Dormansi ve Çimlenme İlişkisi

Dormansi ve Çimlenme

Bu konu başlığı altında aşağıdaki konular incelenecektir.

1. Dormansi
2. Çimlenme
3. Çimlenmeye Etki Eden Çevresel Faktörler

1. Dormansi (Uyku Hâli)

Tohumlar oluşumlarının son aşamalarında içlerindeki su miktarını kaybederler ve su oranı %15’in altına düşer. Bu su kaybı, embriyonun gelişiminin durmasına neden olur ve embriyo çimlenme zamanına kadar dormansi, yani uyku hâlinde kalır.

Dormansinin Özellikleri ve Sebepleri

1. Metabolik Hızın Yavaşlaması: Dormansi sırasında embriyonun metabolik hızı çok yavaşlar. Bu durum, embriyonun büyümesini durdurur ve enerji harcamasını minimum seviyeye indirir. Embriyo bu süreçte aktif olarak büyümez veya gelişmez.

2. Tohum Kabuğu: Bazı bitki türlerinde, tohum kabuğunun parçalanmamış olması da dormansiye neden olabilir. Kalın veya sert tohum kabukları, embriyonun dış koşullarla etkileşimini engelleyerek dormansi sürecini uzatabilir.

Dormansinin Amacı ve Faydaları

Dormansi, bitki tohumlarının olumsuz çevre koşullarına karşı geliştirdiği bir adaptasyon şeklidir. Bu uyku hâli, tohumların aşırı sıcaklık, soğuk, kuraklık veya diğer zararlı çevresel etkenlerden korunmasını sağlar. Dormansi sayesinde tohumlar, çevre koşulları uygun hale gelene kadar çimlenmeyi ertelerler.

Dormansi Süresi ve Çevresel Etkiler

Dormansinin süresi, bitkinin türüne ve çevresel koşullara bağlı olarak büyük farklılıklar gösterebilir. Bazı bitki tohumları sadece birkaç gün dormanside kalırken, diğerleri birkaç yıl boyunca bu uyku hâlinde kalabilirler. Dormansi süresi, bitkinin türüne özgü genetik özellikler ve çevresel faktörlerle belirlenir.

Dormansinin Kırılması ve Çimlenme

Bir tohumun dormansiden çıkıp çimlenmesi, çevresel koşulların uygun hale gelmesiyle mümkündür. Bu uygun koşullar genellikle yeterli su, uygun sıcaklık ve oksijen miktarını içerir. Çevresel faktörler tohumun ihtiyaçlarını karşıladığında, embriyo aktif hale gelir ve çimlenme süreci başlar. Tohum, dormansi evresinden çıkarak büyümeye ve gelişmeye başlar.

Özetle, dormansi tohumların hayatta kalma stratejilerinden biridir. Bu uyku hâli, tohumların çevresel zorluklara karşı dirençli olmasını sağlar ve uygun koşullar oluştuğunda embriyonun gelişip yeni bir bitki haline gelmesini destekler.

2. Çimlenme

Çimlenme, olgunlaşmış bir tohumun embriyosunun uygun koşullarda yeni bir bitki oluşturmak üzere tohum kabuğunu kırarak dışarı çıkması ve gelişmesi sürecidir. Bu sürecin gerçekleşmesi için bazı temel koşulların sağlanması gerekmektedir: yeterli miktarda su, oksijen ve uygun sıcaklık.

Çimlenme Koşulları

1. Su: Tohumun çimlenmesi için suya ihtiyaç vardır. Tohum uygun koşullarda su alır ve osmoz yoluyla bu su tohumun içine çekilir. Bu su alımı, tohumun hacmini arttırır ve tohum kabuğunun çatlamasına neden olur.

2. Oksijen: Çimlenme sürecinde embriyonun metabolik faaliyetleri artar. Bu faaliyetler için oksijen gereklidir. Tohum, uygun miktarda oksijen bulduğunda embriyodaki metabolik değişiklikler başlar ve enerji üretimi için oksijen kullanılır.

