Konu Detayı Sayfası
İnsanda Sinir Sistemi
Sinir Sistemi Nedir?
Sinir Sistemi Bileşenleri:
Beyin:
Omurilik:
Sinir Hücreleri:
Sinir İletimi:
Sinir Sisteminin Görevleri:
Sinir sistemi, insan vücudunun karmaşık işleyişinde hayati bir rol oynar. Bilgi alışverişini sağlayarak vücudun dengeli bir şekilde çalışmasını sağlar.
Embriyonik dönemde sinir kordonu boşluğu, beyin ve omurilik gelişirken omurilik kanalı ve beyin yarıkları (ventrikül) oluşur.
Omurilik kanalı ve beyin ventrikülleri beyin omurilik sıvısı (BOS) ile doludur. Ventriküller, ependim hücreleri ile çevrilidir.
İnsanda sinir sistemi merkezi ve çevresel sinir sistemi olarak iki farklı kısımda incelenir.
Merkezî sinir sistemi gri ve ak maddeden oluşur. Beynin korteksinde nöronların hücre gövdeleri, dendritleri ve miyelinsiz aksonları içeren gri madde bulunur.
Korteksin altındaki ak madde ise miyelin kılıflı aksonlardan oluşur. Beyindeki ak madde çoğunlukla içeride yer alırken omurilikteki ak madde dışarıda yer alır
MERKEZİ SİNİR SİSTEMİ ZARLARI
Beyin ve omuriliğin etrafı üç katlı bir bağ dokusu ile sarılmıştır. Bu zarlara beyin zarı (meninges) denir. Beyin zarlarının iltihaplanması sonucunda menenjit hastalığı oluşur.
Örümceksi zarla, ince zar arasını dolduran sıvıya Beyin Omurilik Sıvısı (BOS) denir. Beyin ve omuriliğe ait bazı hastalıkların tespit edilmesinde bu sıvı kullanılır. Bu sıvının görevleri şunlardır.
BEYİN
Embriyonik Dönemde Beynin Oluşumu:
İnsan beyni; ön beyin, orta beyin ve arka beyin olarak üç kısımdan oluşur.
Ön Beyin
Uç Beynin Yapısı
Uç Beynin Görevleri
Beyin Yarım Kürelerinin Lopları
Beyin yarım küreleri birbirinden farklı işlevleri kontrol eden Frontal Lop, Parietal Lop, Oksipital Lop ve Temporal Lop olmak üzere dört loptan oluşmuştur.
Frontal Lop (Ön Lop); Problem çözme, planlama ve karar verme, davranış kontrolü, konuşma (sözel iletişim), duyguları ifade etme, istemli kas hareketleri, kişiliğin oluşması, iskelet kaslarının kontrolü, konsantrasyon sağlama,
Temporal Lop (Şakak Lobu); Dili anlama, düzenleme, bilgi edinmei hafıza, duyma, öğrenme ve duyguların denetimi, işitsel duyumların yorumlanması, işitsel ve görsel deneyimlerin depolanması
Parietal (Paryetal) Lop (Yan Lop); Dokunma, koku alma, tat alma, şekil ve renkleri ayırt etme, konuşmayı algılama, matematik hesap yapma, okuma ve yazma becerisi, deri ve kas duyumları, düşünce ve duyguların oluşması, sözcükleri formüle etme, doku ve şekilleri yorumlama
Oksipital Lop (Arka Lop); Görme alanı, okuduğunu anlama ve hayal etme, gözün odaklanmasında hareketlerin entegrasyonu, görsel bilgilerin işlenmesi, görüntülerin önceki görsel deneyimler ve diğer duyusal uyaranlarla ilişkilendirilmesi
Beyin korteksinin altında çok karmaşık bir akson ve dendrit ağından oluşmuş nöron grupları bulunur. Bazal çekirdekler denilen bu yapı; hareketleri başlatmaya ve sonlandırmaya, istenmeyen hareketleri bastırmaya ve kas tonusunu düzenlemeye yardımcı olur.
Ara Beyin
Ön beynin bir parçası olan ara beyin Hipotalamus, Talamus ve Epitalamus kısımlarından oluşur.
Talamus
Talamusun altında bulunan embriyonik dönemden kalma hücreler; hipotalamus, amigdala, talamus, beyin kabuğuna ait hücreler olarak farklılaşır. Bu bölgeye Limbik Sistem denir. Akıcı konuşma bu sistem sayesinde uç beyinden gelen bildirimler ile sağlanır.
