Özetini Okumak İçin Tıklayınız...
Hücre
Hücre, canlı organizmaların temel yapı ve işlev birimi olarak kabul edilir. Hücreler, yaşamın tüm temel özelliklerini sergilerler ve organizmanın yapı taşlarını oluştururlar. Modern hücre teorisi, tüm organizmaların bir veya daha fazla hücreden oluştuğunu ve hücrelerin yeni hücrelerin oluşumuyla çoğaldığını belirtir.
-
Prokaryotik ve Ökaryotik Hücreler: Hücreler, prokaryotik ve ökaryotik olmak üzere iki ana gruba ayrılır. Prokaryotik hücreler, bakteri ve arke bakterilerde bulunur ve çekirdek zarlarıyla çevrili bir çekirdekleri yoktur. Ökaryotik hücreler ise bitki, hayvan, mantar ve protist hücrelerinde bulunur ve çekirdek zarlarıyla çevrili bir çekirdeğe sahiptirler.
-
Hücrenin Yapısı: Bir hücre, sitoplazma adı verilen bir sıvı içinde bulunan birçok yapısal ve işlevsel bileşenle karakterize edilir. Önemli yapılar arasında çekirdek, sitoplazma, hücre zarı, endoplazmik retikulum, Golgi aygıtı, mitokondriler, kloroplastlar (bitkisel hücrelerde), lizozomlar ve ribozomlar bulunur.
-
Hücrenin İşlevleri: Hücreler, metabolizma, enerji üretimi, protein sentezi, hücre bölünmesi, hücre içi iletişim, madde alışverişi ve dışarıya tepki gibi bir dizi önemli işlevi yerine getirirler. Her bir hücre, organizmanın yaşamını sürdürebilmesi için gerekli olan tüm işlevleri gerçekleştirir.
-
Hücrenin Çoğalması: Hücreler, bölünerek yeni hücreler oluştururlar. Bu süreç, mitoz ve mayoz olmak üzere iki temel türde gerçekleşir. Mitoz, hücre çoğalması sırasında somatik hücrelerin oluşumunu sağlar, yani vücudun diğer hücrelerini oluşturur. Mayoz ise üreme hücrelerinin (sperm ve yumurta) oluşumunu sağlar.
Hücreler, canlı organizmaların yaşamını sürdürebilmesi için temel yapı ve işlev birimleridir. Tüm canlıların hücrelerden oluştuğu ve hücrelerin karmaşık bir yapıya ve işlevselliğe sahip olduğu bilinmektedir.
Mikroskop çeşitleri ve ileri görüntüleme teknolojilerinin kullanmasının hücre teorisine katkıları
- 17. yüzyılda Leeuwenhoek lensler üzerine yaptığı geliştirmeler ve ayarlamalarla hücreyi incelemeye olanak sağlayan ışık mikroskobunu geliştirdi.
- Onunla yaklaşık olarak aynı zamanlarda Robert Hooke, Leeuwenhoek’in mikroskop tasarımından biraz daha farklı bir mikroskop tasarladı.
- Mikroskopla birlikte, insanoğlu çıplak gözle göremediği yapıları inceleyebilme olanağına kavuştu.
- Tüm canlıları oluşturan temel birim olan hücrenin keşfi de mikroskobun gelişimi ile mümkün olmuştur.
- Hooke 1665 yılında incelediği ölü mantar dokusunda içi boş odacıklar gördü.
- Bu boş odacıklara hücre adını verdi.
- Aslında bu odacıklar boşluklar değil, bitki hücrelerinin etrafını saran cansız hücre çeperlerinin oluşturduğu odacıklardır.
- Anton van Leeuwenhoek geliştirdiği mikroskopla bakterileri, maya mantarlarını ( Saccharomyces uvarum- Sakaromise uvarum), bir damla sudaki canlılığı, kılcal damarlarda kanla dolaşan parçacıkları ilk defa gözlemleyip tanımlamıştır.
- 1830’larda geliştirilen ve daha iyi görüntü veren mercekler sayesinde İngiliz botanikçi Robert Brown, bitki hücrelerini incelemiş ve hepsinde yuvarlak bir yapının ortak olduğunu tespit etmiştir. Bu yapıya çekirdek (nukleus) adını vermiştir.
- Bilimsel araştırmalarda ise incelenen nesnenin yüz binlerce kez büyütülebilmesi ancak elektron mikroskoplarının geliştirilmesiyle sağlanmıştır.
- Elektron mikroskobunun sağladığı bu teknolojik avantaj bilim insanlarını hücrenin yapısı hakkında daha detaylı bilgilere ulaştırmıştır.
- Bilim ve teknoloji alanında yaşanan ilerlemeler sadece hücre yapısıyla ilgili çalışmaları değil, aynı zamanda hücrede meydana gelen kimyasal olaylar ve genetik materyaller konusundaki çalışmaları da hızlandırmıştır.
- Bütün bu gelişmeler hücrenin bir bütün olarak daha iyi anlaşılmasına katkıda bulunmuştur.
