Konu Detayı Sayfası

Hücre Bölünmeleri

TYT 10.Sınıf

Hücre Bölünmeleri

Mitoz ve Eşeysiz Üreme

18479

Hücre Neden Bölünür?

Haploid ve Diploid Hücreler Nedir? Lütfen Videoyu Seyrediniz.

Hücrenin bölünmesine neden olan bazı durumlar şunlardır:

1. Yüzey/Hacim Oranının Bozulması

► Her hücrenin bir yaşam döngüsü vardır. Bu döngü sırasında hücreler büyür.

► Hücrenin büyümesi ile birlikte sitoplazma miktarı artmaya başlar. Sitoplazmadaki bu artış hücrenin hacminin artmasına neden olur.

► Hücrede hacim (sitoplazma) artışı, yüzey (hücre zarı) artışından daha fazla olduğu için yüzey/hacim oranı bozulur. Hücrenin hacmi r³ (yarıçapının küpü ile) büyürken, yüzeydeki büyüme r² (yarıçapının karesi ile) şeklinde olur. Böylece hücrede hacim/yüzey oranı artar. (r³/r² şeklindedir.)

Bunun sonucunda;

♦ Hücre zarındaki madde alışveriş hızı, sitoplazmanın besin ve oksijen ihtiyacını karşılayamaz hâle gelir. Çünkü hücreler madde alışverişini yüzeyleri ile (hücre zarı) yapmaktadır.

♦ Atık maddelerin dışarı atılması zorlaşır.

♦ Madde iletimi ve gaz alışverişi güçleşir.

♦ Çekirdek hücreyi yönetmek ve denetlemekte güçlük yaşar.

♦ Bu durumda hücre, hacmine oranla yüzeyini artırmak için bölünür.

Sonuç olarak hücrede; hacim/yüzey oranı artar. Yüzey/hacim oranı azalır. Bu durumda hücre bölünmek zorunda kalır.

2. Çekirdek/Sitoplazma Oranının Bozulması

► Hücrenin büyümesi ile sitoplazma/çekirdek oranı da değişir.

► Hücre büyümesi ile sitoplazmadaki artış, çekirdeğin hücreyi kontrol etmesini zorlaştırır. Bu durum sitoplazma/çekirdek dengesini bozar.

► Bu dengenin bozulması sonucu hücre; ya ölecek ya da bölünecektir.

Büyüyen hücrede; sitoplazma/çekirdek oranı artar yani çekirdek/sitoplazma oranı azalır. Bu durumunda hücre bölünmek zorunda kalır.

Özet Bilgi:

► Hücrenin belli bir büyüklüğe ulaşması ile hücrede;

1. Hacim/yüzey oranı artar (r³/r²).

2. Yüzey/hacim oranı azalır (r²/r³).

3. Sitoplazma/çekirdek oranı artar.

4. Çekirdek/sitoplazma oranı azalır.

3. DNA'nın Kendini Eşlemesi

► Hücrede hacim/yüzey oranı ile çekirdek/sitoplazma oranı bozulduğu zaman çekirdekte bulunan DNA, hücreye "Bölün" emrini verir.

► Bu durumda; DNA kendini eşlemeye başlar.

► Hücre; DNA eşlenmesi tamamlandıktan sonra bölünmeyi durduran herhangi bir uyarı gelmediği sürece hücre bölünmeye devam eder.

► DNA'nın kendini eşlemesi ile kalıtım materyali doğru ve eşit bir şekilde oluşacak yavru hücrelere aktarılmış olur.

4. Hormonların Uyarıcı Etkisi

► Bölünmenin temel nedenlerinden birisi de hücredeki kimyasal sinyaller ve hormonlardır. Örneğin; insanlardaki büyüme hormonu hücre bölünmesine uyarıcı etki yapar.

Hücre döngüsünü, hücre döngüsünün evrelerini ve evreler sırasında görülen değişiklikleri izleyebilirsiniz.

Hücrelerin Bölünmesinin Sonuçları

1. Doku ve Organların Onarımı

► Çok hücreli canlılarda zarar gören doku ve organların onarımı için hücreler bölünür. Yaralar bu şekilde onarılır.

2. Büyüme ve Gelişme

► Çok hücreli canlılarda hücre bölünmeleri ile büyüme ve gelişme gerçekleşir.

► Bütün vücut hücreleri zigot hücresinin mitoz bölünmeleri sonucunda oluşur.

3. Üreme ve Çoğalma

► Tek hücreli canlılarda hücre bölünmesi çoğalmayı sağlar.

► Bazı çok hücreli canlılar hücre bölünmeleri ile eşeysiz üreme gerçekleştirirler. Örneğin; gelişmiş bitkilerdeki vejetatif üreme yolları buna örnektir.

► Bölünmenin ön koşulu, hücrenin belirli bir büyüklüğe ulaşmasıdır. Ancak bazı hücreler belirli bir büyüklüğe ulaşmadan bölünebilirler. Örneğin; embriyonik dönemde oluşan hücreler bu şekilde hızla çoğalır.

Hücrenin bölünmesi için gerekli emir ökaryotlarda çekirdek tarafından verilir. Prokaryotlarda ise sitoplazmadaki DNA tarafından verilir.

DNA'nın eşlenmesi hücrenin bölüneceğinin kesin kanıtıdır.

► Hücre bölünmesinin çekirdeğin denetiminde gerçekleştiğini ispatlamak için amipler üzerinde bazı deneyler yapılmıştır.

► Çekirdek, hücrenin denetim ve yönetim merkezidir.

► Hücrede meydana gelen metabolik olayların tümü çekirdeğin denetiminde gerçekleşir.

► Çekirdeğin içinde yer alan DNA, genetik bilgileri bölünme sayesinde yeni oluşan hücrelere aktararak kalıtsal devamlılığı sağlar.

► Çekirdeği olmayan ya da çıkartılan ökaryot hücre, bölünemez ve uzun süre yaşayamaz. Bununla ilgili deneyler amip kullanılarak yapılmıştır.

Hücre Bölünmelerinde Kullanılan Bazı Kavramlar

Hücre döngüsünün anlaşılabilmesi için bazı kavramları bilmemiz gerekir. Bu kavramlar şunlardır.

1. DNA (Deoksiribonükleik Asit)

► DNA tüm canlı hücrelerde (bazı virüsler dahil) ortak bulunan ve canlıdaki kalıtsal bilgiyi taşıyan organik bir moleküldür.

► Birbirine paralel olan iki zincirden oluşur.

DNA Molekülünün Bazı Özellikleri Şunlardır:

► Kalıtsal özellikleri depolar ve kendini eşleyerek çoğaltır.

► Bu kalıtsal özellikleri sonraki nesillere aktarır. (Hücre bölünmeleri ile)

► Hücredeki yaşamsal olayları kontrol eder.

► DNA'daki bu kalıtsal bilgiler mutasyonlarla değişime uğrayabilir.

► DNA'nın yapı birimi nükleotitlerdir.

► Bu nükleotitler karşılıklı ve alt alta bağ kurarak iki zincirli sarmal DNA molekülünü oluştururlar.

► DNA; dört çeşit nükleotitten (adenin, guanin, sitozin, timin nükleotitleri) oluşur.

► Her canlının DNA'sı kendine özgü nükleotit dizilimine sahiptir.

