Mitoz ve Eşeysiz Üreme
► Yaşamın sırları hücrede gizlidir.
► Yetişkin bir insanda bulunan milyarlarca hücre, tek bir hücrenin bölünmeye başlaması sonucunda meydana gelir.
► Hücre bölünme hızı her canlıda farklı olabilir.
♦ Deri hücrelerinde 24 saat
♦ Embriyonik hücrelerde 30 dakika
♦ Bakteri hücresi 20 dakikada bir bölünürler.
► Aynı canlının farklı dokularında bulunan hücreler ise görev ve yaşamsal özelliklerine göre farklı bölünme hızlarına sahiptir.
♦ Örneğin; kemik iliğini oluşturan hücreler ve epitel hücreleri (deri ve organlarımızın yapısında bulunurlar) hızlı bölünür.
► Bununla birlikte bazı hücreler ise bölünemez.
♦ Örneğin; embriyonik dönemde özelleşmiş ve farklılaşmasını tamamlamış olan sinir, kas ve gözdeki retina hücreleri bölünemezler. Ayrıca ergenlik ile birlikte mayoz bölünme ile oluşan üreme hücreleri (yumurta ve sperm) bölünemez.
► Karaciğer hücreleri ise hücre kaybı yaşadıklarında (yaralanma vb.durumlarda) uyarı alarak bölünebilirler.
► Bitkilerde hücre bölünmesi ile sınırsız büyümeyi sağlayan bölünür = meristem doku hücreleri vardır. Bölünür doku hücrelerinin dışındaki hücreler bölünme yeteneğini kaybetmiştir.
► Hücre bölünmesinin kontrollü gerçekleşmesi yaşam için çok önemlidir. Kontrolsüz hücre bölünmesi sağlık sorunlarına özellikle kansere neden olur.
► Hücre bölünmeleri ile hücrelerin hacim ve yüzey oranları dengede tutulur.
► Hücre bölünmesi;
♦ Tek hücreli canlılarda çoğalmayı sağlar. Örneğin; bakteri ve arkeler gibi prokaryot hücreli canlılar basitçe ikiye bölünerek çoğalır.
♦ Çok hücreli canlılarda ise;
• Canlının büyümesi ve gelişmesi,
•Yıpranan doku ve organların onarımı,
• Rejenerasyon (yenilenme) gibi olayları sağlar.
• Ayrıca gelişmiş bitkilerde eşeysiz üremeyi sağlar. (Vejetatif yolla)
► Ökaryot hücreler mitoz bölünme ile bu olayları gerçekleştirir. Ayrıca mayoz bölünme ile de üreme hücrelerinin oluşumu gerçekleşir.
► Bir hücrenin yaşam döngüsü hücre bölünmesi ile tamamlanır. Belli gelişim evrelerinden geçerek olgunlaşan bir hücreden yeni hücrelerin oluşmasına Hücre Bölünmesi denir.
► Hücre bölünmesi; tek ve çok hücreli canlılarda görülen doğal bir metabolik olaydır.
Konuya Ait Çıkmış Sorular
Soru 1.
Aşağıdakilerden hangisi, bir hayvan hücresinin hücre döngüsünde gerçekleşen olaylardan biri değildir?
(YKS-TYT Örnek Soruları)
A. Orta lamel oluşumuB. Protein sentezi
C. İğ ipliklerinin oluşumu
D. DNA replikasyonu
E. Kardeş kromatitlerin ayrılması
Doğru Cevap İçin Tıklayınız...
Soru 2.
Aşağıdakilerden hangisi, mitoz bölünme ile mayoz I bölünmesinin ortak özelliklerinden biridir?
(2002-Öğrenci Seçme Sınavı (ÖSS))
A. Homolog kromozomların ayrı kutuplara çekilmesiB. Kromatitler arasında parça değişiminin gerçekleşmesi
C. Tetratların oluşması
D. Başlangıçtaki kromozom sayısının iki katına çıkması
E. Bölünme tamamlandığında, kromozomların ta- şıdığı tüm özelliklerin yavru hücrelere eşit olarak aktarılmış olması
Doğru Cevap İçin Tıklayınız...
Soru 3.
Kapalı tohumlu diploit bir bitkide,
I. Mikrospordan tüp çekirdeğinin oluşması,
II. Triploit endosperm çekirdeğinin oluşması,
III. Zigottan embriyo oluşması,
IV. Üretken (generatif) çekirdekten sperm çekirdeklerinin oluşması
Olaylarından hangileri mitozla gerçekleşir?
(2006-Öğrenci Seçme Sınavı (ÖSS))
A. I ve IIB. II ve III
C. II ve IV
D. I, III ve IV
E. II, III ve IV
Doğru Cevap İçin Tıklayınız...
Konuya Ait Videolar
Konu İle İlgili Sorular
Soru 1.
Sporla üreme eğrelti otu, kara yosunu gibi tohumsuz bitkilerde ve mantarlarda görülen eşeysiz bir üreme şeklidir. Küf mantarları ekmek, limon gibi gıdalarda küflenmelere ve gıdaların bozulmasına neden olurlar.
