Konu Detayı Sayfası

Mendel İlkeleri, Çaprazlamalar

TYT 10.Sınıf

Kalıtımın Genel İlkeleri

Kalıtım ve Biyolojik Çeşitlilik

9113

Mendel İlkelerine Uyan Durumlar

Monohibrit Çaprazlama

► Bir karakter yönünden zıt özellikte olan 2 homozigot bireyin (DD x dd) çaprazlanması ile tamamı heterozigot (Dd) F₁ dölleri elde edilir.

► Elde edilen heterozigot F₁ döllerinin (Dd x Dd) kendi aralarında çaprazlanmaları ile (kendileştirilmeleri) F₂ dölleri elde edilir.

► Bu çaprazlamaya Monohibrit Çaprazlama denir.

► Homozigot düzgün meyve şekline sahip bezelye (DD) ile buruşuk meyve şekline sahip bezelyenin (dd) çaprazlamasını monohibrit çaprazlamaya örnek verebiliriz.

Monohibrit Çaprazlamada Şu Sonuçlar Elde Edilir

F1 kuşağındaki bireyler kendileştirildiğinde;

• Sarı ve yeşil olmak üzere iki çeşit fenotip elde edilir.

• Homozigot sarı (SS), heterozigot sarı (Ss) ve yeşil (ss) olmak üzere üç çeşit genotip elde edilir.

• Heterozigot genotipli (Ss) bireylerin oluşma ihtimali %50’dir. Bu oran aynı zamanda oluşan yavruların atasıyla aynı genotipe sahip olma ihtimalini de gösterir.

• Çekinik fenotipli (s) bireylerin oluşma ihtimali %25’tir.

• Baskın fenotipli (S) bireylerin oluşma ihtimali %75’tir.

• Genotip oranı 1:2:1 ve fenotip oranı 3:1’dir.

Monohibrit Çaprazlamadan Elde Edilen Oranlar

1. Genotip Oranı = 1:2:1

2. Fenotip Oranı = 3:1

3. Genotip Çeşidi = 3

4. Fenotip Çeşidi = 2

5. Genotip Sayısı = 4

► Bu sonuçlar dikkate alınarak aynı genotipe sahip 2 bireyin kendileştirilmesi (AaBb x AaBb) çaprazlamalarında;

Genotip çeşidi = 3ⁿ

Fenotip çeşidi = 2ⁿ

Genotip sayısı = 4ⁿ formülleriyle hesaplanır.

► Bu formüller 2 bireyin genotipleri farklı ise (Aabb x aaBb) bu tip çaprazlamalarda kullanılmaz. Bu tip durumlarda her bir karakter ayrı ayrı kendi içinde çaprazlanır. İstenilen sonuçlar bulunur. Sonuçlar biraraya getirilerek çarpılır ve birlikte olma olasılıkları bulunur.

Punnet Karesi

► Punnet Karesi yöntemi; ebeveynlerin oluşturabileceği gametler ile döllenme sonucu oluşabilecek genotip ve fenotip çeşitlerinin daha iyi anlaşılması için kullanılır.

► F1'in oluşturduğu gametler satır ve sütunlara yerleştirilir. Satır ve sütunların kesiştiği kutulara ise yavruların oluşabilecek genotipleri yazılır.

► Yatay sütuna spermler dikey sütuna yumurtalar yerleştirilir.

► Monohibrit çaprazlamayı Punnet Karesi ile de gösterebiliriz.

Örnek: AaBbCcDD genotipli bir bireyin kendileştirilmesi sonucunda;

A) Kaç çeşit genotip oluşur?

B) Kaç çeşit fenotip oluşur?

Çözüm:

a. Tüm karakterler ayrı ayrı çaprazlanır. Elde edilen genotip sayıları çarpılarak sonuç elde edilir.

b. Tüm karakterlerin çaprazlanmasından elde edilen fenotip çeşidi sayıları çarpılarak sonuç elde edilir.

Fenotip ve Genotip Çeşitlerinin Kısa Yoldan Bulunması: Bu yol kendileştirme çaprazlamalarında kullanılır. Bize verilen karakter AaBbCcDD x AaBbCcDD kendileştirmesiydi. Burada 3 tane heterozigot karakter vardır. Yani n sayısı 3'tür. Monohibrit çaprazlama sonucu elde edilen sonuçlardan hareketle;

Genotip Çeşidi = 3³ = 27 çeşittir.