2. GEN

► DNA çok sayıda nükleotitin bir araya gelmesi ile oluşur.

► DNA üzerinde belli sayıdaki nükleotitlerin (ortalama 1.500 nükleotit) oluşturduğu bölümlere gen denir.

► Her türde belli sayıda gen bulunur. Örneğin insanda yaklaşık 30 - 33 bin gen (alel) olduğu tahmin edilmektedir.

► Her bir protein çeşidinin sentezinden DNA'daki bir gen (alel) sorumludur.

► Türlerdeki kalıtsal özellikler genler tarafından belirlenir.

► Genler genellikle baskın ve çekinik şekilde olabilirler ve harflerle ifade edilirler. Baskın genler büyük, çekinik genler küçük harflerle ifade edilir. (A, a, B, b gibi)

3. GENOM : Bir organizmadaki genlerin tamamıdır.

4. KROMATİN İPLİK

► Ökaryot hücrede DNA ve histon proteinlerinin oluşturduğu nükleoprotein yapıdır. (DNA ve proteinden oluştuğu için)

► Hücre bölünmesinden önce DNA eşlenir, etrafını histon protein çevirir ve kromatin iplik oluşur.

► Böylece çok uzun olan DNA molekülü küçük bir bölgeye sıkıştırılmış olur.

► Ökaryot hücrelerde bölünme evresinin dışında DNA çekirdek içinde kromatin iplik halinde bulunur.

5. KROMOZOM

► Hücre bölünmesi sırasında kromatin ipliklerin kısalıp, kalınlaşıp, katlanması sonucunda oluşan kalıtsal yapılardır.

► Hücre bölünmesi ile genlerin yeni oluşacak hücrelere eşit ve hatasız aktarılması kromozomlar ile olur. Çünkü; kromozom karmaşık olan DNA molekünün paketlenmiş halidir.

► Hücre döngüsünün hazırlık evresinde DNA kendini eşleyerek (kromatin ipliklerde eşlenir) birbirinin kopyası olan iki kromatitli yapı oluşur. Bu iki kromatitli yapı aynı genlere sahip olduğu için her birine Kardeş Kromatit adı verilir.

► Bu iki kardeş kromatitli yapılar yoğunlaşarak Kromozom adını alır.

► Kromozomlarda, kromatitleri bir arada tutan yapılar vardır. Bunlara Sentromer Bölgesi denir.

► Sentromer bölgesinde iğ ipliklerinin bağlandığı protein kısımlar bulunur. Bunlara Kinetokor adı verilir.

Kromozom sayısı sentromer sayısına eşittir.

► Genellikle, bir türün tüm bireylerinde kromozom sayısı aynıdır.

► Ancak kromozom sayısı türü ayırt eden bir özellik değildir. Çünkü; aynı kromozom sayısına sahip olan farklı türler bulunabilir. Örneğin; insan, moli balığı ve kurt bağrı bitkisinde kromozom sayısı 2n = 46'dır.

► Kromozom sayısı ile canlının gelişmişliği arasında bir ilişki yoktur. Önemli olan kromozom üzerindeki genlerin taşıdığı türe özgü kalıtsal özelliklerdir.

6. HOMOLOG KROMOZOM

► Diploit (2n) canlılarda biri sperm ile diğeri yumurta ile yavruya geçen kromozomlardır.

► İnsan türü için homolog kromozomların 23 tanesi anneden 23 tanesi babadan gelir.

► Bu kromozomlar üzerinde aynı karaktere etki eden genler karşılıklı bölgelerde bulunur.

► İnsanda 23 çift (46 kromozom) homolog kromozom bulunur.

► Homolog kromozomların karşılıklı bölgelerinde, aynı karaktere etki eden genin alelleri yer alır.

► Bu alel genin kromozom üzerinde bulunduğu yere Lokus denir.

► Kalıtsal bir özelliğe etki eden alel genler, homolog kromozomların karşılıklı lokuslarında yer alır.

Homolog kromozomların uzunlukları, sentromer konumları, alel genlerin yerleştiği lokuslar, taşıdıkları gen sayıları ve oluşturdukları bant desenleri aynıdır.

► İnsan vücut hücrelerinde 2n = 46 kromozom bulunur. Vücut hücrelerinin tamamı ve eşey ana hücreleri 46 kromozom taşır. Ergenlik dönemi ile eşey ana hücreleri mayoz bölünme geçirerek üreme hücrelerini (gamet) oluştururlar. Gametler; erkekte sperm (n = 23 kromozomludur), dişide yumurta (n = 23 kromozomludur) hücreleridir. Bunların döllenmesi ile 2n = 46 kromozomlu zigot oluşur. Zigot yeni oluşan yavrunun ilk hücresidir. Mitoz bölünmeler geçirerek önce embriyoyu sonra yavruyu oluşturur.

Homolog kromozom çiftlerinin biraraya gelmesi ve döllenme olayı şemada gösterilmiştir.

► Canlılar hücrelerinde taşıdıkları homolog kromozom sayılarına göre çeşitlilik gösterir. Buna göre; monoploit, diploit, triploit vb. hücrelere ayrılırlar.

Monoploit = Haploit Hücre (n)

► Homolog kromozomları birlikte bulundurmayan hücrelerdir.

► Bu hücreler homolog kromozom çifti taşımaz. Tek takım kromozoma sahiptirler.

► n kromozomlu canlılarda her karakteri bir gen belirler. Yani alel gen bulundurmazlar. Örneğin; tüm prokaryot canlılar (bakteriler ve arkeler), erkek arı, sperm, yumurta, spor hücreleri n kromozomludur ve haploit hücrelidirler.

► Örneğin insanda yumurta ve sperm hücresi n = 23 kromozomludur.

Diploit Hücre (2n)

► Homolog kromozomları birlikte bulunduran hücrelerdir.

► Diploit canlılarda yarısı anneden yarısı babadan gelen homolog kromozom çiftleri bulunur.

► Her bir karakteri bir çift gen belirler. Yani alel gen bulundurular.

► Diploit canlılar döllenmiş yumurtadan gelişen canlılardır. Yani eşeyli üreme ile oluşurlar.

► Vücut hücreleri (somatik), kraliçe ve işçi arılar, eşey ana hücreleri (mayoz geçirecek hücrelerdir.) diploit hücrelerdir.

İnsanda yumurta ve sperm hücresinin dışında kalan tüm hücreler (eşey ana hücresi dahil) diploittir.

İnsanda Kromozom Formülleri

► İnsan türü 2n = 46 kromozomludur.

► Bu kromozomlardan 44 tanesi vücut özelliklerini belirleyen genleri taşırlar. Bu kromozomlara Otozom (Vücut) Kromozomları denir.

► Otozom kromozomlar dişi ve erkeklerde 44 tanedir.

► Geriye kalan 2 tanesi ise Gonozom (Eşey) Kromozomlarıdır.

► Gonozom kromozomlar hem cinsiyeti belirleyen genleri taşır hem de bazı vücut özelliklerimizi belirleyen genleri taşırlar. (Renk körlüğü, hemofili gibi özellikler gonozomlar üzerinde taşınan genlerle ortaya çıkar.)

► Dişide bulunan gonozom kromozomlar XX'tir. Erkekte ise XY'dir.

Hücre Döngüsü

► Hücrelerin yaşam devri genelde döngü şeklinde gerçekleşir.

