Bitkilerin Yapısı
► Bitkiler, ekosistemlerin temel yaşam kaynağıdır. Fotosentez yoluyla besin ve oksijen sağlayarak yaşamın devamlılığını mümkün kılarlar.
► Ayrıca, toprak erozyonunu önler, su döngüsünü düzenler ve birçok canlının barınma alanını oluştururlar. Ekosistemlerin sürdürülebilirliği ve biyoçeşitliliğin korunması için bitkilerin varlığı hayati önem taşır.
► Dünya genelinde binlerce bitki türü (325.000'den fazla olduğu düşünülmektedir), insanların günlük yaşamlarında çeşitli gereksinimlerini karşılar.
► Yiyecek, içecek, ilaç, baharat, yağ, yakacak, lif ve boya gibi pek çok alanda bitkilerden faydalanılır.
► Örneğin, pirinç, buğday ve mısır gibi tahıllar temel gıda maddeleridir. Kahve ve çay gibi içecekler, bitkisel ürünlerden elde edilir. Tıbbi bitkiler ise hastalıkların tedavisinde kullanılarak modern tıbbın önemli bir parçası olmuştur.
► Ülkemiz Türkiye, tarihi ve kültürel zenginliğinin yanı sıra biyolojik çeşitlilik açısından da oldukça önemli bir konuma sahiptir.
► Türkiye'nin her bölgesinde binlerce bitki türü yetişir. Bu bitkilerin yaprak, kök, çiçek, meyve ve tohumlarından çeşitli şekillerde faydalanılır.
Çiçekli Bir Bitkinin Temel Kısımlarının Yapısı ve Görevleri
► Karasal ortama uyum sağlamış bitkilerde iki organ sistemi bulunur. Bu sistemler toprak üstü ve toprak altı sistemlerdir.
► Toprak altı organ sistemine kök sistemi
► Toprak üstü organ sistemine; sürgün sistemi denir.
Kök sistemi; bitkiyi toprağa bağlar, bitkinin topraktan su ve mineral almasını sağlar. Ayrıca hormon üretimi de sağlar. Kökler fotosentez yapamaz. Besin ihtiyacını sürgün sisteminden karşılar. Sürgün sistemi ise kökten gelecek su ve minerallere ihtiyaç duyar.
► Havuç, turp ve kereviz gibi besin depolayabilen bitkilerin toprak altı gövdelerinde, sürgün sisteminde fotosentez ile üretilen organik besinler depolanır. Bu bitkilerin köklerine Yumru Kök denir.
► Bu yumru kökler besin maddelerini depoladığı için büyümüş halde bulunurlar.
► Kurak bölgelerde yetişen bitkilerin kökleri, su ve mineral alımını gerçekleştirmek için oldukça iyi gelişmiştir.
Sürgün sistemi; Bitkinin toprak üstünde bulunan gövde, dal, yaprak, çiçek ve meyveden oluşan kısmıdır.
► Sürgün sistemde bitkinin büyüme, depolama, fotosentez yapma, üreme, taşıma, destek verme ve hormon üretme gibi temel görevlerini yerine getiren yapıları bulunur.
► Dallar üzerinde bulunan tomurcuklar; farklılaşarak yeni dalları, yaprakları ve çiçekleri oluşturur.
Fotosentezin gerçekleştiği yapılar sürgün sistemde bulunur.
► Pek çok hayvan gibi bitkiler de hücreler, dokular ve organlardan oluşan bir organizasyona sahiptirler.
► Hücre; yaşamın temel birimidir.
► Doku; belli bir görevi yapmak üzere bir araya gelen, yapısal ve işlevsel olarak benzer hücrelerden oluşan hücre topluluğudur.
► Organ ise; farklı doku çeşitlerinin oluşturduğu özel görevleri gerçekleştiren yapılardır.
Bitkilerin Genel Özellikleri
► Tamamı çok hücrelidir.
► Ototrof canlılardır. Besin üretiminde ışık enerjisini kullanırlar.
► Kloroplast taşırlar. Klorofilleri kloroplast içindedir.
► Fotosentez yaparlar.
► Hücre çeperlerinin ana maddesi selülozdur.
► Glikozun fazlasını nişasta olarak depo ederler.
► Genellikle bir yere bağlı olduklarından yer değiştiremezler. (Bitkilerde hareket aktif değil pasif olarak gerçekleşir.)
1. Tam parazit bitkiler (küsküt otu, canavar otu gibi) kloroplast taşımazlar, fotosentez yapamazlar.
2. Ancak yarı parazit bitkilerden ökse otu gibi bitkiler kloroplast taşıdıkları için fotosentez yaparlar.
3. Bu bitkilerde gerçek kök yerine emeç denilen yapılar bulunur.
Konuya Ait Çıkmış Sorular
Soru 1.
