Konu Detayı Sayfası
Hücredeki Genetik Materyalin Organizasyonu
Özetini Okumak İçin Tıklayınız...
Hücredeki Genetik Materyalin Organizasyonu:
-
Hücre Çekirdeği:
- Hücrenin kontrol merkezi olan çekirdek, genetik materyali (DNA'yı) içerir.
- Çekirdek zarı, çekirdeği çevreler ve çekirdek gözenekleri, çekirdeğin içeriğinin çekirdek zarından sitoplazmaya geçişini sağlar.
- Nükleus içinde, kromatin adı verilen DNA ve protein kompleksleri bulunur. Bu kromatin, hücrenin ihtiyacına göre sıkılaşarak kromozomları oluşturur.
-
Kromozomlar:
- Kromozomlar, DNA ve proteinlerden oluşan yapılardır ve hücre bölünmesi sırasında genetik materyalin düzenli bir şekilde ayrılmasını sağlar.
- İnsan hücrelerinde, her bir kromozom bir çift halinde bulunur. İnsanlarda toplamda 46 kromozom vardır, yani 23 çift.
- Kromozomlar, genlerin ve genetik bilginin taşınmasından sorumludur. Her bir kromozom, belirli bir DNA bölgesinde birçok gen içerir.
-
DNA ve Kromatin:
- DNA, nükleotid adı verilen temel yapı birimlerinden oluşan uzun bir moleküldür. Bu nükleotidler, adenin (A), timin (T), guanin (G) ve sitozin (C) bazlarından oluşur.
- Kromatin, DNA'nın histon proteinleri ile bir araya gelerek yapısal birimler oluşturduğu kompleks bir yapıdır.
- Hücrenin ihtiyacına bağlı olarak, kromatin sıkılaşarak kromozomları oluşturur veya gevşeyerek genlerin okunmasını sağlar.
Sonuç: Hücredeki genetik materyalin organizasyonu, çekirdek içinde bulunan kromozomlar aracılığıyla sağlanır. DNA'nın kromatin şeklinde bulunması, hücrenin ihtiyacına göre genetik bilginin kullanımını düzenler. Bu düzenleme, hücre fonksiyonları için gereken genlerin etkin bir şekilde ifade edilmesini sağlar.
Hücredeki genetik materyalin organizasyonunu açıklamada gen, DNA, kromatin ve kromozom ilişkisi önemlidir.
- Gen bir polipeptidi ya da bir RNA molekülünü üretmek üzere ifade edilebilen DNA bölgesidir.
- Genler, birkaç bin nükleotitten oluşabildiği gibi milyonlarca nükleotitten de oluşabilir.
- Genler bilgi depolayabilir.
- Gen, bir DNA parçası olduğuna göre DNA replikasyonu ile kopyalanabilir ve bu kopyalama sayesinde de yeni hücrelere aktarılabilir.
- DNA üzerinde bulunan genlerin ifadesi; protein, mRNA, rRNA ve tRNA’dır.
- Bu ürünler, hücredeki metabolik faaliyetleri kontrol eder.
Gen Mutasyonu
- Genler değişikliğe uğrayabilir.
- Genlerin değişikliğe uğramasına gen mutasyonu denir.
- Bir gendeki mutasyon; replikasyon sırasında yanlış baz eşleşmesi, karşılıklı nükleotit çiftinin yer değiştirmesi, yeni bir nükleotit çiftinin eksilmesi ya da eklenmesi şeklinde gerçekleşebilir.
- DNA, hücre bölünmesinin interfaz safhasında kromatin şeklinde bulunur.
- Kromatin, ökaryotlarda DNA ve histon proteinlerden meydana gelmiş yapıdır.
- Bazı arkeler hariç prokaryotlar histonlarla veya histon benzeri proteinlerle ilişkili olmayan DNA’ya sahiptir.
- Ökaryotlarda bir DNA ipliği, sekiz histondan oluşan bir kümenin etrafında iki kez dolanarak bir nükleozom oluşturur.
- Bu nükleozomlar, bir zincire dizilen boncuklar gibi birbirine bağlanır.
- Kromozom, hücre döngüsü sürecinde kromatinin yoğun bir şekilde paketlenmesiyle oluşan yapıdır.
- Metafaz safhası, kromozomların en belirgin görüldüğü safhadır.
- Ökaryotlarda kromozomlar hem doğrusal hem de farklı uzunluk ve biçimde, prokaryotlarda ise halkasaldır. Kromozom sayısı türe özgüdür.
- Ancak farklı türdeki canlıların kromozom sayısı aynı olabilir.
- İnsanın kromozom sayısı ile moli balığı, kurtbağrı bitkisi ve samur antilobunun kromozom sayıları aynıdır.
Üniteye Bağlı Diğer Konular
Soru. 1
Hücredeki genetik materyalin organizasyonunu oluşturan birimler; gen, DNA, nükleotit, Nükleozit, kromatin iplik, kromatit, kromozom şeklindedir. Bu birimleri küçükten büyüğe doğru sıralayınız.
Doğru Cevap:
Açıklaması: Nükleozit → Nükleotit → Gen → DNA → Kromatin İplik → Kromatit → Kromozom
Soru. 2
Hücredeki genetik materyalin organizasyonunu oluşturan birimleri küçükten büyüğe doğru sıralayarak yazınız.
Doğru Cevap:
Açıklaması: NÜKLEOZİT → NÜKLEOTİT → GEN → DNA → KROMATİN İPLİK → KROMATİT → KROMOZOM