► Bir hücrenin yaşam döngüsü hücre bölünmesi ile tamamlanır.

► Bölünme sonucu oluşmuş yeni bir hücreden iki yeni hücre oluşuncaya kadar geçen zaman aralığına hücre döngüsü denir.

► Hücre döngüsü; Bu zaman aralığında gerçekleşen ve birbirini takip eden olaylar bütünüdür.

► Hücre bölünmesi, hücre döngüsünün bir parçasıdır.

► Hücre döngüsünün süresi; canlı türü, hücre ve doku çeşidi gibi pek çok faktöre bağlı olarak farklılıklar gösterir.

► Örneğin; derimizdeki epitel hücresi 24 saatte bir bölünür.

► Embriyonik dönemde oluşan hücreler belli bir büyüklüğe ulaşmadan 30 dakikada bir bölünürler. DNA eşlenmesinden sonra hızlı ve kısa sürede bölünerek çoğalırlar.

► Ayrıca bazı hücreler bölünme yeteneğini yitirmiştir. Örneğin; sinir hücreleri, kas hücreleri ve gözdeki retina hücreleri bölünemezler.

► Hücre döngüsü özel proteinlerle kontrol edilir.

Hücre Döngüsünün Evreleri

♦ Hücre döngüsü birbirini izleyen iki evreden oluşur. Bu evreler;

1. İnterfaz (G₁, S, G₂ evrelerinden oluşur.)

2. Mitotik Evre (Mitoz bölünme ve Sitoplazma Bölünmesinden oluşur.)

Hücre Döngüsü
İnterfaz	Mitotik Evre
G₁ (Birinci Ara)	Mitoz (Karyokinez) (Çekirdek Bölünmesi)	Sitokinez (Sitoplazma Bölünmesi)
S (Sentez)
G₂ (İkinci Ara)

1. İnterfaz

► Ökaryot bir hücrenin yaşamsal olaylarını devam ettirdiği, büyüdüğü ve bölünme için gerekli hazırlıklarını yaptığı sürece İnterfaz denir.

► Bu evre bir bakıma bölünmeye hazırlık evresidir.

► İnterfaz hücre bölünmesinin (mitotik evrenin) bir parçası değildir. Ancak hücre döngüsünün bir parçasıdır.

► Döngünün en uzun evresidir. Bir hücrenin yaşamının %90'ı interfaz evresinde geçer.

► Hücrenin bölünme emri İnterfazda verilir.

İnterfaz evresinde gerçekleşen en önemli olay DNA eşlenmesidir. (Replikasyon)

► Eşlenen DNA; histon protein kılıfla çevrilerek Kromatin İpliklere dönüşür.

► Ayrıca sentrozom bulunduran canlılarda; sentrozomlar da eşlenir.

► Hücre gerekli büyüklüğe ulaştığında, organeller yeterli sayıda çoğaldığında, gerekli enzimler yeteri kadar üretildiğinde mitotik evreye geçilir.

İnterfazın Evreleri
G₁ Evresi	S Evresi	G₂ Evresi
Hücre büyür	DNA kendini eşler. Bu olaya Repliklasyon denir.	Hücre daha çok büyür.
Metabolik faaliyetler hızlanır	DNA miktarı 2 katına çıkar. Böylece genetik bilginin kopyası çıkarılmış olur.	Çekirdek ve çekirdekçikler belirgin bir şekilde görülür.
Organellerin sayısı artar.		Sentrozomlar eşlenir. (1 sentrozomda 2 sentrozom oluşur.) Her bir sentrozom 2 sentriyolden oluşur.
Protein sentezi, ATP sentezi, enzim sentezi vb.metabolik olaylar artar.		Sentrozomların görevi hayvan hücrelerinde iğ ipliklerini oluşturmaktır. Bitki hücrelerinde bulunmaz.
Hücrede yüzey/hacim oranı azalır.		Kromatin iplik oluşur. (Eşlenmiş DNA histon protein kılıfla çevrilir. Kısalıp kalınlaşarak)
		İnterfaz tamamlanır ve Mitotik Evre başlar.

Konuya Ait Çıkmış Sorular

Soru 1.

Aşağıdakilerin hangisinde, meydana getirilen yavrular arasında normal olarak, genetik farklılığın olması beklenmez?

(2017-Yükseköğretime Geçiş Sınavı (YGS))

A. Hermafrodit olup kendisini dölleyen canlı türlerinde
B. Partenogenezle çoğalan arılarda
C. Sporla çoğalan bitki türlerinde
D. Bitkilerde vejetatif üremeyle elde edilen yavrular arasında
E. Döllenme olayının görüldüğü türlerde

Doğru Cevap İçin Tıklayınız...

Doğru Cevap: C

Açıklama:

📌 Soru Ne Soruyor? Hangi çoğalma biçiminde yavrular arasında genetik farklılık beklenmez? Yani kalıtsal çeşitlilik oluşmayan, klonal (aynı genetik yapıda) üreme biçimi soruluyor.

Şıkların değerlendirmesi:

A) Hermafrodit olup kendisini dölleyen canlı türlerinde ❌ Döllenme varsa → mayoz ve gamet oluşumu vardır → genetik çeşitlilik oluşur.

B) Partenogenezle çoğalan arılarda ❌ Partenogenez, döllenmemiş yumurtadan yavru gelişmesidir. Bazı türlerde mitoz, bazılarında mayoz geçirebilir. Arılarda bu süreç mayoz içerdiğinden, farklılık olabilir.

C) Sporla çoğalan bitki türlerinde ❌ Sporlar genellikle mayoz ile oluşur → genetik çeşitlilik görülür.

D) Bitkilerde vejetatif üremeyle elde edilen yavrular arasında ✅ Vejetatif üreme, mitoz ile gerçekleşir → yeni bitkiler ana bitkinin genetik kopyasıdır. Bu nedenle yavrular arasında genetik fark beklenmez.

E) Döllenme olayının görüldüğü türlerde ❌ Döllenme = iki farklı gametin birleşmesi → genetik çeşitliliği sağlar.

✅ Sonuç: 🔴 Genetik farklılık beklenmeyen tek üreme şekli, vejetatif (eşeysiz) üremedir. ➡️ Doğru cevap: D

Soru 2.

Diploit (2n kromozomlu) bir canlıda,

I. Sperm ana hücresindeki,

II. Zigot hücresindeki,

III. Yumurta hücresindeki

Kromozom sayılarından hangileri, vücut hücresindeki kromozom sayısına eşittir?

(2002-Öğrenci Seçme Sınavı (ÖSS))

A. Yalnız I
B. Yalnız II
C. Yalnız III
D. I ve II
E. I ve III

Doğru Cevap İçin Tıklayınız...

Doğru Cevap: D

Açıklama:

Diploit bir canlıda kromozom sayıları şu şekilde belirlenir:

I. Sperm ana hücresindeki kromozom sayısı (Eşittir - Doğru)

Sperm ana hücresi (spermatogonium), diploit (2n) yapıdadır.
Mayoz bölünme geçirmeden önce vücut hücreleriyle aynı kromozom sayısına sahiptir.
Bu nedenle sperm ana hücresindeki kromozom sayısı, vücut hücresindeki kromozom sayısına eşittir.