Fenotip Çeşidi = 2³ = 8 çeşittir.

Örnek:

Dihibrit Çaprazlama

► İki karakter yönünden zıt özellikte olan iki homozigot bireyin (SSDD x ssdd) çaprazlanması ile tamamı heterozigot, baskın (SsDd) F₁ dölleri elde edilir.

► Elde edilen heterozigot F₁ döllerinin kendi aralarında çaprazlanmaları ile F₂ dölleri elde edilir. Bu çaprazlamaya Dihibrit Çaprazlama denir.

► Homozigot sarı-düzgün bezelye ile homozigot yeşil-buruşuk tohumlu bezelyenin çaprazlamasında F₁ dölünden oluşan bireyler %100 sarı-düzgündür. (Sarı tohum yeşil tohuma, düzgün tohum buruşuk tohuma baskındır.)

Kontrol Çaprazlaması (Test Çaprazlaması)

► Fenotipinde çekinik bir özelliği taşıyan bireyin genotipini kesin biliriz. Çünkü homozigot çekinik özelliktedir. (aa, bb gibi)

► Ancak fenotipinde baskın olan bir özelliği taşıyan bireyin genotipi kesin belli değildir. Çünkü ya homozigot ya da heterozigottur.

► Bireyin fenotipindeki baskın özelliği kontrol eden gen çiftinin homozigot mu yoksa heterozigot mu olduğunu belirlemek için yapılan çaprazlamalara Kontrol Çaprazlaması denir.

► Kontrol çaprazlamasıyla genotipi bulunmaya çalışılan birey (AA, Aa genotiplerinden hangisi olduğu) homozigot çekinik birey ile (aa ile) çaprazlanır ve oluşan yavrulara bakılır.

Örnek:

Tavşanlarda siyah kıl rengi (B), beya kıl rengine (b) baskındır. Kıl rengi siyah bir tavşanın genotipini araştıralım.

Siyah kıllı tavşanın genotipi: BB ya da Bb olabilir. Bunu öğrenmek için siyah kıllı tavşan homozigot çekinik genotipli (bb) beyaz tüylü bir tavşan ile çaprazlanır. Çaprazlama sonucunda 2 durum ortaya çıkabilir.

1.Durum: Eğer çaprazlama sonucunda ortaya çıkan tüm bireyler siyah kıllı ise; araştırılan biray homozigot baskın genotiplidir.(BB'dir.)

2. Durum: Çaprazlama sonucunda ortaya çıkan bireylerin %50'si heterozigot siyah kıllı (Bb), %50'si beyaz kıllı (bb) ise genotipi araştırılan birey heterozigot baskındır.

Kontrol Çaprazlaması; bitki ve hayvanlarda uygulanan ıslah (iyileştirme ve verimi arttırma çalışmaları) yöntemlerinde ve canlıların genotiplerinin tespit edilmesinde kullanılır.

Mendel İlkelerine Uymayan Durumlar

► Mendel ilkelerine göre; bir karakterin oluşumundan 2 alel (gen) sorumludur.

► Bu alellerden biri baskın diğeri ise çekiniktir.(A, a gibi) Bu duruma Tam Baskınlık denir.

► Günümüzde Mendel ilkelerine uymayan ve bu ilkelerin açıklayamadığı bazı durumlar da vardır.

Bunlar;

1. Eş Baskınlık (Kodominantlık)

2. Çok Alellik

1. Eş Baskınlık (Kodominantlık)

► Bir karakteri belirleyen farklı alellerin fenotipte etkilerini eşit olarak göstermeleridir. Yani alel genlerin fenotipteki etkileri birbirine eşittir.

► Aleller arasında baskınlık çekiniklik durumu yoktur.

► Heterozigot durumda iken her alel eşit oranda etkisini fenotipte gösterir. (Tam baskınlıkta heterozigot durumda baskın olan gen etkisini göstermektedir. Eş baskınlıkta ise iki baskın gen birbiri üzerine baskınlık kuramaz.)

► Oluşan heterozigot birey hem annenin hem de babanın özelliklerini taşır.

► Eş baskın özellik gösteren bir karakterle ilgili olarak, canlının genotipini bulmak için kontrol çaprazlamasına gerek yoktur. Çünkü her fenotipin bir genotipi vardır. Heterozigot olan birey (AB) baskın değil eş baskındır.

