Konu Detayı Sayfası
Denetleyici ve Düzenleyici Sistem, Duyu Organları
Özetini Okumak İçin Tıklayınız...
Denetleyici ve Düzenleyici Sistem, Duyu Organları
-
Sinir Sistemi ve Endokrin Sistem:
- Sinir Sistemi: Vücuttaki mesajların iletilmesi ve işlenmesinden sorumlu olan ağdır. Merkezi sinir sistemi (beyin ve omurilik) ve periferik sinir sistemi (sinir lifleri) olmak üzere ikiye ayrılır.
- Endokrin Sistem: Hormonların üretildiği ve salgılandığı sistemdir. Hormonlar, kana salgılanarak vücudun çeşitli işlevlerini düzenler.
-
Sinir Sistemi:
- Merkezi Sinir Sistemi (MSS): Beyin ve omurilikten oluşur. Bilgi işleme ve kontrol merkezi olarak görev yapar.
- Periferik Sinir Sistemi (PSS): Vücudun diğer bölgelerine sinir liflerini taşır. İki alt bölüme ayrılır: somatik sinir sistemi (isteğe bağlı kasları kontrol eder) ve otonom sinir sistemi (kalp atışı, solunum gibi otomatik fonksiyonları düzenler).
-
Endokrin Sistem:
- Hormonlar: Kimyasal mesajcılardır ve vücuttaki hücrelere ulaşarak çeşitli fonksiyonları düzenlerler. Örnek hormonlar arasında insülin, adrenalin ve östrojen bulunur.
-
Duyu Organları:
- Görme: Gözler, ışığı algılayarak beyne görüntüleri ileten fotoreseptör hücrelere sahiptir.
- İşitme: Kulaklar, ses dalgalarını alarak beyne ileten özel hücreler içerir.
- Koku: Burun, kimyasal maddeleri algılayarak beyne ileten özel reseptör hücreleri barındırır.
- Tat: Dil, tat tomurcukları aracılığıyla tatlı, ekşi, acı, tuzlu ve umami gibi tatları algılar.
- Dokunma: Ciltteki reseptörler, sıcaklık, soğukluk, basınç ve dokunma gibi duyuları algılar ve beyne iletir.
Bu notlar, insan fizyolojisinin denetleyici ve düzenleyici sistemleri ile duyu organlarının temel işlevlerini özetlemektedir. Bu konular, vücudun işleyişini anlamak için önemlidir ve sağlık ve tıp alanlarında da büyük öneme sahiptir.
Doku Nedir?
Yapı ve görev bakımından aynı olan hücrelerin bir araya gelerek oluşturduğu topluluğa DOKU denir.
Dokuları inceleyen biyolojinin alt bilim dalına HİSTOLOJİ denir.
NOT: Bir dokuyu oluşturan hücrelerin;
- DNA'larındaki nükleotit dizilimleri
- Gen miktarları ve çeşitleri
- Aktif gen çeşitleri
- DNA miktarları
- Hücre şekilleri ve görevleri
- Enzim çeşitleri
- Embriyonik kökenleri aynıdır.
- Ancak hücrelerin büyüklükleri, sitoplazma miktarları ve organel sayıları farklı olabilir.
- İnsanın herhangi bir organında bir çok doku çeşidi bulunabilir. Bir doku çeşidi ise farklı organlarda yer alabilir. Benzer görevleri yapan organlar sistemleri meydana getirir.
- Organizmaları oluşturan doku ve organların yapılar, görevleri ve diğer organlarla oluşturdukları iş birliği, Fizyoloji biliminin konusunu oluşturmaktadır.
İnsan vücudundaki yapısal organizasyonu HÜCRE → DOKU → ORGAN → SİSTEM → ORGANİZMA şeklinde sıralayabiliriz.
Sinir Sisteminin Yapı, Görev ve İşleyişi
- Canlılar kendilerini dış ve iç çevrelerindeki değişikliklere karşı hazırlıklı tutan ve bu değişikliklere karşı tepki gösterilmesini sağlayan sistemlere sahiptirler.
- Canlıların dış çevre ile iç çevreleri arasında bağlantı kurmasını ve bütünlüğün korunmasını sağlayan sisteme Denetleyici ve Düzenleyici Sistem denir.
Denetleyici ve düzenleyici sistemi;
- Sinir sistemi
- Endokrin Sistem
- Duyu Organları oluşturur.
- Bu sistemler canlıda kararlı bir iç denge (homeostasi) oluştururlar.