II. Zigot hücresindeki kromozom sayısı (Eşittir - Doğru)

Zigot, döllenme sonucu sperm (n) ve yumurtanın (n) birleşmesiyle oluşur.
n (haploit) + n (haploit) = 2n (diploit)
Zigot, vücut hücreleriyle aynı kromozom sayısına sahiptir.

III. Yumurta hücresindeki kromozom sayısı (Eşit değildir - Yanlış)

Yumurta hücresi (ovum), mayoz bölünme sonucu oluşur ve haploit (n) yapıdadır.
Bu nedenle vücut hücresinin kromozom sayısına eşit değildir.

Sperm ana hücresi (2n) ve zigot (2n) vücut hücreleriyle aynı kromozom sayısına sahiptir.

Yumurta hücresi (n) haploit olduğu için vücut hücresinin kromozom sayısına eşit değildir.

Bu nedenle doğru cevap D) I ve II'dir.

Soru 3.

İnsan embriyosunun normal gelişiminde,

I. Mitoz,

II. Mayoz-I ve mayoz-II,

III. Farklılaşma

Olaylarının hangileri görülür?

(2004-Öğrenci Seçme Sınavı (ÖSS))

A. Yalnız I
B. Yalnız II
C. Yalnız III
D. I ve III
E. II ve III

Doğru Cevap İçin Tıklayınız...

Doğru Cevap: D

Açıklama:

İnsan embriyosunun gelişim süreci döllenme, hücre bölünmeleri (mitoz) ve hücre farklılaşması gibi temel biyolojik olayları içerir. Şıkları incelediğimizde hangi olayların embriyonik gelişimde görüldüğünü değerlendirebiliriz.

I. Mitoz (Görülür – Doğru)

Zigot oluştuktan sonra embriyonik gelişim mitoz bölünmelerle devam eder.
İlk olarak segmentasyon bölünmeleri başlar ve hücre sayısı artar.
Gastrulasyon ve organogenez gibi süreçlerde de mitoz bölünme hücrelerin çoğalmasını sağlar.
Bu nedenle embriyonik gelişimde mitoz bölünme görülür.

II. Mayoz-I ve Mayoz-II (Görülmez – Yanlış)

Mayoz bölünme sadece üreme hücrelerinin (gametlerin) oluşumu sırasında gerçekleşir.
Embriyonun gelişimi sırasında mayoz bölünme olmaz çünkü embriyonun hücreleri bölünerek çoğalır ve farklılaşır.
Bu yüzden embriyonik gelişimde mayoz bölünme görülmez.

III. Farklılaşma (Görülür – Doğru)

Zigotun mitoz bölünmelerle çoğalması sonucu hücre farklılaşması başlar.
Embriyonun hücreleri, zamanla sinir, kas, epitel, bağ doku gibi farklı dokulara dönüşür.
Organogenez sürecinde hücreler özelleşerek belirli organ ve dokuları oluşturur.
Bu nedenle embriyonik gelişimde farklılaşma görülür.

İnsan embriyosunun gelişimi mitoz bölünme ve farklılaşma süreçleri ile devam eder. Ancak mayoz bölünme, sadece üreme hücrelerinin oluşumu sırasında görülür ve embriyonik gelişimde yer almaz.

Soru 4.

Farklı bölünme aşamalarında olan 5 ökaryot hücre, 5 ayrı mikroskopta inceleniyor.

Bu mikroskoplardan,

• Birincisinde homolog kromozomların ayrı kutuplara çekildiği,

• İkincisinde kardeş kromatitlerin ayrıldığı,

• Üçüncüsünde sitoplazmanın bölündüğü,

• Dördüncüsünde tetrat oluştuğu,

• Beşincisinde bölünme süreci tamamlandığında dört hücre oluştuğu görülüyor.

Buna göre, mikroskopların hangilerindeki gözlem, izlenen bölünmenin mitoz ya da mayoz olduğuna karar vermek için kullanılabilir?

(2009-Öğrenci Seçme Sınavı (ÖSS))

A. 1. ve 2.
B. 2. ve 3.
C. 1., 3. ve 5.
D. 1., 4. ve 5.
E. 3., 4. ve 5.

Doğru Cevap İçin Tıklayınız...

Doğru Cevap: D

Açıklama:

1. Gözlem: Homolog kromozomların ayrılması sadece mayoz bölünmeye özgüdür.

4. Gözlem: Tetrat oluşumu sadece mayoz bölünmeye özgüdür.

5. Gözlem: Dört hücre oluşumu sadece mayoz bölünme sonunda görülür.

Diğer gözlemler (2 ve 3), mitoz ve mayoz bölünmelerde ortak olarak gerçekleşebildiği için bölünme türünü ayırt etmede yeterli değildir.

Soru 5.

Aşağıdaki durumlardan hangisinde oluşan yeni bireylerin, hücre çekirdeklerindeki kalıtsal özellikleri, atasınınkine bire bir benzemeyebilir?

(Mutasyon gerçekleşmediği kabul edilecektir.)

(2011-Lisans Yerleştirme Sınavı (LYS))

A. Ana bireyde oluşan bir tomurcuktan gelişen yeni bir bireyin
B. Mitozla oluşan diploit spordan gelişen yeni bir bireyin
C. Hermafrodit iki canlının birbirlerini döllemesiyle oluşan bireylerin
D. Diploit bir canlının diploit yumurtasından partenogenezle gelişen yeni bir bireyin
E. Planaryanın vücudunun ikiye bölünmesiyle oluşan bireylerin

Doğru Cevap İçin Tıklayınız...

Doğru Cevap: C

Açıklama:

Temel Kavramlar:

- Eşeysiz üreme: Yeni bireylerin genetik yapısı ana bireyle birebir aynıdır (klonlanma gibi).

- Eşeyli üreme: Yeni birey, iki farklı bireyden gelen genetik materyali taşıdığı için genetik çeşitlilik gösterir.

Şıkların Analizi

Şık	Üreme Türü	Genetik Yapı Atasıyla Aynı mı?	Açıklama
A) Ana bireyde oluşan bir tomurcuktan gelişen yeni bireyin	Tomurcuklanma (Eşeysiz Üreme)	Aynı ✅	Örnek: Hidra ve bira mayası. Yeni birey mitozla oluştuğu için genetik olarak aynıdır.
B) Mitozla oluşan diploit spordan gelişen yeni bir bireyin	Vejetatif Üreme (Eşeysiz Üreme)	Aynı ✅	Örnek: Eğrelti otu, mantarlar. Diploit sporlar mitozla çoğaldığı için genetik olarak aynıdır.
C) Hermafrodit iki canlının birbirini döllemesiyle oluşan bireylerin	Eşeyli Üreme	Farklı ❌	İki farklı bireyin genetik materyali birleştiği için genetik çeşitlilik oluşur.
D) Diploit bir canlının diploit yumurtasından partenogenezle gelişen yeni bir bireyin	Partenogenez (Eşeysiz Üreme)	Aynı ✅	Örnek: Su piresi, bal arıları. Partenogenezle oluşan birey, mitoz bölünme ile geliştiği için ana bireyle aynıdır.
E) Planaryanın vücudunun ikiye bölünmesiyle oluşan bireylerin	Rejenerasyonla Üreme (Eşeysiz Üreme)	Aynı ✅	Planarya bölünerek iki birey oluşturur. Mitoz bölünme olduğu için genetik olarak aynıdır.