Örnek; İnsanda MN kan grubundan sorumlu olan genler arasında eş baskınlık vardır.

► İnsanların alyuvar zarında M ve N antijenleri bulunur. Ancak bu antijenlere karşı antikor oluşmaz. Bu nedenle kan nakillerinde önemli bir sorun yaratmaz.

► İnsanda AB kan grubundan sorumlu olan genler arasında da eş baskınlık durumu vardır.

► Homozigot A ve homozigot B gruplu iki birey çaprazlandığında F₁ bireylerinin %100'ü AB kan gruplu olur.

Dişi Birey Erkek Birey

AA X BB

A X B

F₁: AB %100

Konuya Ait Çıkmış Sorular

Soru 1.

X kromozomunda taşınan çekinik bir özelliğin kalıtım şeması aşağıdaki soyağacında verilmiştir.

K, L, M bireylerinin 1, 2, 3 numarayla gösterilen bireylerle yapacakları evliliklerinden olacak çocuklarda, bu özellikle ilgili,

I. K nin evliliğinden doğacak kız çocukların hiçbirinde bu özellik görülmez.

II. L nin evliliğinden doğacak erkek çocukların hepsinde bu özellik görülür.

III. L nin evliliğinden doğacak kız çocukların hepsi bu özellik yönünden taşıyıcıdır.

IV. M nin evliliğinden doğacak erkek çocukların hiçbirinde bu özellik görülmez.

Yorumlarından hangilerinin doğruluğu kesin değildir?

(2001-Öğrenci Seçme Sınavı (ÖSS))

A. Yalnız II
B. Yalnız IV
C. I ve II
D. I ve III
E. III ve IV

Doğru Cevap İçin Tıklayınız...

Doğru Cevap: B

Soru 2.

Aşağıdaki soyağacında, bireylerin kan gruplarının fenotipleri verilmiştir.

Bu soyağacında numaralarla gösterilen bireylerden hangilerinin kan gruplarının homozigot olma olasılığı vardır?

(2002-Öğrenci Seçme Sınavı (ÖSS))

A. Yalnız 1
B. Yalnız 2
C. 1 ve 4
D. 2 ve 5
E. 3 ve 6

Doğru Cevap İçin Tıklayınız...

Doğru Cevap: B

Soru 3.

İnsanlarda kan gruplarını, alyuvarlarda bulunan özel proteinler belirler. Kan gruplarının plazmalarında ise alyuvarlarındaki proteinlerle ilgili anti maddeler bulunabilir. A kan grubunun plazmasında Anti B, B kan grubunun plazmasında Anti A bulunur. AB kan grubunun plazmasında bu anti maddelerin hiçbiri bulun- mazken, 0 kan grubunun plazmasında her iki antimadde de bulunur. Bu anti maddeler, karşı oldukları proteinleri içeren kan grubundaki alyuvarların çökelmesine neden olur.

Bir deneyde hangisinin Anti A, hangisinin Anti B olduğu bilinmediği için Anti X ve Anti Y olarak adlandırılan bu maddeler, I, II, III ve IV numaralı kan örneklerine ayrı ayrı uygulanmış ve aşağıdaki tabloda belirtilen çökelme reaksiyonları alınmıştır.

Bu bilgilere dayanarak, kaç numaralı kan örneklerinin, hangi kan grubundan olduğu belirlenemez?

(2003-Öğrenci Seçme Sınavı (ÖSS))

A. I ve II
B. II ve III
C. III ve IV
D. I, II ve III
E. I, II ve IV

Doğru Cevap İçin Tıklayınız...

Doğru Cevap: A

Soru 4.

Bazı bireyleri numaralanmış olan aşağıdaki soyağacı, bir ailedeki bireylerin, X kromozomunda, çekinik bir allelle taşınan bir özellikle ilgili fenotiplerini göstermektedir.

Buna göre, bu bireylerin genotipleriyle ilgili,

I. 2. bireyde, özellikle ilgili allellerden biri baskın- dır.

II. 3. bireye, özellikle ilgili allel 1. bireyden geçer.

III. 4. bireye, 1. ve 2. bireylerden özellikle ilgili farklı alleller geçmiştir.

Yargılarından hangileri doğrudur?

