Komünitede Türler Arasında Simbiyotik İlişkiler

Doğru Cevap: A

Açıklaması:

Önce Tanım: Allelopati Nedir?

Allelopati, bir bitkinin çevresine kimyasal maddeler (primer veya sekonder metabolitler) salarak başka bitkilerin büyümesini engellemesi veya durdurması durumudur.

Bu maddeler: Yapraktan, Köklerden, Çürüyen bitki kısımlarından salınabilir.

Amaç: Kaynakları (ışık, su, mineral) daha az rekabetle kullanabilmek. Örnek: Ceviz ağacı köklerinden saldığı juglon adlı maddeyle çevresindeki bitkilerin büyümesini baskılar.

Diğer Şıklara Neden Yanlış?

B) Rekabet:

→ İki organizma aynı kaynağı kullanmaya çalışır, ama kimyasal madde salımı yoktur.

→ Bu durumda kimyasal salınımla aktif baskılama var → sadece rekabet değil.

C) Parazitizm:

→ Bir organizma diğerinden fayda sağlar, diğeri zarar görür.

→ Burada doğrudan beslenme yok, sadece büyümeyi engelleme var.

D) Kommensalizm:

→ Biri fayda görür, diğeri etkilenmez.

→ Burada diğer bitki zarar görüyor, bu yüzden bu ilişki kommensal değil.

E) Amensalizm:

→ Biri zarar görür, diğeri etkilenmez.

→ Allelopati aktif bir kimyasal salınım içerdiği için amensalizmden farklıdır.

Bitkilerin, çevreye kimyasal salarak diğer bitkilerin gelişimini engellemesi, allelopati olarak tanımlanır. Bu nedenle verdiğin cevap A şıkkı doğru. ✅

Doğru Cevap: D

Açıklaması:

Soru, canlılar arası beslenme temelli simbiyotik ilişkileri konu alıyor.

→ Özellikle sorunun sonunda verilen: "Termit ile termit bağırsağında selülozu sindiren kamçılı bir hücrenin arasındaki ilişkiye benzer" ifadesi kilit. Burada kast edilen ilişki:

→ Karşılıklı faydaya dayanan bir mutualizm örneğidir. Kamçılı protist, termitin sindiremediği selülozu sindirir. Termit, bu sayede besin elde eder; protist ise yaşamak için güvenli bir ortam bulur. Yani iki taraf da fayda görür → mutualizm.

Şimdi şıkları tek tek inceleyelim:

I. Ökse otu ile akasya ağacı: Bu ilişki parazitliktir. Ökse otu fotosentez yapar ama su ve mineralleri akasya ağacından çeker. Bitki zarar görür, ökse otu fayda sağlar. ❌ Mutualizm değil, benzerlik yok.

II. İnsan ile insan bağırsağında B vitamini sentezleyen bakteri: Bu bakteri insan bağırsağında yaşar, ortam sağlar. İnsan ise bakterinin ürettiği B vitamininden faydalanır. Karşılıklı fayda → mutualizm. ✅ Termit örneğine benzer.

III. İnsan ile insan alyuvarındaki plazmodyum: Plazmodyum, sıtma hastalığına neden olan parazittir. İnsan zarar görür, plazmodyum faydalanır. ❌ Parazitliktir, mutualizm değil.

IV. Bir likendeki alg ile mantar: Alg fotosentezle organik besin üretir. Mantar su ve mineral sağlar. Karşılıklı fayda → mutualizm. ✅ Termit örneğine benzer.

Doğru Cevap: C

Açıklaması:

Tenyalar (Şerit solucanlar) Hakkında:

- Tenyalar, insan ya da hayvanların ince bağırsağında yaşayan iç parazitlerdir.

- Bulundukları ortamda hazır sindirilmiş besinler vardır.

- Bu nedenle, kendi sindirim sistemine ihtiyaç duymazlar.