Küf mantarlarında görülen sporla üreme olayını kısaca açıklayınız.
Doğru Cevap İçin Tıklayınız...
Soru 2.
Yukarıdaki grafikte I, II, III ve IV. zaman aralıklarında gerçekleşen olayları yazınız.
Doğru Cevap İçin Tıklayınız...
Soru 3.
Aşağıdaki soruların cevabını boş bırakılan alana yazınız. Hücre döngüsünün kontrolünün bozulması ve kontrolsüz hücre bölünmesi sonucu ortaya çıkan kanser hakkında yaptığınız araştırmalar sonucunda edindiğiniz bilgileri kullanarak aşağıdaki soruları cevaplayınız.
1. Hücre döngüsünün kontrollü gerçekleşmesi neden önemlidir? .................
2. Kanserde erken teşhisin kansere yakalanmış kişiye ne gibi yararları vardır? .................
3. Kanser tedavi edilebilir bir hastalık mıdır? .................
4. Kanser tedavisinde yaygın olarak kullanılan yöntemler nelerdir? .................
Doğru Cevap İçin Tıklayınız...
Soru 4.
Aşağıdaki şekilde diploit bir canlının somatik hücrelerinde gerçekleşen mitoz bölünmenin metafaz evresi gösterilmiştir.
Bu canlıda,
I. Mayoz bölünmenin profaz I evresinde oluşan tetrat sayısı
II. Mitoz bölünmede her bir hücredeki kromatit sayısı
III. Mitoz bölünme sonucu oluşan her bir hücrenin kromozom sayısı
IV. Mayoz bölünmenin anafaz I evresinde hücrenin bir kutbundaki kromatit sayısı
Aşağıdakilerden hangisinde doğru verilmiştir?
A. I -> 6 II -> 24 III -> 6 IV -> 6B. I -> 6 II -> 6 III -> 12 IV -> 6
C. I -> 6 II -> 24 III -> 12 IV -> 12
D. I -> 12 II -> 12 III -> 6 IV -> 6
E. I -> 12 II -> 6 III -> 3 IV -> 6
Doğru Cevap İçin Tıklayınız...
Soru 5.
Vejetatif üreme gelişmiş bitkilerin eşeysiz üreme şeklidir. Tohum ile eşeyli üreyebilen ancak genetik özellikleri korunmak istenen bitkilerde veya tohum oluşturma yeteneğini kaybetmiş muz, çekirdeksiz üzüm gibi bitkilerde görülen bir üremedir. Ana bitkinin gövde, yaprak, dal ve kök gibi vejetatif doku ya da organ parçaları kullanılarak yeni bitkiler elde edilir. Oluşan bitkiler hem birbirleriyle hem de ana bitkiyle aynı genetik yapıdadır.
Buna göre; vejetatif üreme yöntemi ile ne gibi sonuçlara ulaşılır?
Doğru Cevap İçin Tıklayınız...
Soru 6.
Amip, öglene ve paramesyum tatlı sularda yaşayan tek hücreli protistlerdir.
Yukarıda verilen şekle göre bu canlıların hangi tip üremeyi ne şekilde gerçekleştirdiklerini yazınız.
Doğru Cevap İçin Tıklayınız...
Soru 7.
Hayvan hücresinin mitoz bölünmesi sırasında gerçekleşen olayları kartlar üzerine yazarak kart oyunu tasarlayan bir grup öğrenci, oluşturdukları kart destesinden birer kart seçip daha önce seçilen kartların önüne, arkasına veya aralarına ekleyerek kart sırasını mitoz bölünmedeki gerçekleşme sırasına göre tamamlamaya çalışır.
Seçilen kartlar şunlardır:
Buna göre aşağıdaki soruları cevaplayınız.
a) Numaralanmış kartlarda yazan olayların gerçekleştiği evrelerin isimlerini yazınız.
b) 3 ve 4 numaralı kartların arasına yerleştirilecek bir kart seçilmiş olsaydı bu kartta ne yazılmış olabilirdi?
(MEB 1.Dönem 1.Yazılı Senaryoları Soru Örneği)
Doğru Cevap İçin Tıklayınız...
Soru 8.
Mitoz bölünme sırasındaki mikroskop görünümleri şematize edildiği gibi olan hücre için numara ile gösterilen evrelerin neler olduğunu yazarak bu evrelerin oluşum sırasını belirtiniz.
Doğru Cevap İçin Tıklayınız...
Soru 9.
Yukarıdaki grafikte diploit bir hücrenin mitozundaki DNA miktarının değişimi gösterilmektedir. Sizler de grafikteki sayısal verilere dayanarak bu hücrenin mayozu sırasında DNA miktarındaki değişimi gösteren bir grafiği çiziniz.
Soru 10.
Yukarıdaki şekilde mitoza ait evreler karışık olarak verilmiştir.
Bu evrelerin isimlerini yazarak kromozom sayısının iki katına çıktığı evreyi belirtiniz.
Doğru Cevap İçin Tıklayınız...