Konu Detayı Sayfası
Genetik Şifre ve Protein Sentezi
Genetik Şifre ve Protein Sentezi
► Tüm canlılarda genetik bilgi DNA'da bulunur.
► Genetik bilgi; her bir gende bulunan nükleotitlerin oluşturduğu özel şifrelerdir.
► DNA'daki nükleotit dizilimi genetik şifreyi oluşturur.
► Şifre; haberleşmeye yarayan işaretler bütünüdür.
► Tüm canlılarda görev yapan genetik şifreler birbirine benzemektedir.
► Hücre içerisinde yaşamsal faaliyetlerin devamlılığını ve düzenini sağlayan şifreler DNA'daki genlerde bulunur.
► Genetik bilgiyi oluşturmada 4 çeşit nükleotit görev yapar.
Bunlar; Adenin, Guanin, Sitozin ve Timin nükleotitleridir. Bu nükleotitleri ifade eden harflar; A, G, C ve T'dir.
► DNA'da bulunan 4 çeşit nükleotitin protein sentezinde kullanılacak olan 20 çeşit amino asiti şifreleyebilmesi için üçlü nükleotitler şeklinde şifreler oluşturması gerekir.
► Eğer ikişer nükleotitten oluşan şifreler kullanılsaydı 16 çeşit şifre oluşurdu. Bu da 20 çeşit amino aside karşılık gelemeyecekti.
► Bu durumda 43 = 64 çeşit genetik şifre oluşur. 64 çeşit genetik şifre ise 20 çeşit aminoasidi kodlamak için fazlasıyla yeterlidir.
► Her bir amino asit çeşidine karşılık en az bir genetik şifre vardır. Bazı amino asit çeşitleri için ise birden fazla şifre bulunmaktadır.
► 64 şifreden 61 tanesi amino asitleri ifade eden şifrelerdir. Bunlardan Metiyonin amino asidine karşılık gelen şifre protein sentezini başlatan şifre olup aynı zamanda polipeptit zinciri içinde de amino asit olarak yer alır.
► Metiyonin amino asitinin DNA üzerindeki genetik şifresi TAC olup mRNA'daki kodonu ise AUG'dir.
► Protein sentezinde kullanılan ve mRNA üzerinde bulunan kodonlardan üç tanesi durdurma ya da stop kodonları adını alır. Bunlar UAA, UAG, UGA kodonlarıdır. Bu kodonlar hiç bir amino asidi şifrelemez.
► Canlılarda bulunan genetik şifrenin genel biçimi ve işleyişi şu şekilde özetlenebilir.
|
► Bazı amino asitlerin birden çok kodon ile şifrelenmesi canlıda oluşabilecek mutasyonlara karşı, sentezlenecek proteinlerin değişmesini engeller. Protein sentezi sırasında oluşan mutasyonlar kalıtsal değildir. ► 64 çeşit genetik şifre tüm canlıların DNA'larında bulunur. Ancak bunların dizilimi, sayısı, çeşidi DNA'lardaki çeşitliliği yani canlılardaki farklılığı ortaya çıkarır. ► DNA üzerinde yer alan üçlü nükleotit dizilerine ⇒ Genetik Şifre (genetik kod) denir. ► DNA tarafından sentezlenen mRNA üzerindeki üçlü nükleotit dizisine Kodon denir. Amino asitleri mRNA'daki kodonlar şifreler. Durdurucu kodonlar da mRNA zinciri üzerinde yer alır. ► tRNA'da yer alan ve mRNA'daki kodonlara karşılık gelen üçlü baz dizilerine ise Antikodon denir. |
|
► Bir mRNA'da çok sayıda amino asite ait şifre bulunurken, bir tRNA'da sadece bir amino asite ait şifre bulunur. ► DNA'da 64 farklı Genetik Kod (şifre) vardır. ► mRNA'da 64 farklı Kodon bulunur. ► tRNA'da ise 61 farklı Antikodon vardır. (Çünkü 3 kodon stop kodonu olarak görev yapar. Herhangi bir amino asite karşılık gelmez.) |
3 Nükleotit = 1 Kodon = 1 Antikodon = 1 Amino Asit
Üniteye Bağlı Diğer Konular
DNA
3232
RNA
2384
DNA Replikasyonu
3136
Protein Sentezi
1736
Gen Terapisi
1472
Biyogüvenlik
1347
Biyoetik
1522
Konu İle İlgili Sorular
Soru. 1
Bir mRNA molekülü aşağıdaki şekilde verildiği gibi X ve Y ribozomlarına bağlanmıştır. Buna göre aşağıdaki soruları cevaplayınız.
a. Bir mRNA molekülünün aynı anda iki farklı ribozoma bağlanmasının prıtein sentezine etkisi nedir? ................ b. Protein sentezi ilk hangi ribozomda tamamlanır? ..............
Doğru Cevap İçin Tıklayınız...
Açıklaması: a. Aynı protein molekülünden iki tane üretilmesini sağlar. b. Y ribozomunda tamamlanır.
Soru. 2
Bir mRNA molekülüne ait bir kodondaki nükleotitler;
I. Timin bazı ile hidrojen bağı oluşturabilir.
II. Urasil bazı ile hidrojen bağı oluşturabilir.
III. Üçerli grupları her zaman bir amino asidi şifreler.
Özelliklerinden hangilerine sahip olabilir?
A. Yalnız IB. Yalnız II
C. I ve II
D. II ve III
E. I, II ve III
Doğru Cevap İçin Tıklayınız...
Doğru Cevap: C
Açıklaması: RNA molekülleri DNA'ya göre sentezlendiği için timine karşılık gelen nükleotitleri taşır. Ribozomda mRNA ve tRNA molekülleri arasında geçici hidrojen bağları kurulur. Fakat mRNA'daki bazı kodonlar (stop kodonları) amino asitleri şifrelemez ve protein sentezini sonlandırır.