- Besinlerini vücut yüzeylerinden difüzyonla alırlar.

- Ayrıca, oldukça basit yapılıdırlar, sindirim sistemi hiç gelişmemiştir.

Diğer Şıklar Neden Yanlış?

A) Kan emen kene: → Ağız yapısı gelişmiştir, kanı emer, sindirim sistemi vardır.

B) Deri döküntüleriyle beslenen uyuz böceği: → Deri hücrelerini parçalar, basit de olsa sindirim sistemi bulunur.

D) Kan emen sivrisinek: → Ağız yapısıyla kan emer, sindirim sistemine sahiptir.

E) İnsan kanı ile beslenen pireler: → Tıpkı sivrisinek gibi kan emer, sindirim sistemi gelişmiştir.

Doğru Cevap: B

Açıklaması:

→ Bu soru, bir ekosistemdeki farklı canlı türleri arasındaki ilişkileri ve bu ilişkilerin türlerine odaklanmaktadır. Soruda, bilim insanlarının bir savana ekosisteminde farklı canlı türleri arasındaki etkileşimleri gözlemlediği belirtilmiştir ve hangi ifadenin yanlış olduğu sorulmaktadır. Şıkları tek tek incelediğimizde:

→ A) Büyük memeli hayvanlar ile sığır kuşları arasında kommensal ilişki bulunur. Bu ifade doğrudur. Kommensalizm, bir türün diğerinden fayda sağladığı, diğer türün ise bu ilişkiden zarar görmediği ya da fayda sağlamadığı bir ilişki türüdür. Büyük memeli hayvanlar otlarken böcekleri ürkütüyor ve bu durumdan sığır kuşları faydalanıyor. Ancak bu durum büyük memeli hayvanlara ne zarar veriyor ne de onlara bir fayda sağlıyor.

→ B) Yaban domuzları ile firavun faresi arasında amensal ilişki bulunur. Bu ifade yanlıştır ve doğru cevaptır. Amensalizm, bir türün diğer tür üzerinde olumsuz etkisi olduğu, ancak bu etkileşimden kendisinin ne zarar gördüğü ne de fayda sağladığı bir ilişki türüdür. Ancak soruda belirtildiği gibi, yaban domuzları derilerine yerleşen kenelerden kurtulmak için firavun farelerinin bu keneleri yemesine izin veriyor. Yani yaban domuzları bu ilişkiden fayda sağlıyor. Bu nedenle, bu ilişki bir amensalizm değil, bir mutualizm (karşılıklı fayda) örneğidir.

→ C) Keneler ile firavun faresi arasında av-avcı ilişkisi bulunur. Bu ifade doğrudur. Firavun faresi, keneleri yiyerek besleniyor. Yani firavun faresi avcı, kene ise avdır.

→ D) Çita ile sırtlanlar arasında rekabet ilişkisi bulunur. Bu ifade doğrudur. Çita ve sırtlanlar, besin kaynakları için rekabet ederler. Bu durum, çitanın avını sırtlanlara bırakmasına neden olabilir.

→ E) Keneler ile yaban domuzları arasında parazitlik ilişkisi bulunur. Bu ifade doğrudur. Keneler, yaban domuzlarının derisine yerleşerek onların kanını emerler. Bu durum, kenelere fayda sağlarken yaban domuzlarına zarar verir. Yani bu bir parazitlik örneğidir. Sonuç olarak, yaban domuzları ile firavun faresi arasındaki ilişkinin amensalizm olduğunu belirten B şıkkı yanlıştır ve bu nedenle doğru cevaptır.

Doğru Cevap: B

Açıklaması:

Bu soru, ekolojik etkileşim biçimlerini ve bu etkileşimlerin doğasını doğru yorumlamayı test eder. Şimdi her şıkkı bilimsel doğruluğu açısından inceleyelim:

✅ A. Kommensalizm, birlikte yaşayan iki türden birinin bu birliktelikten yarar sağladığı, diğerinin ise yarar ya da zarar görmediği etkileşim biçimidir. Bu tanım doğrudur. Örnek: Sığırların çevresinde dolaşan kuşlar, sığırın kaldırdığı böceklerle beslenir; sığır etkilenmez.