(2004-Öğrenci Seçme Sınavı (ÖSS))

A. Yalnız I
B. Yalnız II
C. Yalnız III
D. I ve III
E. II ve III

Doğru Cevap İçin Tıklayınız...

Doğru Cevap: D

Soru 5.

Aynı türden kırmızı çiçekli iki bitki arasında yapılan birinci çaprazlama sonucunda 3/4'ü kırmızı çiçekli 1/4'ü beyaz çiçekli olan F₁ dölü elde edilmiştir. F₁ dölünden alınan kırmızı çiçekli iki bitkiyle yapılan ikinci çaprazlamadan elde edilen F₂ dölündeki tüm bitkiler kırmızı çiçekli olmuştur.

Buna göre,

I. Birinci çaprazlamaya alınan bireylerin ikisi de heterozigottur.

II. F₁ dölündeki bireylerin bir kısmı homozigot bir kısmı heterozigottur.

III. İkinci çaprazlamaya alınan bireylerin ikisi de heterozigottur.

İfadelerinden hangileri kesinlikle doğrudur?

(2006-Öğrenci Seçme Sınavı (ÖSS))

A. Yalnız I
B. Yalnız II
C. Yalnız III
D. I ve II
E. II ve III

Doğru Cevap İçin Tıklayınız...

Doğru Cevap: A

Açıklama:

Bu soruda, kırmızı çiçek (baskın özellik) ve beyaz çiçek (çekinik özellik) taşıyan bitkiler arasında yapılan çaprazlamalar sonucu elde edilen genetik oranlar incelenmektedir. Mendel kalıtım prensiplerine göre, genotipler ve fenotip oranları değerlendirilerek hangi bireylerin homozigot ya da heterozigot olduğu bulunabilir.

Birinci Çaprazlama:

İki kırmızı çiçekli birey çaprazlandığında: F1 dölünde 3/4 kırmızı, 1/4 beyaz çiçekli birey elde edilmiştir. Bu sonuç, klasik Mendel çaprazlamasında heterozigot bireylerin (Aa × Aa) çaprazlanmasına karşılık gelir.

Bu durumda: Baskın alel: A (kırmızı çiçek) Çekinik alel: a (beyaz çiçek)

Çaprazlama şu şekilde gerçekleşir: Aa × Aa

1/4 AA (homozigot baskın - kırmızı çiçek)

1/2 Aa (heterozigot - kırmızı çiçek)

1/4 aa (homozigot çekinik - beyaz çiçek)

Sonuç: F1 dölü içinde hem homozigot (AA) hem de heterozigot (Aa) bireyler bulunur.

İkinci Çaprazlama:

F1 dölünden alınan kırmızı çiçekli iki birey çaprazlanmıştır.

F2 dölünde sadece kırmızı çiçekli bireyler elde edilmiştir.

Bu durumda F1 dölünden alınan bireylerin genotipi şu iki seçenekten biri olabilir:

1. AA × AA (Tüm bireyler AA, yani tamamen kırmızı olur.)

2. AA × Aa (Yine beyaz çiçek oluşmaz, çünkü çekinik alel aa kombinasyonu ortaya çıkmaz.)

Ancak, eğer çaprazlanan bireylerden biri heterozigot (Aa) olsaydı ve diğeri de heterozigot olsaydı (Aa × Aa), F2 dölünde 1/4 oranında beyaz çiçekli birey çıkardı.
Bu yüzden ikinci çaprazlamada bireylerin ikisi de heterozigot değildir.

Kesinlikle doğru olan ifade yalnızca I’dir. Bu nedenle doğru cevap: A) Yalnız I.

Soru 6.

Kromozom üzerinde meydana gelen aşağıdaki değişikliklerden hangisi krossing over ile ortaya çıkmıştır?

(Harfler kromozom üzerindeki genleri temsil etmektedir.)

(2011-Lisans Yerleştirme Sınavı (LYS))

Doğru Cevap İçin Tıklayınız...

Doğru Cevap: A

Soru 7.

Karanfil bitki türüne ait bir popülasyonda kırmızı, pembe ve beyaz renkli çiçeğe sahip bitkiler vardır.