Eşeyli üreme genetik çeşitlilik oluşturur, çünkü iki bireyden gelen genetik materyal bir araya gelir.

Hermafrodit iki bireyin çapraz döllenme yapması, genetik olarak farklı bireylerin oluşmasına neden olur.

Diğer şıklar mitoz ve eşeysiz üreme içerdiği için genetik yapı birebir aynıdır.

Soru 6.

Aşağıdaki olaylardan hangisi mitoz ve mayoz II bölünmenin her ikisinde de kural olarak gerçekleşir?

(2011-Yükseköğretime Geçiş Sınavı (YGS))

A. Haploid kromozomlu yavru hücre oluşması
B. Sinapsis olması
C. Homolog kromozomların birbirinden ayrılması
D. Kardeş kromatitlerin birbirinden ayrılması
E. Krossing over olması

Doğru Cevap İçin Tıklayınız...

Doğru Cevap: D

Açıklama:

Mitoz bölünme ve mayoz II evresinin ortak özelliği kardeş kromatitlerin ayrılmasıdır. Aşağıda her iki bölünmenin karşılaştırmasını görebilirsiniz:

Şıkların Analizi

Şıklar	Mitozda Gerçekleşir mi?	Mayoz II'de Gerçekleşir mi?	Açıklama
A	❌ Hayır	✅ Evet	Mitozda diploid (2n) hücre oluşurken, mayoz II sonunda haploid (n) hücreler oluşur.
B	❌ Hayır	❌ Hayır	Sinapsis, homolog kromozomların eşleşmesi olup sadece mayoz I'de gerçekleşir.
C	❌ Hayır	❌ Hayır	Homolog kromozom ayrılması yalnızca mayoz I anafazında görülür.
D	✅ Evet	✅ Evet	Mitozun anafaz evresi ile mayoz II'nin anafaz evresi tamamen aynıdır.
E	❌ Hayır	❌ Hayır	Crossing-over yalnızca mayoz I profazında gerçekleşir.

Mitoz bölünme ve mayoz II'de ortak olarak gerçekleşen olay "Kardeş kromatitlerin ayrılmasıdır." Bu yüzden doğru cevap D şıkkıdır.

Soru 7.

İnsanda gerçekleşen normal mitoz ve mayoz bölünme olayları ile ilgili olarak aşağıdaki ifadelerden hangisi yanlıştır?

(2012-Lisans Yerleştirme Sınavı-2 (LYS2))

A. Mitoz bölünme ile mayoz-I bölünmeleri tamamlandığında aynı sayıda hücre oluşur.
B. Mitozun metafaz evresindeki bir hücrenin kromozom sayısı, mayozun anafaz-II evresindeki kromozom sayısının iki katıdır.
C. Mitozun metafaz ve mayozun metafaz-II evresindeki kromozomlar ikişer kromatitlidir.
D. Mayoz bölünme sonunda oluşan hücrelerin kalıtsal yapıları genellikle atasal hücreden farklıdır.
E. Mayoz geçiren bir hücrenin anafaz-I evresindeki kromozom sayısı, mitoz geçiren bir hücrenin metafaz evresindeki kromozom sayısına eşittir.

Doğru Cevap İçin Tıklayınız...

Doğru Cevap: B

Açıklama:

Mitoz ve mayoz bölünmeler kromozom sayısı bakımından farklı süreçlerdir:

- Mitozun metafaz evresinde, kromozomlar diploit (2n) sayıda ve iki kromatitlidir.

- Mayozun anafaz-II evresinde, haploit (n) kromozomlar kardeş kromatitlerinden ayrılır ve tek kromatitli hale gelir.

- Ancak, mitozun metafazındaki kromozom sayısı, mayozun anafaz-II evresindeki kromozom sayısının iki katı değildir, çünkü mayozun anafaz-II evresinde haploit (n) kromozomlar tek kromatitli hale gelir, mitozun metafazında ise kromozomlar hâlâ iki kromatitlidir.

Bu nedenle B şıkkı yanlıştır.

Soru 8.

Homolog kromozomlara sahip hücrenin mitozuna ait bir evre aşağıdaki gibi şematize edilmiştir.

Buna göre

I.Bölünmeye giren ana hücrenin kromozom sayısı 2n=6’dır.

II.Sitokinez hücre plağı oluşumu ile gerçekleşir.

III.Bölünme tamamlandığında 12 kromozomlu hücreler oluşur.

İfadelerinden hangileri doğrudur?

(MEBİ 06.01.2025 TYT Deneme Sınavı)

A. Yalnız I
B. Yalnız II
C. I ve II
D. I ve III
E. II ve III

Doğru Cevap İçin Tıklayınız...

Doğru Cevap: A

Açıklama:

I. Bölünmeye giren ana hücrenin kromozom sayısı 2n=6’dır. ✅
Görselde metafaz evresi gösterilmektedir. Kromozomlar hücrenin ekvatoral düzleminde sıralanmıştır. Mitoz bölünmeye giren ana hücre diploiddir (2n) ve burada 6 kromozom görülmektedir. Bu, bölünmeye giren hücrenin 2n=6 kromozomlu olduğunu doğrular.

Soru 9.

İnsanda gerçekleşen normal mitoz ve mayoz bölünme olayları ile ilgili olarak aşağıdaki ifadelerden hangisi yanlıştır?

(2012-Lisans Yerleştirme Sınavı-2 (LYS2))

Doğru Cevap İçin Tıklayınız...

Doğru Cevap: B

Açıklama:

📘 Konu Hakkında Kısa Bilgi: Bu soru, mitoz ve mayoz bölünmenin evrelerini ve kromozom sayılarını karşılaştırmalı olarak kavrayabilme becerisini ölçen bir karşılaştırma ve analiz sorusudur. Öğrencinin evreleri ve kromozom/kromatit yapılarını bilinçli şekilde karşılaştırmasını gerektirir.

Mitoz bölünme: Vücut hücrelerinde görülür. Kromozom sayısı değişmez, 2n → 2n hücreler oluşur.

Mayoz bölünme: Eşey hücrelerinde görülür. Kromozom sayısı yarıya iner, 2n → n hücreler oluşur. Kromatit sayısı, kromozomların eşlenip eşlenmediğine göre değişir. Anafaz-II, kardeş kromatitlerin ayrıldığı aşamadır.

🔍 Şık Analizi:

A) ✅ → Her ikisinde de iki hücre oluşur → doğru.

B) ❌ → Yanlış ve doğru cevaptır. Açıklama: Mitozun metafazında hücre 2n kromozom taşır. Mayozun anafaz-II evresi nde artık her hücre n kromozom taşır ama her kromozom tek kromatitlidir (çünkü kardeş kromatitler ayrılır). Ancak kromozom sayısı değil, kromatit durumu değişmiştir. Buradaki hata şudur: Anafaz-II'de kromozom sayısı n, metafaz mitozda 2n → ama “iki katı” ifadesi müphem ve yanıltıcıdır.

C) ✅ → Her iki evrede de kromozomlar eşlenmiş durumdadır (iki kromatitli) → doğru.

D) ✅ → Crossing-over ve bağımsız dağılım nedeniyle genetik çeşitlilik oluşur → doğru.

E) ✅ → Her ikisinde de kardeş kromatitler ayrılmamıştır, sadece homolog kromozomlar ayrılmıştır. → Sayısal olarak eşittir → doğru.