- Sinir sistemi; değişen çevre koşullarına karşı hızlı ve kısa sürede tepki gösterilmesini sağlarken, endokrin sistem hormonlarla yavaş ve daha uzun sürede tepki verilmesini sağlar. Bu şekilde sinir sistemi ve endokrin sistem birlikte çalışarak canlıdaki bütünlüğü korur.
Üniteye Bağlı Diğer Konular
Sindirim Sistemi
1729
Dolaşım Sistemleri
2074
Lenf Dolaşımı
1749
Solunum Sistemi
1584
Üriner Sistem
1537
Soru. 1
Görme sinirlerinin göz küresini terkettiği bölüme ne ad verilir?
Doğru Cevap:
Açıklaması: Kör Nokta
Soru. 2
Multiple Skleroz (MS), miyelin kılıfın iltihaplanması veya zarar görmesi durumunda oluşur. Myelin kılıfın zarar gören kısımlarında oluşan sertleşmeler uyartı iletimini engeller. Buna göre MS hastalığına bağlı iltihaplanma; I. Somatik Sinir Sistemi II. Sempatik Sinir Sistemi III. Parasempatik Sinir Sistemi şeklindeki sistemlerden hangilerindeki nöronlarda meydana gelebilir?
A. Yalnız IB. Yalnız II
C. I ve II
D. I ve III
E. II ve III
Doğru Cevap: A
Açıklaması: Otonom sinir sistemi istemsiz hareketlerin kontrolünü sağlar. Yalnız miyelinsiz motor sinirler vardır. Birbirine zıt çalışna sempatik ve parasempatik sistem olarak iki kısımdan oluşur. Somatik sinir sistemi ise istemli hareketlerin yapılmasını sağlar ve miyelinli duyu ve motor nöronlardan oluşur. MS hastalığı miyelinli duyu ve motor nöronlardan oluşur. MS hastalığı miyelin kılıfta iltihaplanmaya neden olduğu için somatik sinir sistemini etkiler.
Soru. 3
Sinir sisteminin işleyişi sırasında duyu nöronu, reseptörlerden aldığı uyartıyı ara nörona iletinceye kadar aşağıdakilerden hangisi en son gerçekleşir?
A. Na+ iyonlarının içeri girmesiB. Na / P pompasının çalışması
C. Polarizasyonun bozulması
D. Nörotransmitter maddelerin salgılanması
E. Elektriksel iletimin gerçekleşmesi
Doğru Cevap: D
Açıklaması: Sinir hücresi ilk kez uyarıldığı zaman sodyum iyonları akson zarından hücre içine geçer (depolarizasyon). Bundan sonra akson içindeki potasyum iyonları hücre dışına çıkar (repolarızasyon). Uyartı aksonun ilgili bölgesinden geçtikten sonra sodyum potasyum pompası, potasyum iyonlarını hücre içine, sodyum iyonlarını ise hücre dışına atar. Uyartı akson ucuna geldiği zaman buradan kimyasal aracı maddeler salgılanır ve uyartı bir sonraki nörona geçer.
Soru. 4
Sinir hücreleri (nöronlar); I. Uyartı iletimini sağlama II. Uyartıları değerlendirme III. Glia hücrelerini oluşturma görevlerinden hangilerini gerçekleştirir?
A. Yalnız IB. Yalnız II
C. I ve II
D. II ve III
E. I, II ve III
Doğru Cevap: C
Açıklaması: Sinir hücreleri uyartıların iletilmesini (duyu ve motor nöronlar) ve değerlendirilmesini (ara nöronlar) sağlar. Glia hücrelerini sinir hücreleri oluşturmaz. Çünkü nöronların bölünme yeteneği yoktur. Glia hücreleri sinir hücrelerini sararak bir arada tutar, onlara besin ve oksijen sağlar.
Soru. 5
Gözde bulunan fotoresptörler gözün hangi tabakasında bulunur?
Doğru Cevap:
Açıklaması: Ağ Tabaka
Soru. 6
1, 2, 3 numaralı nöronlarda aksiyon potansiyeli oluşmasına bağlı olarak 4 numaralı nöronun zar potansiyelinde ortaya çıkan değişim ölçülmüş ve aşağıdaki grafik elde edilmiştir. ⇒ 1 numaralı nöron uyarıldığında 4 numaralı nöronun zar potansiyeli kısmen değişmiş ancak eşik değere ulaşmamıştır. ⇒ 1 ve 2 numaralı nöron aynı anda uyarıldığında 4 numaralı nöronun zar potansiyelinde herhangi bir değişim olmamıştır. ⇒ 3 numaralı nöron uyarıldığında 4 numaralı nöronun zar potansiyeli kısmen değişmiş ancak eşik değere ulaşmamıştır. Buna göre 1, 2, 3 nöronlarından hangileri 4 numaralı nöronda impuls oluşumunu engelleyici etki gösterir?
