Eşeyli Üreme
► Genellikle aynı türden farklı cinsiyetlere sahip iki bireyin üreme hücrelerinin birleşmesiyle olur.
► Üreme organlarında gametler mayoz ile oluşur.
► Dişi bireylerde oluşan gametlere yumurta, erkek bireylerde oluşan gametlere ise sperm adı verilir.
► Temelini; mayoz ve döllenme olayları oluşturur.
► Üreme hücrelerinin kalıtsal içeriğinin birleşmesine Döllenme denir. Döllenmede çekirdekler birleşir.
► Döllenme ile oluşan canlının ilk hücresine Zigot denir.
► Zigot; mitoz bölünmeler geçirerek, farklılaşma ve embriyonik gelişim ile yeni bir bireyleri oluşturur.
► Oluşan yavrular hem birbirlerinden hem de atalarından farklı kalıtsal özelliklere sahiptir.
► Döllenme olayında; gametler şansa bağlı olarak bir araya geldikleri için tür içinde kalıtsal çeşitlilik oluşur. Bu çeşitlilik değişen çevre koşullarına dayanıklılığı artırır.
Eşeyli üreme;
♦ Bitki, hayvan ve mantarların çoğunda,
♦ Bazı protistlerde görülür.
 |
► Bazı canlılarda erkek ve dişi gametler aynı canlı tarafından üretilir. Böyle canlılara Hermafrodit (erselik) Canlılar denir.
► Bu canlılar kendilerini dölleyebilir. Ancak çoğu kendini döllemeyi engelleyen adaptasyonlara sahiptir. Bu şekilde tür içi çeşitliliği artırırlar. Toprak ve yassı solucan, bazı tam çiçekli bitkiler hermafrodittir.
Çiçekli Bitkilerde Eşeyli Üreme
 |
► Tam çiçeğe sahip bitki türlerinde oluşan polen aynı çiçeğin dişicik tepesine tutunup tozlaşırsa ve kendi yumurtasını döllerse bu üreme şekline Erselik Üreme denir.
► Tam çiçeğe sahip aynı türe ait iki farklı bitki karşılıklı tozlaşırsa bu üreme şekline Çapraz Tozlaşma denir.
► Döllenme dişi organın yumurtalığında gerçekleşir. Sperm ile yumurtanın birleşmesiyle zigot oluşur. Zigot mitoz bölünmeler geçirerek önce embriyo sonra yeni bitkiciği oluşturur.
► Embriyo + çenek + besi doku oluşarak tohum meydana gelir.
Metagenez
► Bazı canlıların yaşam döngüsünde eşeyli ve eşeysiz üreme birbirini takip ederek üreme sağlanır. Bu olaya Döl Değişimi (Metagenez) denir.
Metagenez;
♦ Bazı alglerde
♦ Çiçeksiz tohumsuz bitkilerde (kara yosunu, eğrelti otu gibi)
♦ Bazı omurgasız hayvanlarda ve mantarlarda görülür.
Konjugasyon
► Paramesyum gibi bazı tek hücreli ökaryot canlılarda ve bazı bakterilerde kalıtsal çeşitliliği artırmak için aynı türün bireyleri arasında gerçekleşen gen aktarımına Konjugasyon denir.
► Konjugasyon bir eşeyli üreme yolu değildir. Ancak kalıtsal çeşitliliği sağlamasından dolayı eşeyli üreme özelliği taşır.
| Konjugasyon Karşılaştırması | |
| Bakteri Konjugasyonu | Paramesyum Konjugasyonu |
| Aynı türden iki canlı yanyana gelir. | Aynı türden iki canlı yanyana gelir. |
| Sitoplazmik köprü kurulur. | Sitoplazmik köprü kurulur. |
| Tek yönlü gen aktarımı olur. | Çift yönlü, karşılıklı gen aktarımı olur. |
| Mayoz bölünme ve döllenme görülmez. (Bakteriler n kromozomludur) | Mayoz bölünme ve döllenme görülür. (Paramesyum 2n kromozomludur) |
| Kalıtsal çeşitlilik sağlanır. Birey sayısı artmaz. | Kalıtsal çeşitlilik sağlanır. Birey sayısı artmaz. |
| Dayanıklı yavrular oluşur. | Dayanıklı yavrular oluşur. |
Eşeyli Üremenin Genel Özellikleri
► Temeli; mayoz ve döllenme olaylarına dayanır.