❌ B. Mutualist etkileşim biçimlerinin tümünde canlılardan en az biri, diğeri olmadan hayatta kalamaz. Yanlıştır. Mutualizm: Her iki tür de fayda sağlar. Ancak bu etkileşim her zaman zorunlu (obligat) değildir. Fakültatif (isteğe bağlı) mutualizm örneklerinde, türler birbirinden fayda sağlar ama birbirine bağımlı değildir. Örnek: Arılar ve çiçekler → Arı başka kaynaktan da beslenebilir, çiçek rüzgarla da tozlaşabilir.

✅ C. Avcıların uyum yeteneği, avdan elde edecekleri enerji ile harcayacakları enerji arasındaki dengeye bağlıdır. Doğrudur. Ekolojik verimlilik ve doğal seçilim açısından enerji dengesi belirleyicidir. Av yakalama verimliliği düşükse, tür dezavantajlı hale gelir.

✅ D. Amensalizm, bir türe ait bireylerin herhangi bir fayda veya zarar görmeden, başka bir türün bireylerine zarar verdiği etkileşim biçimidir. Doğrudur. Örnek: Küf mantarının antibiyotik üretip bakterileri öldürmesi → küf etkilenmez, bakteri zarar görür.

✅ E. Türler arası rekabette ortamdan elenme olmadığı sürece kaynak paylaşımı türlerin bir arada yaşamasına imkân sağlar. Doğrudur. Bu duruma niş farklılaşması (niş ayrışması) denir. Kaynakların farklı zaman veya biçimde kullanımı ko-eksistansı (bir arada yaşama) sağlar.

✅ Sonuç: Yanlış olan ifade: B

Doğru Cevap: E

Açıklaması:

- Bu soru, simbiyotik etkileşim çeşitlerini ve bu çeşitlerin tanımlarını bilme ve uygulama yeteneğini ölçer. Simbiyotik etkileşimler, canlılar arasındaki karşılıklı ilişkileri ifade eder ve bu etkileşimler çeşitli şekillerde olabilir.

- Mutualizm, her iki türün de birliktelikten fayda sağladığı bir etkileşim türüdür. Bu durum, birinci örnekte görülür. Baklagiller ve bakteriler karşılıklı olarak birbirlerine fayda sağlarlar.

- Amensalizm, bir türün diğer tür üzerinde olumsuz bir etkisi olduğu, ancak diğer türün etkilenmediği bir etkileşim türüdür. İkinci örnekte, mandaların böcekleri ezmesi bu durumu gösterir. Mandalar bu durumdan bir fayda sağlamazken, böcekler zarar görür.

- Kommensalizm, bir türün diğer türden fayda sağladığı, ancak diğer türün etkilenmediği bir etkileşim türüdür.

- Üçüncü örnekte, yosunların kaplumbağalar sayesinde yer değiştirmesi ve korunması bu durumu gösterir. Kaplumbağalar bundan etkilenmez. Bu nedenle, doğru cevap E şıkkıdır.

Doğru Cevap: B

Doğru Cevap: E

Açıklaması:

Soru "hayvansal parazit" ile ilgilidir ve sindirim sisteminin gelişip gelişmediğini soruyor. Bazı parazit canlılar, konak canlının hazır besinlerini emerek yaşar. Bu durumda, kendi sindirim sistemine ihtiyaç duymazlar.

Doğru Cevap: E) İç parazitlik

İç parazitler (endoparazitler): Konağın vücudu içinde yaşarlar (örn. bağırsak, kan). Besin zaten sindirilmiş olduğundan, sindirim sistemine ihtiyaç duymazlar.