HÜCRE TEORİSİ
- 1838 yılında Alman bilim insanı Mathias Schleiden bitkilerin hücrelerden oluştuğunu ortaya çıkarmıştır.
- Ertesi yıl da vatandaşı Thedor Schwann hayvanların hücrelerden oluştuğunu belirlemiştir.
- Bu iki bilim insanının birbirinden bağımsız olarak ortaya çıkardığı bu bilgiler hücre teorisini doğurmuştur.
Hücre teorisi özet olarak
- Bütün canlılar bir ya da birden çok hücreden oluşmuştur.
- Hücreler canlının yapısal ve işlevsel birimidir.
- Yeni hücreler var olan hücrelerin bölünmesi sonucunda meydana gelir.
- Hücreler kalıtım materyali (DNA ve RNA) taşır ve yeni hücrelere aktarır.
- Tüm metabolik olaylar hücrede gerçekleşir.
Üniteye Bağlı Diğer Konular
Soru. 1
1838 yılında Alman bilim insanı Mathias Schleiden bitkilerin hücrelerden oluştuğunu ortaya çıkarmıştır. Ertesi yıl da vatandaşı Thedor Schwann hayvanların hücrelerden oluştuğunu belirlemiştir. Bu iki bilim insanının birbirinden bağımsız olarak ortaya çıkardığı bu bilgiler hücre teorisini doğurmuştur. Hücre teorisinde aşağıdakilerden hangisi ile ilgili bir bilgi yoktur?
A. Bütün canlılar bir ya da birden çok hücreden oluşmuştur.B. Hücreler canlının yapısal ve işlevsel birimidir.
C. Yeni hücreler var olan hücrelerin bölünmesi sonucunda meydana gelir.
D. Yapısına göre hücreler prokaryot ve ökaryot olarak iki çeşittir.
E. Tüm metabolik olaylar hücrede gerçekleşir.
Doğru Cevap: D
Açıklaması: Hücre teorisinde yapısına göre hücre çeşitleri ile ilgili bir bilgi yoktur.
Soru. 2
Hücre ile ilgili aşağıdaki ifadelerden hangisi yanlıştır? (2011- YGS / FEN)
A. Ökaryotik hücrelerde zarlı organeller bulunur.B. Hücre büyüdükçe yüzey alanı/hacim oranı azalır.
C. Hücre canlılığın temel birimidir.
D. Yeni bir hücre ancak başka bir hücrenin bölünmesiyle oluşur.
E. Farklılaşmış hücreler sürekli bölünür.
Doğru Cevap: E
Açıklaması: Nöron (sinir hücresi) gibi farklılaşmış hücreler bölünmezler.
Soru. 3
Hücre ile ilgili araştırmaların tarihsel gelişim sürecindeki bazı gelişmeler şunlardır: I. Mikroskobun bulunması II. Canlıların hücresel yapıya sahip olduğunun anlaşılması III. DNA’nın kalıtım materyali olduğunun bulunması IV. Hücre teorisinin ortaya atılması verilen bu olayların gerçekleşme sırası aşağıdakilerden hangisinde verilmiştir?
A. I-II-III-IVB. I-III-IV-II
C. II-I-IV-III
D. I-II-IV-III
E. IV-II-I-III
Doğru Cevap: D
Açıklaması: Doğru sıralama; I. Mikroskobun bulunması II. Canlıların hücresel yapıya sahip olduğunun anlaşılması IV. Hücre teorisinin ortaya atılması III. DNA’nın kalıtım materyali olduğunun bulunması
Soru. 4
Fotosentez yapan bir bakteride, I. ribozom II. klorofil III. sentrozom IV. çekirdekçik oluşumlarından hangileri bulunur?
A. I ve IIB. I ve III
C. II ve III
D. II ve IV
E. III ve IV
Doğru Cevap: A
Açıklaması: Bakteriler prokaryotik organizmalardır. Ribozom dışında organel ve çekirdekçikleri yoktur. Fotosentez yapan bakterilerde klorofil pigmenti bulunur.
Soru. 5
Bir organizmanın; I. Endospor oluşturabildiği, II. Tek bir hücreden oluştuğu, III. Sitoplazmasında DNA’sını eşlediği IV. Kemosentez yapabildiği V. Hücre içinde zarlı oluşumu bulunmadığı, VI. Hücre çeperine sahip olduğu, bilinmektedir. Buna göre bu organizmanın hangi özelliklerine bakarak prokaryot hücre yapısına sahip olduğunu söyleyebiliriz?
A. II, IV ve VIB. III, IV, V ve VI
C. I, III, IV, V
D. I, II, III, IV, V
E. I, III, IV, V, VI
Doğru Cevap: C
Açıklaması: Endospor oluşturma, sitoplazmasında DNA’sını eşleme, kemosentez yapma, zarlı oluşuma sahip olmama özellikleri prokaryot olduğunu kanıtlar. Ancak tek hücreli olma, hücre duvarı bulundurma özellikleri ökaryotlar için de söz konusudur.