Soru 10.

Normal hücrelerin ve kanser hücrelerinin kültür ortamındaki davranışlarını incelemek için aşağıdaki deney hazırlanıyor.

Bu deney sonuçlarına dayanarak,

I. Normal hücreler kültürde belirli bir yoğunluğa ulaştığı zaman hücre bölünmesi durur.

II. Kanser hücreleri yoğunluğa rağmen bölünmeye devam eder.

III. Kanser hücreleri enerjilerini tasarruflu kullandığından çok uzun süre bölünebilir.

Yargılarından hangilerine ulaşılabilir?

(2013-Lisans Yerleştirme Sınavı (LYS))

A. Yalnız I
B. Yalnız II
C. Yalnız III
D. I ve II
E. I, II ve III

Doğru Cevap İçin Tıklayınız...

Doğru Cevap: D

Soru 11.

Proteinlerin yapısına katılan 20 çeşit amino asit olmasına rağmen bunları şifreleyen genetik kod veya kodon sayısının 61 olduğu bilinmektedir. Böylece hemen hemen her amino asit için birden fazla sayıda genetik kod vardır.

Genetik kod sayısının fazla olmasının canlılara sağladığı yarar aşağıdakilerden hangisi olabilir?

(2013-Lisans Yerleştirme Sınavı (LYS))

A. Canlıların daha fazla çeşit protein sentezlemesine olanak sağlaması
B. Genlerde meydana gelen bazı nokta mutasyonların etkisinin fenotipe yansımasının önlenmesi
C. Amino asit çeşitliliği az olsa bile protein sentezinin sürdürülmesine izin vermesi
D. Protein sentezi sırasında bir amino asitin yerine başka birinin kullanılmasına izin vermesi
E. Bir tRNA molekülünün birden fazla çeşit amino asidi taşımasına olanak sağlaması

Doğru Cevap İçin Tıklayınız...

Doğru Cevap: B

Soru 12.

Bir biyoloji öğretmeni, tamamlandığında 2 yavru hücre oluşan bir hücre döngüsünün evrelerini öğrencilerinden modellemelerini istemiştir. Aşağıda bir öğrencinin hazırladığı model verilmiştir.

Buna göre öğrencinin hazırladığı modelle ilgili aşağıdakilerden hangisi söylenemez?

(2023-YKS-Temel Yeterlilik Testi (TYT))

A. Hücre bölünmesi tipi olarak mitoz örnek verilmiştir.
B. Bölünen hücrenin kromozom sayısı 2n=8’dir.
C. İnterfaz evresi modelde yer almamıştır.
D. Hücre tipi olarak hayvan hücresi örnek verilmiştir.
E. Yavru hücrelerin kromozom sayısı diploittir.

Doğru Cevap İçin Tıklayınız...

Doğru Cevap: B

Soru 13.

Aşağıda 2n=4 kromozomlu bir bitki hücresinin bazı bölünme evreleri şematize edilmiştir.

Buna göre bu evrelerden mitoz ve mayoza ait olanlar aşağıdakilerin hangisinde verilmiştir?

(2022-YKS-Temel Yeterlilik Testi (TYT))

A. Mitoz → I, III ve V, Mayoz → II ve IV
B. Mitoz → I ve III, Mayoz → II, IV ve V
C. Mitoz → II ve IV, Mayoz → I, III ve V
D. Mitoz → II, IV ve V, Mayoz → I ve III
E. Mitoz → I ve V, Mayoz → II, III ve IV

Doğru Cevap İçin Tıklayınız...

Doğru Cevap: B

Soru 14.

Aşağıda hücre döngüsünde yer alan evreler numaralandırılarak gösterilmiştir.

Bu evreler ile ilgili aşağıdakilerden hangisi yanlıştır?

(MEBİ 20.01.2025 TYT Deneme Sınavı)

A. I. evrede hücre hızlı bir şekilde büyür.
B. II. evrede çekirdekteki serbest deoksiribonükleotit miktarı azalır.
C. III. evrede çekirdekçik kaybolur, çekirdek zarı parçalanır.
D. IV. evrede eş kromozomlar yavru çekirdeklere dağılır.
E. V. evrede sitoplazma iki yavru hücre oluşacak şekilde bölünür.

Doğru Cevap İçin Tıklayınız...

Doğru Cevap: C

Açıklama:

- Bu soru, hücre bölünmesi konusu ile ilgili bir bilgi sorusudur. Hücre bölünmesi, bir hücrenin önce çekirdeğinin (mitoz) sonra da sitoplazmasının (sitokinez) bölünmesiyle iki yavru hücre oluşturması olayıdır. Bu olay bir dizi evrede gerçekleşir ve her evrenin kendine özgü özellikleri vardır.

- C şıkkında belirtilen "III. evrede çekirdekçik kaybolur, çekirdek zarı parçalanır." ifadesi yanlıştır çünkü bu olay profaz evresinde gerçekleşir. Ancak soruda belirtilen III. evre anafaz evresidir. Anafaz evresinde ise eş kromozomlar kutuplara çekilir. Bu nedenle C şıkkı doğru cevaptır.

- Diğer şıklarda belirtilen durumlar ise hücre bölünmesinin ilgili evrelerinde gerçekleşen doğru ifadelerdir. Örneğin, I. evrede hücre hızlı bir şekilde büyür (interfaz), II. evrede çekirdekteki serbest deoksiribonükleotit miktarı azalır (DNA replikasyonu sonrası), IV. evrede eş kromozomlar yavru çekirdeklere dağılır (telofaz), V. evrede sitoplazma iki yavru hücre oluşacak şekilde bölünür (sitokinez).

Soru 15.

Soğan kökü hücrelerinde hücre bölünmesi incelenirken aşağıdaki olaylardan hangisiyle karşılaşılmaz?

(2018-YKS-Temel Yeterlilik Testi (TYT))

A. Çekirdek zarının parçalanması
B. Kromatin ipliklerin kısalıp kalınlaşması
C. İğ ipliklerinin oluşumu
D. Kromatitlerin hücrenin kutuplarına çekilmesi
E. Sitokinezin boğumlanmayla gerçekleşmesi

Doğru Cevap İçin Tıklayınız...

Doğru Cevap: E

Açıklama:

📚 Açıklama: Soğan kökü hücreleri bir bitki hücresidir. Bu nedenle hücre bölünmeleri sırasında bazı yapılar ve olaylar, hayvan hücrelerinden farklı şekilde gerçekleşir.

Şıkların değerlendirmesi:

A) Çekirdek zarının parçalanması ✅ → Mitozun profaz evresinde gerçekleşir. Bitki hücrelerinde de görülür.

B) Kromatin ipliklerin kısalıp kalınlaşması ✅ → Kromozomlar görünür hâle gelir. Tüm mitotik hücrelerde bu olur.

C) İğ ipliklerinin oluşumu ✅ → Sentrozom olmadan da bitki hücreleri iğ iplikleri oluşturabilir. Bu olay tüm mitozlarda görülür.

D) Kromatitlerin hücrenin kutuplarına çekilmesi ✅ → Anafaz evresinde kromatitler kutuplara ayrılır. Bitki hücresinde de görülür.

E) Sitokinezin boğumlanmayla gerçekleşmesi ❌ → Bu olay hayvan hücrelerine özgüdür. → Bitki hücrelerinde ise ara lamel (hücre plağı) oluşur. → Boğumlanma değil, ortadan yeni hücre duvarı oluşumu söz konusudur.