Örnek: Tenya (şerit solucan) → sindirim sistemi yoktur, tüm besinleri emilimle alır.

Diğer Şıklar Neden Yanlış?

A) Mutualizm:

→ İki canlı karşılıklı fayda sağlar. Parazitlik değildir.

→ Örnek: Termit ve bağırsaklarındaki kamçılı protist.

B) Saprofitlik:

→ Ayrıştırıcılık demektir. Canlı artıklarından beslenilir.

→ Bu canlılar (ör. bazı mantarlar, bakteriler) sindirim enzimleriyle dış ortamda parçalama yapar, sindirim sistemleri olabilir.

→ Ayrıca hayvansal parazit değildir.

C) Kommensalizm:

→ Bir canlı fayda sağlar, diğeri etkilenmez.

→ Parazitlik değildir.

D) Yarı parazitlik:

→ Genellikle bitkiler için kullanılır (ör. ökse otu).

→ Hayvansal parazitlik değildir.

Doğru Cevap: E

Açıklaması:

Komünitede türler arası etkileşimler, her iki tarafın da bu etkileşimden nasıl etkilendiği temel alınarak sınıflandırılır. Şimdi her bir eşleştirmeyi inceleyelim:

A) Av - Avcı → (+/-) ✅ Avcı (+): Besin kazanır. Av (-): Ölür veya zarar görür. → Bu ifade doğru.

B) Rekabet → (-/-) ✅ Her iki tür de aynı kaynağı kullanmak için yarışır. Kaynak sınırlıdır, her iki tür için de zarar söz konusudur. → Bu ifade doğru.

C) Parazitlik → (+/-) ✅ Parazit (+): Konak canlının zararına yaşar. Konak (-): Besin kaybeder, zarar görür. → Bu ifade doğru.

D) Mutualizm → (+/+) ✅ Her iki tür de fayda sağlar. Örnek: İnsan ve bağırsak bakterileri. → Bu ifade doğru.

E) Kommensalizm → (+/-) ❌ Bu yanlıştır. Kommensalizmde bir canlı fayda görür (+), diğerine etki yoktur (0). Yani (+ / 0) olmalı. Örnek: Deniz şakayığı içinde yaşayan palyaço balığı (korunur), deniz şakayığı etkilenmez.

Sonuç: Yanlış eşleştirme: E şıkkıdır. Doğru eşlemesi: Kommensalizm → (+ / 0)

Doğru Cevap: B

Açıklaması:

🔍 Olay: Büyük mavi kelebeğin tırtılları, karınca larvalarına benzeyen kimyasallar salgılar. Karıncalar kandırılır ve bu tırtılları yuvalarına taşıyıp besler. Tırtıllar fayda görür (koruma ve besin alırlar), Karıncalar ise farkında olmadan zarar görür (kendi kaynaklarını kelebek tırtıllarına harcarlar).

🧠 Bu ilişki nedir?

A) Mutualizm ( + / + ) ❌ İki tür de fayda görür → Ama burada karıncalar zarar görüyor.

B) Parazitizm ( + / – ) ✅ Bir tür fayda sağlarken diğeri zarar görür. Tırtıllar fayda sağlıyor, karıncalar farkında olmadan zarar görüyor. → Bu parazitizm tanımına tam olarak uyar.

C) Kommensalizm ( + / 0 ) ❌ Bir taraf fayda görür, diğerine etkisi olmaz → Burada karıncalar etkileniyor (olumsuz), bu tanıma uymaz.

D) Amensalizm ( – / 0 ) ❌ Bir tür zarar görür, diğeri etkilenmez → Tırtıllar fayda görüyor, bu tanıma uymaz.

E) Rekabet ( – / – ) ❌ İki tür de zarar görür → Burada yalnızca karıncalar zarar görüyor.

✅ Sonuç: Bu ilişki parazitizm olarak tanımlanır.