Hücredeki Genetik Materyalin Organizasyonu

Hücredeki Genetik Materyalin Organizasyonu

► DNA; hücrenin kalıtsal bilgiyi taşıyan ve hücreyi yöneten molekülüdür.

► Hücre bölünmelerinden önce DNA eşlenerek histon protein kılıf ile çevrilir ve kromatin iplik yapısını oluşturur.

► Hücre bölünme evresinde değilse kromatin; ince, uzun, ağ şeklinde (Kromatin ağı) dağınık bulunur. Yani DNA hücre bölünmesinin interfaz evresinde Kromatin şeklindedir.

► Hücre bölünürken kromatin iplikler kısalıp kalınlaşarak kromozomları oluşturur. Kromozom, hücre bölünmesi sırasında kromatinin yoğun bir şekilde paketlenmesiyle oluşan yapıdır. Hücre bölünmesi sırasında kromozomların en belirgen olarak görüldüğü evre Metafaz evresidir.

► DNA molekülü eşlendiği için her bir kromozom, birbirinin aynısı yani kopyası olan iki kromatit taşır.

Prokaryot hücrelerde (bakteri ve arkelerde) tek bir kromozom bulunur. Tüm DNA içeriği bu kromozomda yer alır. Prokaryotlarda kromazom halkasaldır.

Ökaryot hücrelerde ise; her bir kromozom bir DNA molekülü bulundurur. Ökaryotlarda kromozomlar sarmal yapılı olup, farklı uzunluk ve şekillerde olabilirler.

► Kromozom sayısı aynı türün sağlıklı olan bireylerinde değişmez. Bazı türlerdeki kromozm sayıları şu şekildedir:

♦ İnsanda 2n = 46

♦ Tavukta 2n = 78

♦ Eğrelti otunda 2n = 500

♦ Kurtbağrı bitkisinde 2n = 46

♦ Moli balığında 2n = 46 gibi

► Farklı türlere ait canlılarda kromozom sayısı aynı olabilir. Bu durum bu canlıların akraba olduğunu ifade etmez. Kromozom sayısı ile canlının gelişmişlik düzeyi arasında bir ilişki yoktur. Yani kromozom sayısının fazla olması canlının gelişmiş olduğunu ifade etmez. Önemli olan kromozomların yapısındaki genlerin belirlediği türe özgü özelliklerdir. Bu genler birbirinden farklı olduğu için farklı özelliklerin ortaya çıkmasına neden olurlar.

GEN;

♦ Belirli bir özelliği ifade eden,

♦ Çeşitli proteinleri kodlayan

♦ Bir karakterin oluşumunda görev yapan ve anlamlı şifreler veren DNA parçasıdır.

♦ Bir geni oluşturan nükleotit sayısı farklı olabilir.

Genler değişikliğe uğrayabilir.

Genlerin değişikliğe uğramasına gen mutasyonu denir.

Bir gendeki mutasyon;

♦ Replikasyon sırasında yanlış baz eşleşmesi,

♦ Karşılıklı nükleotit çiftinin yer değiştirmesi,

♦ Yeni bir nükleotit çiftinin eksilmesi ya da eklenmesi şeklinde gerçekleşebilir.