✅ Sonuç: 🔴 E şıkkı, bitki hücresine uygun olmayan bir ifadedir. ➡️ Doğru cevap: E

Soru 16.

Hücre döngüsünün kontrol mekanizmasıyla ilgili

I. Hücre bölünmelerinin doğru ilerleyebilmesi için G₁, G₂, ve M olmak üzere üç farklı noktada döngü kontrol edilir.

II. Kontrol noktaları, bölünme sürecinde bir aşama tamamlanmadan bir sonraki aşamaya geçilmesini engeller.

III. Kontrol noktalarındaki özelleşmiş proteinler, “Dur.” ve “Devam et.” sinyalleri ile döngüdeki olayları düzenler.

İfadelerinden hangileri doğrudur?

(MEBİ 03.03.2025 TYT Deneme Sınavı)

A. Yalnız I
B. I ve II
C. I ve III
D. II ve III
E. I, II ve III

Doğru Cevap İçin Tıklayınız...

Doğru Cevap: E

Açıklama:

Hücre döngüsü, hücrenin büyüme ve bölünme süreçlerini düzenleyen karmaşık bir mekanizmadır. Bu sürecin sağlıklı işleyebilmesi için kontrol noktaları oldukça kritik rol oynar.

Şimdi verilen ifadeleri değerlendirelim:

✅ I. Hücre bölünmelerinin doğru ilerleyebilmesi için G1, G2 ve M olmak üzere üç farklı noktada döngü kontrol edilir. Doğru. G1 kontrol noktası: Hücre büyüklüğü, besin durumu, DNA hasarı gibi faktörler kontrol edilir. G2 kontrol noktası: DNA'nın doğru ve eksiksiz kopyalanıp kopyalanmadığı denetlenir. M (metafaz) kontrol noktası: Kromozomların iğ ipliklerine doğru şekilde bağlanıp bağlanmadığı kontrol edilir.

✅ II. Kontrol noktaları, bölünme sürecinde bir aşama tamamlanmadan bir sonraki aşamaya geçilmesini engeller. Doğru. Kontrol noktaları, hücrenin sıradaki evreye hazır olup olmadığını kontrol eder. Örneğin DNA hasarı varsa hücre G1'de durdurulur, onarım yapılmadan S evresine geçiş engellenir.

✅ III. Kontrol noktalarındaki özelleşmiş proteinler, “Dur.” ve “Devam et.” sinyalleri ile döngüdeki olayları düzenler. Doğru. Bu görevde yer alan proteinler: siklinler ve siklin bağımlı kinazlar (CDK) gibi proteinlerdir. Ayrıca p53 gibi tümör baskılayıcı proteinler de "dur" sinyali verebilir.

🔚 Sonuç: Üç ifade de doğru olduğu için: Doğru cevap: E şıkkı ✅

Konu İle İlgili Sorular

Soru 1.

Soğan kökü hücrelerinde hücre bölünmesi incelenirken aşağıdaki olaylardan hangisiyle karşılaşılmaz?

(2018-YKS-Temel Yeterlilik Testi (TYT))

Doğru Cevap İçin Tıklayınız...

Doğru Cevap: E

Açıklaması:

Şıkların değerlendirmesi:

A) Çekirdek zarının parçalanması ✅ → Mitozun profaz evresinde gerçekleşir. Bitki hücrelerinde de görülür.

B) Kromatin ipliklerin kısalıp kalınlaşması ✅ → Kromozomlar görünür hâle gelir. Tüm mitotik hücrelerde bu olur.

C) İğ ipliklerinin oluşumu ✅ → Sentrozom olmadan da bitki hücreleri iğ iplikleri oluşturabilir. Bu olay tüm mitozlarda görülür.

D) Kromatitlerin hücrenin kutuplarına çekilmesi ✅ → Anafaz evresinde kromatitler kutuplara ayrılır. Bitki hücresinde de görülür.

✅ Sonuç: 🔴 E şıkkı, bitki hücresine uygun olmayan bir ifadedir. ➡️ Doğru cevap: E

Soru 2.

İnsanda gerçekleşen normal mitoz ve mayoz bölünme olayları ile ilgili olarak aşağıdaki ifadelerden hangisi yanlıştır?

(2012-Lisans Yerleştirme Sınavı-2 (LYS2))

Doğru Cevap İçin Tıklayınız...

Doğru Cevap: B

Açıklaması:

Mitoz bölünme: Vücut hücrelerinde görülür. Kromozom sayısı değişmez, 2n → 2n hücreler oluşur.

🔍 Şık Analizi:

A) ✅ → Her ikisinde de iki hücre oluşur → doğru.

C) ✅ → Her iki evrede de kromozomlar eşlenmiş durumdadır (iki kromatitli) → doğru.

D) ✅ → Crossing-over ve bağımsız dağılım nedeniyle genetik çeşitlilik oluşur → doğru.

E) ✅ → Her ikisinde de kardeş kromatitler ayrılmamıştır, sadece homolog kromozomlar ayrılmıştır. → Sayısal olarak eşittir → doğru.

Soru 3.

Kromozomlar uzunluk, bant özellikleri, sentromer konumu gibi karakteristiklere göre sınıflandırılarak dizilir ve canlının karyotipi oluşturulur.

Karyotip oluşturabilmek için en uygun mitoz bölünme evresi aşağıdakilerden hangisidir?

A. Profaz
B. Sitokinez
C. Anafaz
D. Telofaz
E. Metafaz

Doğru Cevap İçin Tıklayınız...

Doğru Cevap: E

Açıklaması:

Karyotipleme, hücredeki kromozomların belirli özelliklere göre sınıflandırılıp dizilmesiyle yapılan genetik bir analiz yöntemidir. Karyotip oluşturabilmek için en uygun mitoz evresi metafazdır.

Soru 4.

Aşağıda hücre döngüsünde yer alan evreler numaralandırılarak gösterilmiştir.

Bu evreler ile ilgili aşağıdakilerden hangisi yanlıştır?

(MEBİ 20.01.2025 TYT Deneme Sınavı)

Doğru Cevap İçin Tıklayınız...

Doğru Cevap: C

Açıklaması:

Soru 5.

Buna göre öğrencinin hazırladığı modelle ilgili aşağıdakilerden hangisi söylenemez?

(2023-YKS-Temel Yeterlilik Testi (TYT))

Doğru Cevap İçin Tıklayınız...

Doğru Cevap: B

Soru 6.

Homolog kromozomlara sahip hücrenin mitozuna ait bir evre aşağıdaki gibi şematize edilmiştir.

Buna göre

I.Bölünmeye giren ana hücrenin kromozom sayısı 2n=6’dır.

II.Sitokinez hücre plağı oluşumu ile gerçekleşir.

III.Bölünme tamamlandığında 12 kromozomlu hücreler oluşur.

İfadelerinden hangileri doğrudur?

(MEBİ 06.01.2025 TYT Deneme Sınavı)

A. Yalnız I
B. Yalnız II
C. I ve II
D. I ve III
E. II ve III

Doğru Cevap İçin Tıklayınız...

Doğru Cevap: A

Açıklaması:

Soru 7.

Memeli bir hayvanın deri hücrelerindeki mitoz bölünme sırasında 120 kromatit oluşmuştur.