► Üreme organları ve hücreleri görev alır.
► Kalıtsal çeşitlilik sağlar.
► Gamet oluşumu görülür. Genellikle iki farklı ataya ait gametlerin birleşmesiyle olur.
► Oluşan yavrular çevresel değişimlere dayanıklıdır ve adaptasyon yetenekleri yüksektir.
► Üreme hızı düşüktür. Az yavru oluşumu görülür.
| Eşeyli ve Eşeysiz Üremenin Karşılaştırılması | |
| Eşeyli Üreme | Eşeysiz Üreme |
| Temeli mayoz ve döllenmeye dayanır. | Temeli mitoz ve benzeri bölünmelere dayanır. |
| Kalıtsal çeşitlilik oluşturur. | Kalıtsal çeşitlilik oluşmaz. (Mutasyon ya da modifikasyonla oluşabilir) |
| Gamet oluşumu görülür. | Gamet oluşumu yoktur. |
| İki atadan yeni bireyler oluşur. | Tek atadan yeni bireyler oluşur. |
| Üreme hızı yavaştır. | Üreme hızı yüksektir. |
| Oluşan yavrular değişen çevre koşullarına dayanıklıdır. Adaptasyon yetenekleri yüksektir. | Oluşan yavrular değişen çevre koşullarına dayanıklı değildir. Adaptasyon yetenekleri düşüktür. |
Konuya Ait Çıkmış Sorular
Soru 1.
Eşeyli üremeyle oluşmuş ergin bir koyundan (1. birey), kopyalama (klonlama) yöntemiyle yavru (2. birey) elde edilmiştir. Aşağıdaki şemada 2. bireyin eşeyli üremesi gösterilmiştir.
Bu bilgilere göre, aşağıdaki yargılardan hangisi yanlıştır?
(2003-Öğrenci Seçme Sınavı (ÖSS))
A. 2. bireyin hücrelerinin çekirdeğindeki kalıtsal bileşim, 1. bireyi oluşturan yumurta ve spermden kaynaklanır.B. 1. ve 2. bireylerin fenotipleri arasındaki farklılıklarda, çevresel etkenlerin de rolü vardır.
C. 1., 3. ve 4. bireylerin genotipleri birbirinden farklıdır.
D. 1. bireyin 2. bireye genetik katkısıyla, 2. bireyin 4. bireye genetik katkısı aynıdır.
E. 1. ve 2. bireylerin, aynı erkek bireyden (3. birey) eşeyli üremeyle oluşacak yavrularının çekirdek genotipleri, iki kardeşinki kadar birbirine benzer.
Doğru Cevap İçin Tıklayınız...
Üniteye Bağlı Diğer Konular
Mitoz ve Eşeysiz Üreme
21204
Hücre Bölünmeleri
16937
Hücre Döngüsü
12510
Eşeysiz Üreme
16695
Mayoz ve Eşeyli Üreme
16506
Mayoz
12950
Eşeyli Üreme
13370
Konu İle İlgili Sorular
Soru 1.
Eşeyli üremeyle oluşmuş ergin bir koyundan (1. birey), kopyalama (klonlama) yöntemiyle yavru (2. birey) elde edilmiştir. Aşağıdaki şemada 2. bireyin eşeyli üremesi gösterilmiştir.
Bu bilgilere göre, aşağıdaki yargılardan hangisi yanlıştır?
(2003-Öğrenci Seçme Sınavı (ÖSS))
A. 2. bireyin hücrelerinin çekirdeğindeki kalıtsal bileşim, 1. bireyi oluşturan yumurta ve spermden kaynaklanır.B. 1. ve 2. bireylerin fenotipleri arasındaki farklılıklarda, çevresel etkenlerin de rolü vardır.
C. 1., 3. ve 4. bireylerin genotipleri birbirinden farklıdır.
D. 1. bireyin 2. bireye genetik katkısıyla, 2. bireyin 4. bireye genetik katkısı aynıdır.
E. 1. ve 2. bireylerin, aynı erkek bireyden (3. birey) eşeyli üremeyle oluşacak yavrularının çekirdek genotipleri, iki kardeşinki kadar birbirine benzer.
Doğru Cevap İçin Tıklayınız...