Bilim, Bilimin Doğası ve Bilimsel Araştırma Süreçleri

Yönerge: Aşağıdaki metni okuyunuz ve metinden yararlanarak soruları cevaplayınız.

► Rönesans Dönemi’nde (1450-1700) canlıların cansız maddelerden oluştuğuna inanılmaktaydı.

► O dönemde birçok insan; farelerin loş ışıkta bırakılmış terli elbiselerden, kurbağaların doğrudan nemli topraktan ve sineklerin çürüyen etlerden oluştuğuna inanmaktaydı.

► Ancak Francesco Redi (Fırançesko Redi), Louis Pasteur (Luis Pastör) gibi bilim insanları bu varsayımları test etmek için farklı araştırma yöntemleri kullanmış ve o dönem için yeni bir kavram olan bilimsel deneyleri tasarlamışlardır. Francesco Redi, yaptığı çalışmalarda etin çürümesiyle kurtçuk oluşması arasında bir ilişki olmadığını belirtmiştir.

► Cansız maddelerden yeni canlı oluşmayacağını test etmek için üç ayrı kavanoza taze et koymuş ve bazı kontrollü deneyler gerçekleştirmiştir.

♦ Birinci kavanozun ağzı tamamen açık bırakılmıştır.

♦ İkinci kavanozun ağzı ortama hava girebilmesi için gözenekli gazlı bezle örtülmüş,

♦ Üçüncü kavanozun ağzı ise sıkıca kapatılarak hava alması engellenmiştir.

► Belirli bir süre geçtikten sonra kavanozlar incelenmiş, aşağıdaki veriler elde edilmiştir (Görsel 1.2).

► Birinci kavanozun içerisine sinekler girmiş ve etin üzerinde kurtçuklar gözlenmiştir.

► İkinci kavanozun içerisine ortamda bulunan sinekler girememiş ancak gazlı bezin üzerinde toplanmıştır. Bu kavanozun içerisinde kurtçuklar gözlenmemiştir.

► Üçüncü kavanozun üzerinde ve içerisinde herhangi bir canlı oluşumu görülmemiştir.

Bu deney, Redi’nin yaşamın doğrudan yaşayan organizmalardan ürediği ve canlıların cansız maddeden değil önceden var olan canlılardan oluştuğu hipotezini desteklemiştir.

► Pasteur ise iki deney düzeneği hazırlamıştır.

♦ Birinci deney düzeneğinde kuğu boyunlu şişelere koyduğu et suyunu kaynatmıştır.

♦ İkinci deney düzeneğinde ise et suyunu kaynattıktan sonra şişenin ağzını kırmıştır.

Her iki deney düzeneğini de belirli bir süre bekleten Pasteur, birinci düzenekte et suyu içerisinde herhangi bir canlı gelişmediğini, ikinci düzenekte ise mikroorganizmaların geliştiğini gözlemlemiştir (Görsel 1.3).

Francesco Redi’nin 1600’lerde ve Louis Pasteur’ün 1800’lerde yaptığı deneyler, kendiliğinden oluşumun aslında başka organizmaların bulaşması sonucunda gerçekleştiğini göstermiştir. Diğer bazı bilim insanlarının yaptığı önemli keşiflerle birlikte bu deneyler canlıların cansız maddelerden oluşamayacağını göstermiştir.

Soru 1: Redi ile Pasteur’ün deneyleri arasındaki temel farklar nelerdir?

Soru 2: Redi ile Pasteur’ün yaptığı deneylerin bilimsel bir deneyin tasarlanmasına ve uygulanmasına sunduğu katkılar nelerdir?

Cevaplar

Soru 1: Redi ile Pasteur’ün deneyleri arasındaki temel farklar nelerdir?

 Deneylerinde Kullandıkları Malzemeler
Redi, deneyinde taze et kullanarak sinekler ve kurtçuklar arasındaki ilişkiyi incelemiştir. Pasteur ise et suyu kullanarak mikroorganizmaların gelişimini gözlemlemiştir.

Kurdukları Deney Düzenekleri
Redi, kavanozların ağızlarını farklı şekilde kapatarak sineklerin etle temasını engellemiş ve sineklerin kurtçukları oluşturduğunu göstermiştir. Pasteur ise kuğu boyunlu şişe düzeneklerini kullanarak hava akışının kontrolünü sağlamış, fakat hava ile birlikte mikroorganizmaların gelişimini engelleyen bir sistem tasarlamıştır.