İki nöron arasındaki iletişim sinaps denilen bölgelerde, akson ucundan salgılanan kimyasallarla sağlanır. Şekilde aralarında sinaps yapmış dört nöron şematize edilmiştir.
A. Yalnız 1B. Yalnız 2
C. Yalnız 3
D. 1 ve 2
E. 1 ve 3
Doğru Cevap: B
Açıklaması: Şekilde kolaylaştırıcı ve engelleyici sinapslardan oluşan bir sistem şematize edilmiştir. 4 numaralı nöron 1 ve 3 numaralı nöronlarla sinaps yapmaktadır. 2 numaralı nöron ise 1 numaralı nöronla sinaps yapmıştır. 1 numaralı nöron uyarıldığında 4 numaralı nöronun zar potansiyeli kısmen değişmiş ancak eşik değere ulaşamadığından 4 numaralı nöronda aksiyon potansiyeli oluşmamıştır. Buna göre 1 numaralı nöronun uyarıcı (kolaylaştırıcı) sinaps yaptığını söyleyebiliriz. 1 ve 2 numaralı nöron birlikte uyarıldığında 4 numaralı nöron zarında herhangi bir değişiklik olmamıştır. Bu durumda 2 numaralı nöronun engelleyici olduğunu söyleyebiliriz. Grafikten 3 numaralı nöronun da kolayraştırıcı (uyarıcı) olduğunu söyleyebiliriz.
Soru. 7
Görselde bir sinir hücresine farklı şiddette uyartı verilmesine bağlı olarak gerçekleşen aksiyon potansiyeli gösterilmiştir. Buna göre, I. Sinir hücreleri ya hep ya hiç prensibine göre çalışır. II. Etki şiddeti arttıkça aksiyon potansiyeli de artar. III. Eşik değerin altındaki etkiler sinir hücreleri tarafından algılanmaz. ifadelerinden hangileri söylenebilir?
B. Yalnız II
C. I ve II
D. I ve III
E. II ve III
Doğru Cevap: D
Açıklaması: Sinir hücresinde impuls oluşumunu sağlayan en düşük uyarı şiddetine eşik şiddeti (eşik değer) denir. Bu değerin altındaki uyarılara sinir hücresi cevap vermez. Eşik değer veya üzerindeki uyarılara ise hep aynı şekilde ve aynı şiddette cevap verir. Bu duruma ya hep ya hiç kuralı denir. Bu verilere göre uyartı şiddeti arttıkça aksiyon potansiyeli artmaz.
Soru. 8
İnsan sinir isteminde bulunan glia hücreleri ile ilgili olarak hangisi söylenemez?
A. Sayıları nöronlardan fazladır.B. Sinir dokunun beslenmesi, solunumu ve onarımını sağlarlar.
C. Nöronlar gibi bölünme yeteneklerini kaybederler.
D. Bazı çeşitlerinden beyin-omurilik sıvısı (BOS) salgılanabilir.
E. Bazı çeşitleri koruyucu kılıf oluşturabilirler.
Doğru Cevap: C
Açıklaması: Glialar, insanın yaşamı boyunca çoğalabilir.
Soru. 9
Bir insanda çevreden gelen bir uyarının alınması ve cevabın verilmesi sürecinde; I. Efektörlerin uyarılması II. Reseptörlerin uyarılması III. Uyarının ilgili merkezde değerlendirilmesi IV. Duyu nöronlarında impulsun oluşması olaylarının gerçekleşme sırası aşağıdakilerden hangisinde doğru olarak verilmiştir?
A. I - II - III - IVB. II - III - I - IV
C. II - IV - III - I
D. III - I - IV - II
E. IV - I - III - II
Doğru Cevap: C
Açıklaması: Sorunun doğru cevabı C şıkkıdır.
Soru. 10
Sınıfta öğretmenlerinin sorduğu sorulara öğrenciler aşağıdaki cevapları vermiştir. Ayşe → Hipermetrop: Merceğin normalden ince olması Metin → Miyop: Göz küresi çapının normalden uzun olması Nazife → Prespitlik: Göz merceğinin esnekliğinin kaybolması Ahmet → Şaşılık: Göz kaslarının normalden uzun olması Nermin → Astigmat: Camsı cisim içindeki sıvının artması Bu anlatımlara göre söylenen görme kusurları ve nedenleri ile ilgili hangi öğrencimizin söylediği yanlıştır?
Doğru Cevap:
Açıklaması: Nermin'in ifadesi yanlıştır.