Böyle bir popülasyona ait kırmızı çiçekli bir karanfil bitkisi, beyaz çiçekli bir karanfil bitkisiyle çaprazlandığında, F1 dölünde elde edilen çok sayıdaki bireylerin hepsinin pembe çiçekli olması aşağıdakilerden hangisiyle açıklanabilir?

(2012-Lisans Yerleştirme Sınavı-2 (LYS2))

A. Aleller arasında eksik baskınlığın olmasıyla
B. Aleller arasında eş baskınlığın olmasıyla
C. Mutasyon meydana gelmiş olmasıyla
D. Bazı özelliklerin çok sayıda alel ile kontrol edilmesiyle
E. Kromozomlarda ayrılmama olayının görülmesiyle

Doğru Cevap İçin Tıklayınız...

Doğru Cevap: A

Açıklama:

Bu soru, kalıtım konusuna ait bir bilgi ve yorumlama sorusudur.

🧬 Soru Özeti: Karanfil bitkilerinde: Kırmızı çiçekli birey × Beyaz çiçekli birey → F1'de tüm bireyler pembe çiçekli Bu çaprazlama sonucunda ara fenotip (pembe) oluştuğuna göre bu durum klasik baskınlık kurallarına uymaz.

🔍 Cevap Seçeneklerinin Analizi:

A) ✅ 🔹 Eksik baskınlıkta heterozigot birey, iki ebeveyn arasında bir ara özellik gösterir. 🔹 Yani kırmızı (RR) × beyaz (rr) → pembe (Rr) ✅ Doğrudur.

B) 🔹 Eş baskınlıkta her iki alel fenotipte tam olarak görülür. Örn: AB kan grubu. ❌ Pembe renk, kırmızı ve beyazın tam ifadesi değil; ara form.

C) 🔹 Tüm bireylerde aynı mutasyonun olması tesadüfen mümkün değildir. ❌ Bilimsel olarak açıklanamaz.

D) 🔹 Bu durum çoklu alellilik olup, örneğin kan grubu gibi farklı kombinasyonlar oluşturur. ❌ Ancak burada sadece iki alel etkili.

E) 🔹 Bu durum kromozom sayısında anormallik (örneğin Down sendromu) oluşturur. ❌ Çiçek rengiyle ilgisi yoktur.

✅ Doğru Cevap: A) Aleller arasında eksik baskınlığın olmasıyla. Basit anlatım: Kırmızı ve beyaz çiçekli karanfilin yavrusu pembe oluyorsa, bu renkler birbirine karışmış gibi görünür. Bu da eksik baskınlıktır: hiçbiri baskın değil, ikisi de etkili ama tam da değil.

Soru 8.

Bir bitkide A ve B özelliklerinin kalıtımından sorumlu olan genler, bağlı genlerdir ve birlikte kalıtılma eğilimindedir.

Bir bitkide bu genlerin kromozom üzerindeki dizilimi

şeklindedir.

Bu bitki, çekinik fenotipli bir bitki ile çaprazlandığında,

I. AaBb,

II. Aabb,

III. aaBb,

IV. aabb

Genotiplerine sahip çeşitli sayıda yavrular elde edilmiştir.

Buna göre, bu genotiplerden hangilerine sahip yavruların daha fazla oranda ortaya çıkması beklenir?

(2012-Lisans Yerleştirme Sınavı-2 (LYS2))

A. I ve II
B. I ve IV
C. II ve III
D. II ve IV
E. III ve IV

Doğru Cevap İçin Tıklayınız...

Doğru Cevap: B

Açıklama:

Bu soru, bağlı genler konusunu kapsayan bir mantık ve kalıtım sorusudur.

📌 Verilen Bilgiler: Genler bağlı ve birlikte kalıtılma eğilimindedir.

Şekildeki gamet yapısı:

Üst kromozom: A — B

Alt kromozom: a — b

Yani genotip: AB / ab (cis konfigürasyonu)

Çaprazlanan diğer bitki: çekinik fenotipli, yani ab / ab

🔍 Elde edilecek gametler:

Bağlı genlerde krossing-over olmazsa, iki tür gamet oluşur:

- AB

- ab

Ancak krossing-over olursa, az sayıda da olsa şu gametler de oluşabilir:

- Ab

- aB

🎯 Çaprazlama: AB / ab × ab / ab

📌 Oluşacak yavrular:

AaBb → çapraz olmayan (baskın fenotip)

aabb → çapraz olmayan (çekinik fenotip)

Aabb ve aaBb → krossing-over ile oluşan rekombinantlar

✅ Sonuç: Bağlı genlerde krossing-over düşük olasılıkla gerçekleştiğinden, ebeveynde bulunan gen kombinasyonu (AB ve ab) ile oluşan AaBb ve aabb genotipli bireyler daha fazla oranda ortaya çıkar.