Deneylerin Sonuçları
Redi’nin deneyinde sineklerin etle temas etmediği durumda kurtçukların oluşmadığı gözlemlenmiş, böylece sineklerin kurtçuklara sebep olduğu sonucuna varılmıştır. Pasteur’ün deneyinde ise kaynattığı et suyuna dış ortamdan mikroorganizmaların ulaşmadığı sürece gelişme olmadığı, ancak şişe kırıldığında mikroorganizmaların geliştiği tespit edilmiştir.

Soru 2: Redi ile Pasteur’ün yaptığı deneylerin bilimsel bir deneyin tasarlanmasına ve uygulanmasına sunduğu katkılar nelerdir?

Bilimsel Çalışmalarda Kontrollü Deneylerin Önemi
Her iki bilim insanı da kontrollü deneyler tasarlayarak, belirli değişkenleri izole edip sonuçlarını karşılaştırmıştır. Redi'nin sineklerin temasını engelleyerek gerçekleştirdiği deney, kontrol grupları ile deney grupları arasındaki farkları görmeyi sağlamıştır. Pasteur ise hava girişini kontrol ederek mikroorganizmaların gelişimini incelemiştir. Bu, deneylerde dış etkenlerin kontrol edilmesi gerektiğini göstermiştir.

Hipotezlerin Test Edilmesi
Bilimsel yöntemin önemli bir adımı olan hipotez testine katkıda bulunmuşlardır. Redi, canlıların cansız maddelerden oluştuğu inancını test etmek için hipotezini formüle etmiş, deneyle yanlışlamıştır. Pasteur ise mikroorganizmaların sadece dış ortamdan bulaşarak ürediğini deneylerle doğrulamıştır.

Bilimsel Gözlem ve Sonuçların Elde Edilmesi
Deneylerin dikkatli gözlemler sonucunda yapıldığını ve sonuçların verilerle desteklendiğini göstermişlerdir. Her iki bilim insanı da gözlemlerini ve sonuçlarını kaydederek, bu bilgileri bilim dünyasıyla paylaşmış ve bilimsel bilginin gelişmesine katkı sağlamışlardır.

Bilimsel Yöntem (Biyolojiye Giriş) Lütfen Videoyu Seyrediniz.

1.Tema 2.Etkinlik

Adı: Bilimsel Araştırma Süreçleri

Amaç: Bilimsel araştırma süreçlerinde bilimin doğasını yorumlayabilme

Yönerge

Aşağıda verilen metni okuyunuz,

► Afrika kıtasında yer alan Demokratik Kongo Cumhuriyeti’nde bir bilim insanı olduğunuzu hayal ediniz.

► Aynı bitki popülasyonlarına ev sahipliği yapan ormanlık bir dağın kuzey yamacında yaşayan şempanzelerin tamamı sağlıklı görünmesine karşın güney yamacında yaşayan şempanzelerin bazılarının cılız ve hastalıklı olduğunu gözlemlediğinizi düşününüz.

Bu durumun nedenini anlamak için soracağınız sorular neler olabilir?

Sorabileceğimiz Sorular Şu Şekilde Olabilir:

1. Kuzey ve güney yamaçtaki şempanzelerin beslenme alışkanlıkları farklı mı?

2. Tarım alanına yakın olan bitkilerle beslenmenin şempanzelerin sağlığına etkisi nedir?

3. Şempanzelerdeki hastalık belirtileri nelerdir ve hangi yaş gruplarını daha fazla etkiliyor?

4. Güney yamacında, kuzeyde olmayan farklı çevresel koşullar var mı?

5. Güney yamacındaki tarım alanında kullanılan ilaçlar şempanzelerin sağlığını etkiliyor olabilir mi?

6. Hastalık daha çok hangi bölgelerdeki şempanzelerde yaygın?

7. Kuzey ve güney yamacındaki şempanzelerin sağlık durumunu etkileyebilecek başka faktörler (su kaynakları, iklim koşulları, parazitler vb.) var mı?

► Bölgede yaşayan biri gözlemini “Dağın güney yamacında yaşayan şempanzelerin birçoğu cılız ve hastalıklı iken kuzey yamacında yaşayan şempanzeler sağlıklıdır.” şeklinde ifade edebilir ancak bu ifade bilimsel bir gözlem bulgusu olarak değerlendirilemez.