Soru. 3
Aşağıdaki tabloda amino asitlere karşılık gelen kodonlar verilmiştir.
Buna göre; metiyonin - lösin - serin - alanin - alanin amino asit dizilimine sahip bir proteinin sentezi sırasında; a. Maksimum kaç çeşit tRNA molekülü görev yapmıştır? ................... b. mRNA'daki nükleotit sayısı kaçtır? (stop kodonları dahil edilecektir) ................... c. Oluşan proteinin yapısında kaç tane peptit bağı bulunur? ................... d. Maksimum kaç çeşit genetik kod kullanılmıştır? ...................
Doğru Cevap İçin Tıklayınız...
Açıklaması: a. 5 çeşit tRNA molekülü görev yapar. b. 3 nükleotit = 1 kodon = 1 amino asit ise; 5 amino asit için 15 nükleotit ve stop kodonları da eklendiğinde toplam 18 nükleotit bulunur. c. 4 peptit bağı bulunur. d. Her bir amino aside karşılık 5 genetik kod ve stop kodonuna karşılık olan kodun da eklenmesiyle 6 çeşit kod kullanılmıştır.
Soru. 4
Aşağıdaki şekilde hücrede gerçekleşen protein sentez mekanizması verilmiştir. Protein sentezi ile ilgili verilen soruları şekli dikkate alarak cevaplayınız.
1. A ve B moleküllerinin yapı birimlerini karşılaştırınız. .................
2. A molekülünde 1200 nükleotit bulunuyorsa bu molekülün tamamından sentezlenecek C molekülünde toplam kaç nükleotit bulunur?
Sentezlenecek proteinde maksimum kaç çeşit amino asit bulunur?
Sentezlenecek proteinin yapısında kaç tane peptit bağı bulunur? (Stop kodonları dahil edilecek) .................
Doğru Cevap İçin Tıklayınız...
Açıklaması: 1. A molekülü deoksiribonükleotitlerden, B molekülü ribonükleotitlerden oluşur. Deoksiribonükleotit yapısında deoksiriboz şekeri, fosforik asit ve azotlu bazlardan adenin, guanin, sitozin ve timin yer alır. Ribonükleotit yapısında ise riboz şekeri, fosforik asit ve azotlu bazlardan adenin, guanin, sitozin ve urasil yer alır. 2. 3 nükleotit = 1 Kodon = 1 amino asit Protein sentezinde 200 kodon görev yapar. Bu kodonlardan biri stop kodonu ise amino asitlere karşılık 199 kodon bulunur. Bu da 199 amino asit ve 198 peptit bağı demektir. Doğada 20 çeşit amino asit olduğu için protein yapısına maksimum 20 çeşit amino asit katılabilir.
Soru. 5
Aşağıdaki şekilde hücrede gerçekleşen protein sentez mekanizması verilmiştir. Protein sentezi ile ilgili verilen soruları şekli dikkate alarak cevaplayınız.
1. Genetik kod, kodon ve antikodon kavramlarını A, B ve C molekülleri ile eşleştiriniz. ............. 2. C molekülünün protein sentezindeki işlevi nedir? ............. 3. Farklı antikorların sentezlenmesinde verilen yapılardan hangisi doğrudan etkilidir? .............
Doğru Cevap İçin Tıklayınız...
Açıklaması: 1. DNA molekülü (A) genetik kod, mRNA molekülü (C) kodon, tRNA molekülü (B) ise antikodon taşır. 2. Protein sentezine katılacak amino asit bilgisini DNA'dan alarak ribozoma taşır. 3. Antikorlar protein yapısındaki moleküllerdir. Hücrede farklı antikorlar dolayısı ile farklı proteinlerin sentezlenmesine DNA üzerindeki genlerin çeşitliliği neden olur.
Soru. 6
Aşağıdaki şekilde hücrede gerçekleşen protein sentez mekanizması verilmiştir. Protein sentezi ile ilgili verilen soruları şekli dikkate alarak cevaplayınız.
1. C molekülünün aynı anda birden fazla D molekülüne bağlanmasının protein sentezine etkisi nedir? ............... 2. UAA, UGA ve UAG üçlü nükleotit dizilimine sahip kodonları içeren molekül hangisidir? Bu kodonların protein sentezindeki işlevi nedir? ...............
Doğru Cevap İçin Tıklayınız...
Açıklaması: 1. Aynı anda aynı proteinden çok sayıda sentezlenmesi sağlanır. 2. Kodonlar mRNA üzerinde yer alır. Bu kodonlar stop kodonlarıdır ve protein sentezinin sonlanmasını sağlar.
Soru. 7
Aşağıdaki şekilde hücrede gerçekleşen protein sentez mekanizması verilmiştir. Protein sentezi ile ilgili verilen soruları şekli dikkate alarak cevaplayınız.
1. A ile gösterilen molekülün protein sentezindeki işlevi nedir? ............... 2. B ve C moleküllerinin sentezinde görevli olan enzim nedir? ............... 3. B molekülünün protein sentezindeki işlevi nedir? Hücrede kaç çeşit B molekülü bulunur? ...............
Doğru Cevap İçin Tıklayınız...
Açıklaması: 1. A molekülü DNA olup; sentezlenecek proteinin yapısı ile ilgili bilgiyi içerir. 2. B ve C molekülleri RNA molekülü çeşitleri olup RNA polimeraz enzimi kontrolünde sentezlenir. 3. Sitoplazmadaki serbest amino asitleri mRNA'daki bilgiye göre ribozoma taşır. 61 çeşit tRNA molekülü bulunur.