Konu Detayı Sayfası

Mineraller

Organizasyon

İnorganik Moleküller

Tuz ve Minerallerin Canlılar İçin Önemi

Tuzların Önemi

► Tuzlar; asit ve bazların nötrleşme tepkimesi sonucu oluşurlar.

► Yan ürün olarak su açığa çıkar.

► Asit ve baz karşılaştığında; asidin H⁺ iyonu ile bazın OH iyonu birleşerek su oluşturur.

Asit + Baz → Tuz + H₂O

HCl + NaOH → NaCl (Tuz) + H₂O

► Su oluştuktan sonra geriye kalan iyonlar birleşerek tuz oluşturur. Tuzlar biyolojik sıvıların yoğunluğunun (osmotik basıncı) ayarlanmasında etkili olurlar.

► Hücreler arası sıvılarda (doku sıvısı) ve hücre sitoplazmasında tuzların belirli bir yoğunlukta olması canlılık açısından önemlidir.

► İnsan vücudu en çok; kalsiyum, sodyum, potasyum ve magnezyum tuzlarına ihtiyaç duyar. Tuzlar nötr bileşikler oldukları için ortam pH’ını değiştirmezler.

Tuzlar;

♦ Kemik ve diş yapımında

♦ Kalp ve sinir hücrelerinin çalışmasında

♦ Bazı enzimlerin çalışmasında

♦ Mide öz suyunun üretilmesinde

♦ Kas kasılmasında

♦ Hormonların çalışmasında

♦ Hücreler arası iletişim gibi olaylarda etkili olurlar.

► Fazla miktarda tuz tüketilmesi kalp ve böbrek rahatsızlıklarına, kan basıncının yükselmesine (tansiyon) neden olabilir.

► İnsan vücudunun günlük tuz ihtiyacı yaklaşık olarak 6 gram kadardır. Bu oran yaklaşık 1 çay kaşığı tuza denk gelir.

Minerallerin Önemi

► Canlılar tarafından sentezlenemezler.

► Asitler, bazlar, tuzlar, su ve besinler yoluyla doğadan hazır olarak alınırlar.

► Görevleri; canlının yapısına katılmak ve düzenleyici rol oynamaktır.

► Bazı mineraller enzimlerin yapısına yardımcı kısım (kofaktör) olarak katılarak düzenleyici görev yaparlar.

Bazı Mineraller
Mineraller	Etkileri ya da Katıldığı Yapı	Bulundukları Besinler	Eksikliğinde Oluşabilecek Hastalıklar
Kalsiyum (Ca)	Kemik ve dişlerin yapısı, kas kasılması, kanın pıhtılaşması, enzimlerin aktivasyonu	Lahana, tere, maydanoz, zeytin, kereviz, süt, peynir, yumurta, deniz ürünleri	Raşitizm (Çocuklarda), Osteoporoz (Yetişkinlerde)
Potasyum (K)	Hücre içi ve hücreler arası sıvısının oluşması, protein ve glikojen sentezi, hücrenin su alışverişi, kas ve sinir sistemlerinin çalışması	Buğday, baklagiller, havuç, enginar, zeytin, süt, yumurta, balık, kırmızı et	İştahsızlık, halsizlik, kas yorgunluğu, kalp atımında sorunlar
Fosfor (P)	ATP, nükleik asit, kemik ve dişlerin yapısı, enzimlerin akti,vasyonu, organ ve sistemlerin çalışması	Tahıllar, baklagiller, fındık, ceviz, badem, süt, peynir, yumurta, kırmızı et, beyaz et	Kolay kırılan kemikler ve dişler
Magnezyum (Mg)	Kemiklerin yapısı, sinir ve kasların çalışması, enerji üretimi, klorofilin yapısı	Yeşil yapraklı sebzeler, tahıllar, baklagiller, soğan, ceviz, süt, yumurta, balık, kırmızı et	Sinirlilik, kas krampları
Sodyum (Na)	Hücrelerin su alışverişi (osmotik denge) sinir ve kasların çalışması	Ekmek, zeytin, ıspanak, yemek tuzu, süt, peynir, yumurta, kırmızı ve beyaz et	Fazla alındığında yüksek tansiyon, böbrek hastalıkları
Demir (Fe)	Alyuvarların (hemoglobin) yapısı, bazı enzimlerin aktivasyonu, kas proteinin (miyoglobin) yapısı	Baklagiller, pekmez, yeşil sebzeler, kuru meyveler, balık, kırmızı ve beyaz et, yumurta	Anemi (Kansızlık)
Flor (F)	Dişlerin oluşması ve güçlenmesi	Taze meyve ve sebzeler, içme suyu, kırmızı et, karaciğer, süt yumurta	Az alınırsa dişlerde çürüme, çok alınırsa dişlerde sararma
İyot (I)	Tiroit hormonlarının üretimi	İyotlu yemek tuzu, balık, karides, istakoz gibi deniz ürünleri	Eksikliğinde guatr hastalığı

► Metabolik olayların gerçekleşebilmesi, büyüme ve gelişme için mutlaka gereklidirler.

► Eksiklikleri veya fazlalıkları metabolik işleyişi bozar.

► Vücuda fazla alınmaları zehirlenmelere neden olabilir.

► Mineral içeren besinlerin düzenli olarak vücuda alınması gereklidir. Çünkü ter, idrar ve dışkı ile vücuttan sürekli mineral kaybı olur.

► Mineraller; canlı vücudunda sentezlenemez.

► Tüm canlılar tarafından hazır olarak monomer halde alınırlar.

► Sindirilmeden (hidrolize uğramadan) direk kana karışırlar.

► Hücre zarından doğrudan geçerler.

► Hücresel solunumda enerji kaynağı olarak kullanılmazlar. Yani enerji vermezler.

► Yapısal ve düzenleyici görevleri vardır.

► Her mineralin görevi kendine özgüdür. Bir mineralin eksikliği bir başka mineral tarafından giderilemez.

► Kanın ve vücut sıvılarının osmotik basıncının düzenlenmesinde rol oynarlar.

► İnsan vücudunda en fazla bulunan mineraller; kalsiyum ve fosfordur. Tabloda gösterilen minerallerin dışında klor, kükürt, çinko gibi minerallerde önemli görevler üstlenirler.

► Klor; mide öz suyu oluşumunda, asit baz dengesinin sağlanmasında, hücre içi ve dışı su dengesinin ayarlanmasında görev alır. Eksikliğinde sindirim sorunları oluşur.

► Kükürt; bazı amino asitlerin sentezi için gereklidir. Eksikliğinde deride solgunluk, fazlalığında alerjik rahatsızlıklar oluşur.

► Çinko; bazı enzimlerin yapısına kofaktör olarak katılır. Bağışıklık sistemini güçlendirir. Eksikliğinde tırnakta beyaz lekeler, ciltte akne oluşumu, saç dökülmesi ve bağışıklıkta zayıflama görülür. Fazlalığında; göz ve ciltte sararma, baş dönmesi, yüksek ateş görülür.

► Bitkiler ihtiyaç duyduğu mineralleri ve tuzları kökleri ile topraktan suda çözünmüş halde alırlar.

► İnsan sağlığı açısından en önemli tuz kaya tuzudur. Rafine edilmiş sofra tuzlarından uzak durmamız gerekmektedir.