► Bilimsel gözlem, dikkatle izlemeyi ve incelemeyi gerektirir. Bilim insanı şempazelerin hastalıklarının nedenine ilişkin farklı sorular sorar, bunların cevaplarına ilişkin bulguları izler ve kaydeder.

Bu kapsamda;

• Kuzey ve güney yamaçta yaşayan şempanze popülasyonları kaçar bireyden oluşmaktadır?

• Güneydeki popülasyonda kaç birey cılız ve hastalıklıdır?

• Cılız ve hastalıklı bireylerdeki yaş dağılımı nedir?

• Cılız bireylerin beslenme alışkanlıklarında farklılıklar var mıdır?

• Hasta şempanzelerde görülen sağlık sorunları nelerdir?

• Güney yamaçtaki ormanın çevresinde kuzeyde olmayan farklı çevresel koşullar var mıdır? gibi sorulara cevap arar.

► Bilim insanı, “Ormanın kuzey yamacında 35 bireyden oluşan bir şempanze topluluğunun yaşadığı ve tamamının sağlıklı olduğu; güney yamaçta ise 32 bireyden oluşan bir topluluğun yaşadığı, bunlardan %75'inin (24 birey) hastalıklı olduğu, hastalıklı bireylerin %67'sinin (16 birey) ise gençlerden oluştuğu görülmüştür.

► Bu gençlerin de daha çok periyodik olarak havadan ilaçlanan tarım alanına yakın ağaç tepelerinde beslendiği ve tamamında sindirim sistemi bozuklukları olduğu tespit edilmiştir.” şeklindeki gözlemini kayda geçirir.

Bu bulgular doğrultusunda;

♦ Dağın güney yamacında yaşayan şempanzelerin hastalık nedenleri ile ilgili öngörüleriniz nelerdir?

♦ Ayrıntılı gözlemler; bilim insanlarının deneyler tasarlamasına ve soruları cevaplamasına yardımcı olacağından bilim insanı, gözlem sonucu elde ettiği verilerden yararlanarak problemin çözümü için varsayımlar geliştirir.

► Bu şartlarda bilim insanı olarak sizin varsayımlarınız “Güney yamaçtaki genç ve tecrübesiz şempanzelerin tarım alanına yakın bölgede yer alan ve ilaca maruz kalan bitkilerle beslenmeleri nedeniyle hasta oldukları düşünülmektedir.” şeklinde olabilir.

► Bilim insanları bir soruyu cevaplamak için deneyler yaparak kanıt ararlar.

► Kanıt; bir bilim insanının bir deney sırasında yaptığı gözlemlerden ve elde ettiği verilerden oluşur.

Siz varsayımlarınıza kanıt bulmak için nasıl bir deney tasarlarsınız?

► Bilim insanları şempanzelerde hastalık nedeninin ilaçlı bitkiden kaynaklanıp kaynaklanmadığını belirlemek için farklı şempanzeleri ya tarım alanı yakınındaki bitkilerle veya tarım alanına uzak ya da kuzey yamaçtaki bitkilerle besleyerek test edebilir.

► Bilim insanları bir sonuca varmak için asla tek bir kanıtla yetinmezler. Şempanzeler fark edilmeyen başka bir nedenle de hastalanmış olabilir.

• Şempanzelerin cılız ve hastalıklı olma sebebine ilişkin başka hangi varsayımlar ileri sürülebilir?

1. Öğretmen rehberliğinde beşer kişilik heterojen gruplar oluşturunuz.

2. Biyoloji disipliniyle ilişkilendireceğiniz gözlemlerinizden ve yaşantılarınızdan yola çıkarak metinde verilene benzer bir problem durumunu ortaya koyunuz.

3. Tespit ettiğiniz problemle ilgili araştırılabilir bir soru cümlesi oluşturunuz.

4. Problemin çözümüne ilişkin hipotezler üretiniz.

5. Öğretmen rehberliğinde belirlediğiniz problem ve soruyla ilgili biyoloji alanında bilimsel araştırmalar yapılıp yapılmadığını doğru kaynaklardan araştırınız. Ulaştığınız bilgileri kaydediniz.

6. Bu süreçte grup olarak;

♦ Birbirinizin fikirlerine saygı duymayı,

♦ Ortak düşünceleri belirlemeyi,

♦ Farklı fikirler üzerine tartışarak uzlaşmayı

♦ İş birliği içinde çalışmayı unutmayınız.