Epitalamus
Hipotalamus
Orta Beyin
Ara beyin ile beyincik arasında bulunan sinir merkezidir.
Arka Beyin
Beyincik, omurilik soğanı ve pons olarak üç farklı kısımdan oluşur.
Beyincik (Hayat Ağacı)
Omurilik Soğanı (Hayat Düğümü)
Pons (Varoli Köprüsü)
Omuriliğin Yapısı
Omuriliğin Görevleri
Refleks Nedir?
Sağlıklı her insanda görülen ve dıştan gelen bazı uyartılara karşı organizmanın oluşturduğu düşünülmeden yapılan ilk ve en kısa cevaba REFLEKS denir.
Refleks Çeşitleri
Kalıtsal Refleks: Doğuştan ve bütün insanlarda ortak olan reflekslerdir. Diz kapağı refleksi, bebeklerin annesini emmesi, göz kapağının ani ışıkta kapanması gibi.
Kazanılmış Refleksler: Sonradan, öğrenme ile kazanılan reflekslerdir. Yüzme, dans etme, araba kullanma gibi davranışlar beyin kabuğu denetiminde öğrenilir. Daha sonra omurilikten yönetilir.
İki Nöron İle Kontrol Edilen Refleksler
Refleks Yayı
Bir refleks tepkisinin oluşumunda impulsların izlediği yola Refleks Yayı denir.
Çevresel Sinir Sistemi
Somatik Sinir Sistemi
Otonom Sinir Sistemi
Sempatik Sinirlerin Etkisi
Parasempatik Sinirlerin Etkisi
Vücut Sıcaklığının Düzenlenmesi
Vücut sıcaklığı normalin altına düştüğünde;
Vücut sıcaklığı normalin üzerine çıktığında;
1729
2075
1749
1584
1538
Merkezi sinir sisteminde uyarıların hedef organları etkileme yolarından bazıları şöyledir: I. Çevreden gelen ani bir uyartıların, omurilik tarafından değerlendirilerek ilgili organda refleks tepkisinin oluşturulması II. Beyinden gelen uyartıların iskelet kaslarında bazı hareketlerin gerçekleşmesini sağlaması III. Beyinden gelen uyartılarla hipofizden ilgili dokuyu uyaracak hormonun kan damarına verilmesi Bu tepkilerin gerçekleşme hızlarının azdan çoğa sıralanması aşağıdakilerden hangisinde verilmiştir?
A. I - II - IIIDoğru Cevap: D
Açıklaması: Çevreden gelen ani bir uyartı beyne gönderilmeden omurilik tarafından değerlendirilir ve tepki oluşturulur. Refleks olarak gerçekleşen bu olay uyarılara ilk ve en kısa cevaptır. İskelet kaslarındaki hareketler, somatik sinir sistemi tarafından gerçekleştirilir. Somatik sinir sisteminde miyelinli nöronlar bulunur. Refleks kadar hızlı olmasa da somatik sistemde de uyarılar hızlı ilerler ve tepkiler hızlı verilir. İç organların çalışması ve bazı endokrin bezlerin çalışması gibi vücut fonksiyonları otonom sinir sistemi tarafından kontrol edilir. Otonom sistem miyelinsin nöronlardan oluşur. Otonom sinir sisteminin endokrin bezleri uyarması ve salgı üretilmesini sağlaması daha yavaş gerçekleşen bir tepkidir.
Farkında olmadan kolu sıcak çaydanlığa dokunan birinde; I. Ara nöronun aksonunda motor nöronun dendrit kısmına nörotransmitter madde salgılanması II. Reseptör hücrenin duyu nöronunu uyarması III. Omuriliğin ön kökünden çıkan nöronlarda impuls iletimi olması IV. Duyu nöronuyla omuriliğin arka köküne impulsların gelmesi olayları aşağıda verilenlerden hangisindeki sırayla gerçekleşir?
A. I - III - II - IVDoğru Cevap: B
Açıklaması: Sıcak bir çaydanlığa dokunma yada ayağa çivi batması gibi durumlarda refleks yayı; duyu nöron, ara nöron ve motor nörondan oluşur. Derideki reseptör ısı ile uyarılır. Reseptör duyu nöronda impuls başlatır. Duyu nöronuyla impuls omuriliğin arka kökünden omuriliğe girer ve omurilik içindeki ara nörona aktarılır. Ara nöron impulsu motor nörona iletir. Motor nöron ise omuriliğin ön kökünden çıkarak impulsu kol kaslarına taşır.