Buna göre, bu canlının gametindeki kromozom sayısı nedir?

A. 30
B. 60
C. 120
D. 240
E. 360

Doğru Cevap İçin Tıklayınız...

Doğru Cevap: A

Açıklaması:

Mitoz bölünme sırasında kromozomların eşlenmesiyle kromatitler oluşur. Kromatit sayısı kardeş kromatitler çiftler hâlinde olduğundan iki katına çıkar.

Adım adım çözüm:

1. Verilen bilgi: Mitoz sırasında 120 kromatit oluşmuş.

2. Mitoz sırasında her kromozom, replikasyon geçirdiği için 2 kromatit içerir.

- Kromozom sayısı = Kromatit sayısı ÷ 2

- 120 ÷ 2 = 60 (Bu canlının vücut hücresindeki diploit (2n) kromozom sayısıdır.)

3. Gametlerde haploit (n) kromozom bulunur.

- Gamet hücreleri mayoz bölünme ile oluştuğu için 2n → n geçişi yaşanır.

- Gametlerdeki kromozom sayısı: 60 ÷ 2 = 30

4. Sonuç: Bu canlının gametindeki kromozom sayısı 30’dur.

Soru 8.

İnsanda gerçekleşen normal mitoz ve mayoz bölünme olayları ile ilgili olarak aşağıdaki ifadelerden hangisi yanlıştır?

(2012-Lisans Yerleştirme Sınavı-2 (LYS2))

Doğru Cevap İçin Tıklayınız...

Doğru Cevap: B

Açıklaması:

Mitoz ve mayoz bölünmeler kromozom sayısı bakımından farklı süreçlerdir:

- Mitozun metafaz evresinde, kromozomlar diploit (2n) sayıda ve iki kromatitlidir.

- Mayozun anafaz-II evresinde, haploit (n) kromozomlar kardeş kromatitlerinden ayrılır ve tek kromatitli hale gelir.

Bu nedenle B şıkkı yanlıştır.

Soru 9.

Diploit (2n kromozomlu) bir canlıda,

I. Sperm ana hücresindeki,

II. Zigot hücresindeki,

III. Yumurta hücresindeki

Kromozom sayılarından hangileri, vücut hücresindeki kromozom sayısına eşittir?

(2002-Öğrenci Seçme Sınavı (ÖSS))

A. Yalnız I
B. Yalnız II
C. Yalnız III
D. I ve II
E. I ve III

Doğru Cevap İçin Tıklayınız...

Doğru Cevap: D

Açıklaması:

Diploit bir canlıda kromozom sayıları şu şekilde belirlenir:

I. Sperm ana hücresindeki kromozom sayısı (Eşittir - Doğru)

Sperm ana hücresi (spermatogonium), diploit (2n) yapıdadır.
Mayoz bölünme geçirmeden önce vücut hücreleriyle aynı kromozom sayısına sahiptir.
Bu nedenle sperm ana hücresindeki kromozom sayısı, vücut hücresindeki kromozom sayısına eşittir.

II. Zigot hücresindeki kromozom sayısı (Eşittir - Doğru)

Zigot, döllenme sonucu sperm (n) ve yumurtanın (n) birleşmesiyle oluşur.
n (haploit) + n (haploit) = 2n (diploit)
Zigot, vücut hücreleriyle aynı kromozom sayısına sahiptir.

III. Yumurta hücresindeki kromozom sayısı (Eşit değildir - Yanlış)

Yumurta hücresi (ovum), mayoz bölünme sonucu oluşur ve haploit (n) yapıdadır.
Bu nedenle vücut hücresinin kromozom sayısına eşit değildir.

Sperm ana hücresi (2n) ve zigot (2n) vücut hücreleriyle aynı kromozom sayısına sahiptir.

Yumurta hücresi (n) haploit olduğu için vücut hücresinin kromozom sayısına eşit değildir.

Bu nedenle doğru cevap D) I ve II'dir.

Soru 10.

Aşağıdaki durumlardan hangisinde oluşan yeni bireylerin, hücre çekirdeklerindeki kalıtsal özellikleri, atasınınkine bire bir benzemeyebilir?

(Mutasyon gerçekleşmediği kabul edilecektir.)

(2011-Lisans Yerleştirme Sınavı (LYS))

Doğru Cevap İçin Tıklayınız...

Doğru Cevap: C

Açıklaması:

Temel Kavramlar:

- Eşeysiz üreme: Yeni bireylerin genetik yapısı ana bireyle birebir aynıdır (klonlanma gibi).

- Eşeyli üreme: Yeni birey, iki farklı bireyden gelen genetik materyali taşıdığı için genetik çeşitlilik gösterir.

Şıkların Analizi

Şık	Üreme Türü	Genetik Yapı Atasıyla Aynı mı?	Açıklama
A) Ana bireyde oluşan bir tomurcuktan gelişen yeni bireyin	Tomurcuklanma (Eşeysiz Üreme)	Aynı ✅	Örnek: Hidra ve bira mayası. Yeni birey mitozla oluştuğu için genetik olarak aynıdır.
B) Mitozla oluşan diploit spordan gelişen yeni bir bireyin	Vejetatif Üreme (Eşeysiz Üreme)	Aynı ✅	Örnek: Eğrelti otu, mantarlar. Diploit sporlar mitozla çoğaldığı için genetik olarak aynıdır.
C) Hermafrodit iki canlının birbirini döllemesiyle oluşan bireylerin	Eşeyli Üreme	Farklı ❌	İki farklı bireyin genetik materyali birleştiği için genetik çeşitlilik oluşur.
D) Diploit bir canlının diploit yumurtasından partenogenezle gelişen yeni bir bireyin	Partenogenez (Eşeysiz Üreme)	Aynı ✅	Örnek: Su piresi, bal arıları. Partenogenezle oluşan birey, mitoz bölünme ile geliştiği için ana bireyle aynıdır.
E) Planaryanın vücudunun ikiye bölünmesiyle oluşan bireylerin	Rejenerasyonla Üreme (Eşeysiz Üreme)	Aynı ✅	Planarya bölünerek iki birey oluşturur. Mitoz bölünme olduğu için genetik olarak aynıdır.

Eşeyli üreme genetik çeşitlilik oluşturur, çünkü iki bireyden gelen genetik materyal bir araya gelir.

Hermafrodit iki bireyin çapraz döllenme yapması, genetik olarak farklı bireylerin oluşmasına neden olur.

Diğer şıklar mitoz ve eşeysiz üreme içerdiği için genetik yapı birebir aynıdır.

Hücre Bölünmeleri

Hücre Neden Bölünür?

Özet Bilgi:

Hücrelerin Bölünmesinin Sonuçları

Hücre Bölünmelerinde Kullanılan Bazı Kavramlar

Soru 1.

Soru 2.

Soru 3.

Soru 4.

Soru 5.

Soru 6.

Soru 7.

Soru 8.

Soru 9.

Soru 10.

Soru 11.

Soru 12.

Soru 13.

Soru 14.

Soru 15.

Soru 16.

Soru 1.

Soru 2.

Soru 3.

Soru 4.

Soru 5.

Soru 6.

Soru 7.

Soru 8.

Soru 9.

Soru 10.

Bilgilerimiz

Adres

Email

Telefon

Site Linkleri

Bülten