7. Bilimsel araştırma sürecinde grup olarak incelediğiniz bilimin doğasıyla ilgili özellikleri tespit ederek raporlaştırınız.

8. Bilimin doğasıyla ilgili özelliklere yönelik tespitlerinizi içeren bir zihin haritasını bireysel olarak oluşturunuz.

Grup Çalışması ve Sonuçları

Bilimsel araştırma sürecinin nasıl işleyeceği ile ilgili adımları ve örnek uygulama alanlarını birlikte değerlendirebiliriz.

Etkinlik Adımları ve Bilimsel Araştırma Süreçleri:

Problemi Belirleme:
♦ Şempanzelerin kuzey ve güney yamaçlarda farklı sağlık durumlarına sahip olmasının nedenini sorgulayalım.

♦ Güney yamacındaki şempanzelerdeki hastalıkların nedenini araştıralım.

Gözlem:
♦ Kuzey yamacındaki şempanzeler sağlıklı iken, güney yamacındaki şempanzelerin bir kısmının hastalıklı olduğunu gözlemledik.

♦ Ayrıca güney yamaçtaki şempanzelerin tarım alanına yakın beslenme alışkanlıklarının olduğunu tespit ettik.

Araştırılabilir Sorular Oluşturma:

⇒ Güneydeki şempanzelerin hastalıkları neden kaynaklanıyor?

⇒ Tarım alanında kullanılan ilaçlar şempanzelerin sağlığını etkiliyor mu?

⇒ Şempanzeler arasındaki beslenme alışkanlıkları ve sağlık durumu arasında bir ilişki var mı?

Sorularını oluşturduk.

Hipotez Geliştirme:

⇒ Hipotez 1: Güney yamacındaki genç şempanzeler tarım ilaçlarına maruz kalan bitkilerle beslendikleri için sindirim sistemi rahatsızlıkları yaşıyor olabilirler

⇒ Hipotez 2: Güney yamacındaki şempanzelerin cılız ve hastalıklı olmasının sebebi farklı çevresel koşullardan kaynaklanıyor olabilir.

Deney Tasarlama:
Şempanzelerin hastalığının sebebinin ilaçlı bitkiler olup olmadığını test etmek için:

⇒ İki grup şempanze oluşturulur; biri tarım alanı yakınındaki bitkilerle beslenirken diğeri tarım alanından uzak bitkilerle beslenir. Her iki grubun sağlık durumu belirli bir süre gözlemlenir ve sonuçlar karşılaştırılır.

Alternatif Varsayımlar:

⇒ Güney yamacındaki farklı iklim koşulları şempanzelerin sağlığını etkileyebilir.

⇒ Güneydeki şempanzeler, bulaşıcı bir hastalıkla karşı karşıya olabilir.

⇒ Tarım alanındaki kimyasal maddeler, doğrudan şempanzelerin solunum sistemini etkileyebilir.

Bu adımlarla oluşturulacak araştırma süreci, bilimsel yöntemin temellerini ve bilimin doğasıyla ilgili süreçleri anlamanıza yardımcı olur. Bilimsel bir rapor veya zihin haritası oluştururken bu adımları kullanabilirsiniz.

1.Tema 1.Kontrol Noktası

Yönerge: Aşağıdaki metin ve grafikten yararlanarak soruları yanıtlayınız.

► Mineral girdisi ve çıktısı dengeli olan bir deney ormanında 3 yıl boyunca ekolojik bir araştırma gerçekleştirilmiştir.

► Seçilmiş iki vadiden birinde ağaçların tamamı 1966 yılında kesilerek alan imara açılmıştır.

► Grafik, ağaçsız kalan su toplama havzalarından gelen yağmur suyundaki ve ağaçlı (kontrol) su toplama havzalarından gelen yağmur suyundaki nitrat derişimini göstermektedir.

Çalışma İle İlgili Sorular ve Cevapları

a) Bu projeyi gerçekleştiren bilim insanları:

1. Çalışmayı hangi amaçla gerçekleştirmişlerdir?

► Bilim insanları bu çalışmayı,

♦ Ağaç kesimi ve ormanların imara açılması gibi insan faaliyetlerinin ekosistemler üzerindeki etkilerini incelemek amacıyla gerçekleştirmişlerdir.