Beyin kabuğu ile ilgili yapılan çalışmalar sonucunda bazı hastalarda şu durumlar tespit edilmiştir.
Doğru Cevap: B
Açıklaması: İncelenen hastalarda davranışlardan biri yapılırken diğeri yapılamıyor. Buna göre beynin farklı bölgeleri tahrip olmuştur. Zarar gören bölge görev yapamazken diğer bölge çalışmaktadır. Bu ise beyin kabuğunun farklı görevleri yapacak şekilde özelleştiğini gösterir.
Sinir sistemi kısımları ve görevleriyle ilgili olarak aşağıda verilenlerden hangisi yanlıştır?
A. Hipotalamus ⇒ Su dengesini sağlamaDoğru Cevap: C
Açıklaması: Parasempatik sinirler metabolizmanın yavaşlamasını ve sindirim hızının hızlanmasını sağlar. Bu durumda solunum yavaşlatılır. Beyincik iç kulaktan gelen uyarılar ile dengeyi sağlar. Pons omurilik soğanındaki solunum merkezini düzenler. Omurilik refleks ve alışkanlık hareketlerini kontrol eder. Hipotalamus hormon salgılayarak su dengesini kontrol eder.
Bir insanda uç beynin zarar görmesi; I. Öğrenme II. Refleks III. Soluk alıp verme faaliyetlerinden hangilerini etkiler?
A. Yalnız IDoğru Cevap: A
Açıklaması: Sorunun doğru cevabı A şıkkıdır.
Doğru Cevap: C
Açıklaması: Sorunun doğru cevabı C şıkkıdır.
Somatik sinir sisteminin motor nöronları aşağıdaki efektör organlardan hangisi ile sinaps yapmaz?
A. Alt Çene KaslarıDoğru Cevap: C
Açıklaması: Somatik sinirler istemli olarak hareket ettirdiğimiz çizgili kasları uyarırlar. Kalp kası ve iç organlar gibi istemsiz çalışan organları otonom sinir sisteminin motor nöronları uyarır.
Şekilde merkezi sinir sisteminin belirli bir bölümü şematize edilmiştir. Merkezi sinir sisteminin şematik olarak gösterilen bu bölümü sağlıklı bir insanda aşağıdaki işlevlerden hangisinin gerçekleştirlmesinde doğrudan etki göstermez?
A. Koklama duyusunun algılanmasıDoğru Cevap: D
Açıklaması: Merkezi sinir sisteminin uç beyin olarak adlandırılan kısmı şematize edilmiştir. Uç beyin loblardan oluşur. Uç beyin istemli hareketleri koordine eder.
Kan şekeri düşen bir bireyde açlık hissi oluştuğuna göre kan şekeri düşüklüğünü algılayan sinir hücreleri merkezi sinir sisteminin hangi kısmında bulunur?
A. EpitalamusDoğru Cevap: C
Açıklaması: Ara beynin bir kısmı olan hipotalamus açlık ve tokluk hissinin oluşmasını sağlar. Bu nedenle açıktığımız zaman hipotalamusta bulunan sinir merkezleri uyarılır.
Aşağıdaki sinir sistemi yapılarından hangisi genellikle miyelinsiz motor nöronlardan oluşur?
A. Otonom Sinir SistemiDoğru Cevap: A
Açıklaması: Otonom sinir sistemi genellikle miyelinsiz motor nöronlardan oluşur. Merkezi sinir sistemi kısımlarında (ara beyin, omurilik soğanı, beyin kabuğu gibi) ara nöronlarda bulunur. Somatik sinir sistemi ise miyelinli duyu ve motor nöronlardan meydana gelir.
Öğrencilerimizin TYT (Temel Yeterlilik Testi) ve AYT (Alan Yeterlilik Testi) gibi sınavlara hazırlanırken kullanabilecekleri bilgileri sunuyoruz. Biyoloji konularında güçlü bir temel oluşturmak ve sınav başarınızı artırmak için doğru adrestesiniz!
Efeler-Aydın
info@biyolojihikayesi.com
................
©
Biyoloji Hikayesi.
All Rights Reserved.
Designed by
Biyoloji Hikayesi
Distributed By:
Hamza EROL