Soru 9.

Babası renk körü ve sıfır kan grubu ancak kendisi renk körlüğü bakımından sağlıklı ve kan grubu A olan bir kadın; renk körü olmayan ve kan grubu O olan bir erkek ile evleniyor.

(Renk körlüğü, X gonozomunda taşınan çekinik alel ile; kan grubu ise otozomal aleller ile kalıtılmaktadır.)

Buna göre bu çiftin renk körü ve kan grubu A olan bir çocuğunun olma olasılığı kaçtır?

(MEBİ 20.01.2025 TYT Deneme Sınavı)

A. 1/16
B. 1/8
C. 3/4
D. 1/4
E. 1/2

Doğru Cevap İçin Tıklayınız...

Doğru Cevap: B

Açıklama:

- Bu soru, genetik konusuyla ilgili bir olasılık sorusudur. Soruda, bir çiftin çocuklarının belirli genetik özelliklere sahip olma olasılığı sorulmaktadır. Babası renk körü ve sıfır kan grubu olan bir kadın, renk körü olmayan ve kan grubu O olan bir erkekle evleniyor. Bu durumda, kadının renk körü olmaması, babasından renk körü olmayan bir X kromozomu aldığını gösterir. Yani kadın, renk körü genini taşıyan bir taşıyıcıdır.

- Kadının kan grubu A olduğuna göre, babasından bir O aleli almış olmalıdır. Yani kadın, AO genotipine sahiptir. Erkeğin renk körü olmaması, X kromozomunda renk körü genini taşımadığını gösterir ve kan grubu O olduğuna göre OO genotipine sahiptir.

- Bu durumda, çiftin renk körü ve kan grubu A olan bir çocuğunun olma olasılığı hesaplanırken, renk körü olma olasılığı ve kan grubu A olma olasılığı çarpılır. Renk körü olma olasılığı, kadının renk körü genini taşıyan X kromozomunu ve erkeğin renk körü genini taşımayan X kromozomunu aktarma olasılığıdır. Bu durumda, renk körü olma olasılığı 1/2'dir.

- Kan grubu A olma olasılığı ise, kadının A alelini ve erkeğin O alelini aktarma olasılığıdır. Bu durumda, kan grubu A olma olasılığı da 1/2'dir.

- Bu iki olasılık çarpıldığında, çiftin renk körü ve kan grubu A olan bir çocuğunun olma olasılığı 1/4 çıkar. Ancak soruda çocuğun erkek olma koşulu da var. Erkek çocuk olma olasılığı da 1/2'dir. Bu durumda, nihai olasılık 1/4 * 1/2 = 1/8 olur. Bu nedenle, doğru cevap B şıkkıdır.

Soru 10.

Bir tavuk ve horozun çiftleşmesinden elde edilen yumurtalar kuluçkaya alınıyor. Yumurtadan çıkan civcivlerin tüy rengi, ibik biçimi, tepelik şekli ve kuyruk biçimi gibi bazı karakterlere ait özellikler bakımından birbirlerinden farklılık gösterdiği gözlemleniyor.

Civcivler arasındaki bu farklılığın ortaya çıkmasına aşağıdakilerden hangisinin katkı yapması beklenmez?

(2020-YKS-Temel Yeterlilik Testi (TYT))

A. Gametlerin oluşumu sırasında krossing over olayının gerçekleşmesi
B. Mayozda homolog kromozomların şansa bağlı olarak kutuplara gitmesi
C. Her bir civcivin oluşumu için birleşen gametlerin farklı genotipte olması
D. Bir yumurtanın, çok sayıdaki spermden biri tarafından döllenmesi
E. Yumurtaların kuluçka süresince farklı sıcaklıklara maruz kalması

Doğru Cevap İçin Tıklayınız...

Doğru Cevap: E

Açıklama:

→ Bu soru genetik ve genetik çeşitlilik konusuna dayanıyor. Soruda, civcivlerin birbirinden farklı özelliklere sahip olmasının sebepleri soruluyor. A, B, C ve D seçenekleri genetik çeşitliliği etkileyen faktörlerdir.