♦ Özellikle, ağaçsızlaştırma sonrasında yağmur suyundaki nitrat derişiminin nasıl değiştiğini gözlemleyerek, bitki örtüsünün ekosistemlerin mineral döngüsündeki rolünü anlamaya çalışmışlardır.

2. Hangi hipotezleri ileri sürmüş olabilirler?

► Bilim insanları; "ağaçların kesilmesinin su toplama havzalarındaki mineral dengesini bozacağı ve nitrat gibi önemli minerallerin derişiminde artışa neden olacağı" hipotezini ileri sürmüş olabilirler.

► Yani, bitki örtüsünün azalmasıyla birlikte toprağın minerallerini tutma kapasitesinin azalacağı ve bu minerallerin yağmur suyu ile taşınarak su kaynaklarına karışacağı düşünülmüş olabilir.

3. Bu deneyden elde edilen verilere dayanarak hangi çıkarımlarda bulunabilirler?

► Ağaçsızlaştırılan alanlarda, kontrol bölgesine göre yağmur suyundaki nitrat derişiminin belirgin şekilde arttığı gözlemlenmiştir.

► Bu durum, ağaçların ve bitki örtüsünün nitratın tutulmasında ve suya karışmasının önlenmesinde kritik bir rol oynadığını göstermektedir.

► Ayrıca, bitki örtüsünün kaybının ekosistemde önemli mineral kayıplarına yol açtığı çıkarımı yapılabilir.

b) Bu çalışmada bilimin doğası ile ilgili tespit edilebilen özellikler:

Gözlem ve Deney:
► Bilim insanları gözlemler yapmış ve hipotezlerini test etmek amacıyla kontrollü bir deney tasarlamışlardır.

► Ağaç kesiminin etkilerini incelemek için iki farklı vadide (ağaçsızlaştırılmış ve kontrol alanları) yağmur suyundaki nitrat derişimini karşılaştırmışlardır.

Veri Analizi ve Sonuç:
► Elde edilen veriler, bilimsel yöntemin önemli bir parçasıdır.

► Bu veriler sayesinde ağaçsızlaştırmanın yağmur suyundaki nitrat derişimi üzerindeki etkileri açık bir şekilde gösterilmiştir.

Hipotezlerin Test Edilmesi:
► Bilim insanları, ağaçsızlaştırmanın ekosistem üzerindeki olumsuz etkilerini test etmiş ve bu hipotezlerini destekleyen veriler elde etmişlerdir.

Kontrollü Çalışma:
► Deneyin bir kontrol grubunun olması, bilimsel çalışmanın geçerliliğini artırmıştır.

► Kontrol grubu (ağaçlı alan) ile deney grubu (ağaçsızlaştırılmış alan) arasındaki farklar gözlemlenerek çıkarımlar yapılmıştır.

Bu çalışma, bilimin doğasının gözlem, deney, veri analizi ve hipotez testi gibi önemli unsurlarını barındırmaktadır.

1.Tema 3.Etkinlik

Adı: Bilimsel Etik Performans Görevi

Amaç: Bilimsel araştırmaların bilim etiğine uygunluğu ile ilgili bilgi toplayabilme

Yönerge

Bu performans görevinde öğrencilerden bilim tarihindeki bir olayı seçerek bunu etik ilkeler açısından inceleyip raporlaştırması beklenmektedir.

► Aşağıdaki bilimsel etik ile ilgili verilen örnek olayı inceleyiniz ve uygulama basamaklarını takip ederek bilimsel etik raporunu oluşturunuz.

► Bilimsel etik araştırma raporunuz “Analitik Dereceli Puanlama Anahtarı” ile öğretmen tarafından değerlendirilecektir.

1. Öğretmen rehberliğinde heterojen gruplar oluşturunuz.

2. Aşağıda verilen örnek olayın veya konuya ilişkin öğretmeninizin belirleyeceği başka örnek bir olayın bilim etiğine uygunluğuyla ilgili güvenilir kaynaklardan araştırma yapınız.

3. Araştırmanız için kullanacağınız araçları öğretmen rehberliğinde seçiniz ve araştırma sürecinde birbirinize karşı sabırlı, anlayışlı ve duyarlı olunuz.

Örnek Olay

► Bir biyoloji öğretmeni, sınıfındaki öğrencilerden oluşturduğu dörder kişilik üç gruba dönem ödevi vermiştir.

