hücre bölünmesinin kontrollü gerçekleşmesi yaşam için çok önemlidir. Kontrolsüz hücre bölünmesi sağlık sorunlarına özellikle kansere neden olur.
► Hücre bölünmeleri ile hücrelerin hacim ve yüzey oranları dengede tutulur.
► Hücre bölünmesi;
♦ Tek hücreli canlılarda çoğalmayı sağlar. Örneğin; bakteri ve arkeler gibi prokaryot hücreli canlılar basitçe ikiye bölünerek çoğalır.
♦ Çok hücreli canlılarda ise;
• Canlının büyümesi ve gelişmesi,
•Yıpranan doku ve organların onarımı,
• Rejenerasyon (yenilenme) gibi olayları sağlar.
• Ayrıca gelişmiş bitkilerde eşeysiz üremeyi sağlar. (Vejetatif yolla)
► Ökaryot hücreler mitoz bölünme ile bu olayları gerçekleştirir. Ayrıca mayoz bölünme ile de üreme hücrelerinin oluşumu gerçekleşir.
► Bir hücrenin yaşam döngüsü hücre bölünmesi ile tamamlanır. Belli gelişim evrelerinden geçerek olgunlaşan bir hücreden yeni hücrelerin oluşmasına Hücre Bölünmesi denir.
► Hücre bölünmesi; tek ve çok hücreli canlılarda görülen doğal bir metabolik olaydır.
Üniteye Bağlı Diğer Konular
Konu İle İlgili Sorular
Soru. 1
Zeynep öğretmen sınıfta hücre döngüsü konusunu işlerken ilk evrenin interfaz (hazırlık) evresi olduğunu açıklamıştır. İnterfazın hem mitoz hem mayoz bölünmelerinin başında ortak gerçekleştiğini ifade etmiştir. Öğrencilere interfazın G1, S ve G2 evrelerinde meydana gelen olayları açıklamalarını istemiştir. Bu soruya Mehmet, Ece ve Esra cevap vermiştir.
Hangi öğrenciler interfaz evrelerinde gerçekleşen olaylarla ilgili yanlış cevap vermiştir? Doğru cevabı yazarak belirtiniz.
Mehmet: G1 evresinde; hücre büyür, organel sayısı artar, ATP ve protein sentezi artar, hücre metabolizması hızlanır. ……
Ece: S evresinde; mitoz bölünme için gerekli hazırlıklar tamamlanır. ……
Esra: G2 evresinde; DNA kendini eşleyerek genetik materyal iki katına çıkar. ……
Doğru Cevap İçin Tıklayınız...
Açıklaması: Mehmet: Doğru bir ifadedir. Ece: Yanlış bir ifadedir. S evresinde DNA eşlenmesi olur. Esra: Yanlış bir ifadedir. G2 evresinde mitoz bölünme için gerekli hazırlıklar tamamlanır.
Soru. 2
Hücre döngüsünün mitoz bölünme evrelerine aşağıdakilerden hangisi dahil edilemez?
A. İnterfazB. Profaz
C. Metafaz
D. Anafaz
E. Telofaz
Doğru Cevap İçin Tıklayınız...
Doğru Cevap: A
Soru. 3
Aşağıda mitoz bölünmenin bir evresine ait hücrenin çekirdeğindeki kromozomlar görülmektedir. Hücrenin bu evresindeki kromozom sayısı aşağıdakilerden hangisinde verilmiştir?
A. 2n = 3B. 2n = 6
C. n = 6
D. n = 3
E. 3n = 3
Doğru Cevap İçin Tıklayınız...
Doğru Cevap: D
Soru. 4
Homolog kromozomların;
I. Uzunlukları
II. Sentromer konumları
III. Alellerin lokusları
IV. Gen sayıları
V. Bant desenleri
Özelliklerinden hangilerinin aynı olması beklenir?
A. I ve IIB. II, IV ve V
C. I, III ve V
D. II, III, IV ve V
E. Hepsi
Doğru Cevap İçin Tıklayınız...
Doğru Cevap: E
Açıklaması: Homolog kromozomların uzunluklarının, sentromer konumlarının, alellerin yerleştiği lokusların, taşındıkları gen sayılarının, jelde yürütüldüğünde oluşan bant desenlerinin aynı olduğu gözlemlenir.
Soru. 5
Çeşitli canlıların bölünen hücrelerinden alınan örnekler aşağıdaki şekilde verilmiştir.
Şekildeki kromozom sayısı kaçtır?
A. 3B. 5
C. 7
D. 8
E. 11
Doğru Cevap İçin Tıklayınız...
Doğru Cevap: D
Açıklaması: Şekilde 8 sentromer bulunmaktadır. Kromozom sayısı sentrozom sayısı ile belirlenir. Buna göre 8 kromozom bulunur.
Soru. 6
2n = 6 kromozomu olan dişi bireyin bir hücresinin karyotip örneğini çiziniz.
Doğru Cevap İçin Tıklayınız...
Soru. 7
Aşağıda verilen örnekler hangi çeşit eşeysiz üreme yoludur.
Karşılarına yazınız.
I. Paramesyum enine, amip her yöne, öglena boyuna bölünerek çoğalır.: ………
II. Bira mayasında oluşan bir çıkıntı gelişerek yeni bir birey oluşturur.: …………
III. Deniz yıldızından kopan bir vücut parçası gelişerek yeni bir birey oluşturur.: ………
Doğru Cevap İçin Tıklayınız...
Açıklaması: I. Bölünerek II. Tomurcuklanarak III. Rejenerasyon
Soru. 8
X türü canlının monoploid hücresindeki kromozom sayısının 108, Y türü canlının diploid hücresindeki kromozom sayısının 108 olduğu tespit edilmiştir. X ve Y canlılarının bu hücrelerdeki otozom sayıları aşağıdakilerden hangisidir?
A. X Canlısı ⇒ 107 Y Canlısı ⇒ 107B. X Canlısı ⇒ 106 Y Canlısı ⇒ 106
C. X Canlısı ⇒ 106 Y Canlısı ⇒ 107
D. X Canlısı ⇒ 107 Y Canlısı ⇒ 106
E. X Canlısı ⇒ 108 Y Canlısı ⇒ 108
Doğru Cevap İçin Tıklayınız...
Doğru Cevap: D
Açıklaması: X canlısı; otozom + gonozom 107 + 1 (Örnek = X) Y canlısı 106 + 2 (Örnek = XX) Buna göre cevap X Canlısı ⇒ 107 Y Canlısı ⇒ 106 olmalıdır.
Soru. 9
Hücre bölünmesi sırasında gerçekleşen bazı olaylar aşağıda verilmiştir.
I. Kardeş kromatitlerin zıt kutuplara doğru çekilmesi
II. Çekirdek zarının erimesi
III. Hücrenin boğumlanması ve sitokinezin gerçekleşmesi
IV. Kromozomların hücrenin ekvator düzlemine dizilmesi
V. Kromatin ipliklerin kısalıp kalınlaşarak kromozomları meydana getirmesi
Buna göre, verilenlerden hangisi hücre döngüsü geçirmekte olan bir hayvan hücresinin anafaz evresinde gerçekleşir?
A. IB. II
C. III
D. IV
E. V
Doğru Cevap İçin Tıklayınız...
Doğru Cevap: A