3. Sıcaklık: Her bitki türü için optimal bir çimlenme sıcaklığı vardır. Uygun sıcaklık, embriyonun gelişimini destekler ve metabolik aktivitelerin verimli bir şekilde gerçekleşmesini sağlar.

Çimlenme Süreci

Tohum su almaya başladığında, embriyo aktif hale gelir ve metabolik süreçler başlar. Bu süreçler embriyonun büyümesini ve gelişmesini sağlar. Metabolik değişiklikler, tohumun içindeki besin maddelerinin enerjiye dönüşmesini ve embriyonun ihtiyaç duyduğu enerjiyi sağlamasını içerir. Tohum kabuğu çatladığında, embriyo dışarı çıkar ve yeni bitki gelişimi başlar.

Bu süreçte embriyo, tohumun içinde depolanmış besin maddelerini kullanır ve yeni bitkinin ilk kök (radikula) ve ilk yaprak (kotiledon) oluşumunu sağlar. Bu aşamadan sonra, çimlenmiş tohum toprağa yerleşir ve büyümeye devam eder.

Özetle, çimlenme tohumun su, oksijen ve uygun sıcaklık gibi temel koşulları sağladığı takdirde gerçekleşen karmaşık bir süreçtir. Bu süreç sonunda, olgun bir bitki embriyosu yeni bir bitki olarak gelişir ve büyür.

• Su alan tohum genişler ve tohum kabuğu çatlar. Suyun alınmasından sonra enzimler, çenek ve besi dokudaki besin maddelerini sindirmeye başlar.
• Besin maddeleri ile embriyonun büyüyen kısımlarındaki hücrelerin bölünüp çoğalması için gerekli enerji sağlanır.
• Mitozla çoğalan embriyo hücreleri, farklılaşarak embriyonik kök ve embriyonik gövdenin gelişmesini sağlar.
• Tohum kabuğundan önce embriyonik kök çıkar ve yer çekimi yönünde toprak içinde büyüyerek bitkinin kökünü oluşturur.
• Sonra gövde çıkar.
• Gövde ve yapraklar toprak üstünde gelişir.

3. Çimlenmeye Etki Eden Çevresel Faktörler

• Tohumun çimlenmesinde genetik ve çevresel faktörler etkili olur.
• Çevresel faktörlerin en önemlileri;

• Sıcaklık,
• Su ve
• Oksijendir.

Bazı bitki tohumları, çimlenmek için ışığa ihtiyaç duyar.

Sıcaklık

• Birçok bitki tohumu belirli bir sıcaklık aralığında çimlenir.
• Sıcaklık, enzimlerin çalışma hızında ve tohumun su almasında etkilidir.
• Çimlenme için diğer koşullar uygun olsa bile minimum bir sıcaklığın altında veya maksimum bir sıcaklığın üstünde çimlenme gerçekleşmez.
• Soğuk ortamlarda çimlenme yavaştır.
• Çimlenme için gerekli olan sıcaklık, bitki türlerine göre farklılık gösterir.
• Bitkinin türüne bağlı olarak sıcaklığın belli bir değere kadar yükselmesi çimlenme hızını artırmaktadır.

Su

• Tohumun çimlenmesi için ortamda yeterli miktarda su olması gerekir.
• Tohuma alınan su; metabolik faaliyetleri hızlandırır, enzim faaliyetlerini başlatır.
• Yeterli suyun olduğu ortamlarda tohum çimlenerek gelişir.
• Tohumun çimlenmesi için gerekli olan su, çimlenme sonrası bitkinin büyümesi için de gereklidir.

Oksijen

• Çimlenme sırasında metabolik faaliyetlerin gerçekleşmesi için enerji gereklidir.
• Embriyonun gelişimi için ihtiyaç duyulan enerji, çeneklerdeki besinlerin oksijenli solunumla parçalanması ile sağlanır.
• Yeterli oksijenin olmadığı ortamlarda çimlenme süresi uzar veya çimlenme gerçekleşmeyebilir.
• Tohumun çimlenmesi sırasında ortamdaki su miktarı çok olursa tohum yeterli oksijen alamaz ve çimlenme durur.