► Bu ödev kapsamında öğrencilerden bir doğal yaşam parkına giderek beş yabani hayvan hakkında gözlem yapmaları, gözleme konu olan hayvanların fotoğraflarını çekmeleri, bu hayvanlar hakkında güvenilir kaynaklardan bilgi toplamaları istenmiştir.

► Ayrıca bu hayvanların doğal yaşam alanlarından uzak tutulmalarını konu alan bir anket hazırlayarak bu anketi on kişilik bir ziyaretçi grubuna uygulamaları talep edilmiştir.

► Etkinlik sonunda ise öğrenciler gözlemlerini, bu canlılar hakkında literatür taramasıyla edindikleri bilgileri ve anket sonuçlarına ilişkin bulgularını rapor hâline getirip sınıfta arkadaşlarına sunmakla görevlendirilmiştir.

► Dönem sonunda her üç grup da raporlarını öğretmene teslim etmiştir.

► Öğretmenin yaptığı değerlendirme sonucunda birinci raporda her grup üyesinin yaptığı işlemlerin net olarak belirtildiği, ikinci ve üçüncü raporlarda ise iş bölümünden söz edilmediği görülmüştür.

► Ayrıca ikinci rapordaki hayvan fotoğraflarının üçüncü rapordaki fotoğraflarla aynı olduğu ve üçüncü raporda herhangi bir kaynakçanın (yararlanılan kaynaklar listesinin) bulunmadığı tespit edilmiştir.

► İkinci rapordaki anket bulgularında katılımcıların tamamının hayvanların kapatılmasını doğru bulduğu, üçüncü raporda ise katılımcıların tamamının hayvanların kapatılmasını yanlış bulduğu ifade edilmiştir.

► Sınıftaki sunum sürecinde ise sınıfın diğer üyeleri tarafından gruplara sorular yöneltilmiş ve ikinci grup üyelerinden iki tanesinin ödev sürecinin hiçbir aşamasında görev almadığı ortaya çıkmıştır.

4. Verilen ya da öğretmenin belirlediği örnek olayda bilimsel etiğe uymayan durumları grup olarak tespit ediniz. Tespit ettiğiniz bu durumları bilimsel araştırma süreçlerinde yapılan etik dışı davranışlar ile ilişkilendirerek konuyla ilgili bir rapor oluşturunuz. Görüşlerinizi arkadaşlarınızla paylaşınız.

5. Aşağıda verilen yönlendirmeleri dikkate alarak araştırmanızla ilgili raporunuzu karekod ile verilen bilimsel etik araştırma raporu formatına uygun olarak hazırlayınız.

6. Rapor hazırlama sürecinde planlı olunuz ve sürecin zamanında tamamlanması için sorumluluk alınız.

7. Raporunuzu diğer gruptaki arkadaşlarınızla paylaşınız.

Etkinlikle İlgili Hazırlanması İstenilen Rapor

Etkinlikteki bilimsel etik durumlarına ve hatalarına odaklanarak bir rapor hazırlamanız gerekecek. Önerdiğiniz örnek olayda bilimsel etiğe aykırı davranışları değerlendirmek için şu noktalar üzerinde durabiliriz:

Bilimsel Etiğe Aykırı Durumlar:

1. İş Bölümünde Eşitsizlik:  
   İkinci grubun iki üyesi, ödev sürecinde hiçbir aşamada yer almamıştır. Bu, bilimsel araştırma ve ekip çalışmalarında eşit katkı sağlama ilkesine aykırıdır. Her birey görevini yerine getirmelidir, aksi takdirde bilimsel çalışmanın adil ve güvenilirliği sorgulanır.

2. Kaynak Belirtilmemesi:  
   Üçüncü raporda kaynakça bulunmaması ciddi bir etik ihlaldir. Bilimsel çalışmalarda yararlanılan tüm kaynakların doğru şekilde belirtilmesi zorunludur. Bu, çalışmaların güvenilirliği açısından önemlidir ve başkalarının çalışmalarına haksız bir katkıda bulunulmasını engeller.

3. Fotoğraf Kopyalama:
   İkinci ve üçüncü raporlarda aynı fotoğrafların kullanılması, kopya çekme veya intihal anlamına gelir. Fotoğrafların özgünlüğü ve her çalışmanın kendi gözlemleri doğrultusunda materyal sunması gereklidir. Bu etik ihlali, çalışmaların güvenilirliğini ciddi şekilde zedeler.