→ Krossing over, mayoz bölünme, farklı genotipli gametlerin birleşmesi ve bir yumurtanın çok sayıda sperm tarafından döllenmesi, genetik çeşitliliği arttırır. Bu sebeple bu seçenekler civcivler arasındaki farklılıkların oluşmasına katkıda bulunur.

→ Ancak E seçeneği, yumurtaların kuluçka süresince farklı sıcaklıklara maruz kalması, genetik çeşitliliği etkilemez. Sıcaklık, genetik materyalin yapısını veya işleyişini değiştirmez. Bu nedenle, civcivlerin birbirinden farklı özelliklere sahip olmasına katkıda bulunmaz. Bu yüzden doğru cevap E seçeneğidir.

Soru 11.

Meyve sineklerinde eşey kromozomları dişilerde XX, erkeklerde XY'dir. Göz renginden sorumlu gen, X kromozomu üzerinde yer alır. Kırmızı göz renginden sorumlu alel (R), beyaz göz renginden sorumlu alele (r) baskındır.

→ Laboratuvarda yapılan bir deneyde kırmızı gözlü bir dişi, beyaz gözlü bir erkekle çaprazlanarak F₁ dölü (kırmızı gözlü erkek ve dişi, beyaz gözlü erkek ve dişi bireyler) elde edilmiştir.

→ Deneyin ikinci aşamasında ise F₁ dölünden alınan kırmızı gözlü erkek ve dişi birey çaprazlanarak F₂ dölü elde edilmiştir.

Bu deneye göre,

I. F₁ dölündeki beyaz gözlü erkek ve dişi bireylerin oranı yaklaşık olarak birbirine eşittir.

II. F₂ dölünde Beyaz gözlü bireylerin ortaya çıkması beklenmez.

III. F₃ dölünde göz rengi fenotipin cinsiyetler arasında dağılım oranı bakımından farklılığın olması beklenir.

Yargılarından hangilerine ulaşılabilir?

(2018-YKS-Temel Yeterlilik Testi (TYT))

A. Yalnız I
B. Yalnız II
C. Yalnız III
D. I ve III
E. I, II ve III

Doğru Cevap İçin Tıklayınız...

Doğru Cevap: D

Açıklama:

🧬 Genetik Bilgi Özeti: Eşey kromozomları: Dişi: XX Erkek: XY Gen bilgisi: Göz rengi geni X kromozomu üzerinde R: Kırmızı göz (baskın) r: Beyaz göz (çekinik)

🔍 Deney Yorumlama:

1. çaprazlama (P dölü) Dişi: Kırmızı gözlü → XᴿXʳ (çünkü beyaz gözlü dişi F1'de var → heterozigot olmalı) Erkek: Beyaz gözlü → XʳY

F1 dölü: XᴿXʳ → Kırmızı gözlü dişi XʳXʳ → Beyaz gözlü dişi XᴿY → Kırmızı gözlü erkek XʳY → Beyaz gözlü erkek ➡ F1’de hem kırmızı hem beyaz gözlü dişi ve erkekler eşit oranlarda oluşur. ✅ I. yargı doğrudur.

2. çaprazlama (F1 kırmızı gözlü dişi × kırmızı gözlü erkek) Dişi: XᴿXʳ Erkek: XᴿY Olası F2 genotipleri: XᴿXᴿ → kırmızı dişi XᴿXʳ → kırmızı dişi XᴿY → kırmızı erkek XʳY → beyaz erkek ➡ F2’de beyaz gözlü erkekler ortaya çıkar. ❌ II. yargı yanlıştır.

III. yargı: F3 dölünde göz rengi fenotipi, cinsiyete göre farklılık gösterir mi? Evet, çünkü göz rengi X’e bağlı ve erkeklerin yalnızca bir X kromozomu var. Yani çekinik alel (r) tek başına fenotipte etkili olur. ➡ Erkekler fenotipte daha hızlı etkilenir, cinsiyetlere göre dağılım oranı farklı olur. ✅ III. yargı doğrudur.

✅ Sonuç: I → Doğru II → Yanlış III → Doğru ➡ Doğru cevap: D) I ve III

Konu İle İlgili Sorular