4. Çelişkili Anket Sonuçları:  
   İkinci ve üçüncü raporlarda aynı anket sonuçlarına tamamen zıt yorumların yapılması, verilerin kasıtlı olarak manipüle edildiğini gösterebilir. Bilimsel çalışmalarda doğruluk ve dürüstlük esastır. Veriler, olduğundan farklı gösterilemez veya çarpıtılamaz.

5. İşbirliği Eksikliği:  
   Öğrencilerin gruplar hâlinde çalışmasına rağmen, gruptaki bazı öğrencilerin sürece dahil olmaması, işbirliği ve takım çalışması etiğine aykırıdır. Bilimsel araştırmalar genellikle işbirliği içinde yürütülür ve bu süreçte her bireyin katkıda bulunması beklenir.

Bilimsel Araştırma Süreçlerinde Etik Dışı Davranışlar:

- İntihal:  
   Başka bir çalışmanın veya kaynağın, uygun atıf yapılmadan kullanılması, etik dışı bir davranıştır.
   
- Yanlış Veri Sunumu:  
   Bilimsel araştırmalarda, elde edilen sonuçların kasıtlı olarak yanlış veya yanıltıcı bir şekilde sunulması, bilimin güvenilirliğini zedeler.

- Adil Katkı ve İşbirliği:  
   Bir araştırma ekibinde yer alan her bireyin sürece adil bir şekilde katkıda bulunması gerekir. İş bölümü yapılmadığında, yapılan çalışma hem etik dışı hem de yetersiz sayılır.

Bilimsel Etik Raporu Hazırlarken Dikkat Edilecekler:

- Araştırmanın her aşamasında iş birliği yapılmalı ve sorumluluklar eşit şekilde dağıtılmalıdır.
- Kullanılan kaynakların ve verilerin doğruluğu sağlanmalı, alıntı yapılan her kaynağa doğru atıf yapılmalıdır.
- Veriler ve sonuçlar dürüstlükle sunulmalı, hiçbir şekilde çarpıtılmamalıdır.

Bu tespitler doğrultusunda raporunuzu oluşturarak, bu bilimsel etik ihlallerinin etkilerini analiz edebilir ve diğer gruplarla paylaşıp tartışabilirsiniz.

1.Tema 2.Kontrol Noktası

Yönerge:

Aşağıda verilen soruları dikkatle okuyunuz. Cümlelerin solunda ayrılan bölüme doğru olanlar için “D”, yanlış olanlar için “Y” yazınız. Yanlış olan ifadelerin doğrularını ifadelerin karşısına yazınız.

1. (D) Bilimsel araştırmalarda anket verilerinin doğruluğu ve güvenilirliği oldukça önemlidir.
Doğru: Anket sonuçlarının doğruluğu ve güvenilirliği, araştırmanın güvenilirliği açısından büyük önem taşır.

2. (Y) Bilimsel araştırmalarda araştırma sonuçlarını desteklemeyen veriler yayımlanmayabilir.
Yanlış: Bilimsel araştırmalarda elde edilen tüm veriler, sonuçları desteklemese bile yayımlanmalıdır. Bu, bilimsel sürecin şeffaflığı açısından önemlidir.

3. (Y) Bilimsel araştırmalarda anket sonuçları istenildiği gibi değiştirilebilir.
Yanlış: Bilimsel araştırmalarda anket sonuçları kesinlikle değiştirilemez. Verilerin manipüle edilmesi bilimsel etiğe aykırıdır.

4. (D) Bilimsel kaynaklardan derlenen bilgiler için mutlaka kaynak gösterilmelidir.
Doğru: Bilimsel araştırmalarda kullanılan tüm kaynaklar doğru şekilde belirtilmelidir. Aksi takdirde intihal sayılır.

5. (Y) Bilimsel bir yayın veya raporda çalışmaya katkısı olmayanların ismi de yer alabilir.
Yanlış: Bilimsel bir çalışmaya katkı sağlamayan kişilerin isimlerinin raporda yer alması etik değildir. Yalnızca aktif katkı sağlayanlar belirtilmelidir.

6. (Y) Bilimsel bir çalışmada bir başkasının bulguları veya verileri kullanılmamalıdır.
Yanlış: Başkalarının bulguları veya verileri kullanılabilir, ancak mutlaka doğru bir şekilde atıf yapılmalıdır.