Şekil I deki genç bitki fidesi, ışığın sadece belirli bir yönden gelmesini sağlayan ve yerçekimi kuvvetinin yönünü değiştiren bir düzeneğe konarak büyümeye bırakıldığında, Şekil II deki yönelmeyi göstermiştir.
Bu yönelmeyi sağlayan düzenekteki ışığın geliş yönü ve yerçekimi kuvveti yönü aşağıdakilerin hangisinde gösterildiği gibidir? (Işığın gövdeye, yerçekimi kuvvetinin de köke pozitif yönelme sağla- dığı kabul edilecektir.)
(2000-Öğrenci Seçme Sınavı (ÖSS))
A.
B.
C.
D.
E.
Doğru Cevap İçin Tıklayınız...
Soru 2.
Yeşil bir bitkinin yaprağından sabah erken bir saatte şekildeki gibi belirli çapta dairesel bir kesi alınarak kurutulmuş ve tartılmıştır. Yaprağın geriye kalan kısmı akşama kadar bırakılmış ve fotosenteze devam etmesi sağlanmıştır. Kalan kısımdan, akşam saatinde, aynı çapta dairesel bir kesi alınıp kurutulmuş, tartılmış ve içindeki bileşikler analiz edilmiştir.
Buna göre, sabah alınan dairesel kesi ile akşam alınan dairesel kesi arasındaki fark, bu yaprak için aşağıdakilerin hangisi hakkında bilgi vermez?
(2001-Öğrenci Seçme Sınavı (ÖSS))
A. Ortama verilen oksijen miktarıB. Üretilen organik madde miktarı
C. Gün boyunca yitirilen su miktarı
D. Organik maddenin üretiminde kullanılan ATP miktarı
E. Tüketilen karbondioksit miktarı
Doğru Cevap İçin Tıklayınız...
Soru 3.
Yaprak döken bir ağacın gövdesinin yerden h yüksekliğindeki bir noktasına uzun bir çivi, 2/3'ü dışarıda kalacak şekilde, öz bölgesine kadar çakılıyor.
Bu bitki 10 yıl sonra incelendiğinde,
I. Ağacın gövdesi dışında kalan çivi uzunluğunun aynı kaldığı,
II. Ağacın gövdesi dışında kalan çivi uzunluğunun azaldığı,
III. Uzayan ağaçta çivinin, h yüksekliğinden daha yukarıda olduğu,
IV. Ağacın uzamasına karşın çivinin, h yüksekliğinde kaldığı
Durumlarından hangileri gözlenir?
(2007-Öğrenci Seçme Sınavı (ÖSS))
A. Yalnız IB. Yalnız III
C. I ve IV
D. II ve III
E. II ve IV
Doğru Cevap İçin Tıklayınız...
Soru 4.
Hidrojen atomları işaretlenmiş su verilen bir bitki geliştiğinde, işaretli hidrojene meyvedeki sükrozda rastlanıyor.
Bu işaretlenmiş su molekülleri meyveye ulaşıncaya kadar,
I. Soymuk boru,
II. Emici tüy,
III. Odun boru,
IV. Yaprak parankiması
Yapılarından hangi sırayla geçmiştir?
(2009-Öğrenci Seçme Sınavı (ÖSS))
A. I – II – III – IVB. II – I – IV – III
C. II – III – IV – I
D. III – I – II – IV
E. III – IV – II – I
Doğru Cevap İçin Tıklayınız...
Soru 5.
Canlıların sudan karaya geçiş döneminde farklı sorunlar ortaya çıkmıştır. Bu sorunlara her canlı farklı uyumsal özellikler geliştirerek çözüm bulmaya çalışmıştır.
Aşağıdakilerden hangisi, bitkilerin karasal yaşama uyumu sonucunda ortaya çıkmamıştır?
(2009-Öğrenci Seçme Sınavı (ÖSS))
A. Gerçek köklerin oluşmasıB. Fotosentez yapılması
C. İletim demetlerinin gelişmesi
D. Su kaybını azaltan özelliklerin gelişmesi
E. Gövdeye destek sağlayan yapıların gelişmesi
Doğru Cevap İçin Tıklayınız...
Soru 6.
Aşağıdaki olaylardan hangisinin gerçekleşmesi, bir bitkinin çiçekli bitki olduğuna karar vermek için kullanılabilir?
(2010-Yükseköğretime Geçiş Sınavı (YGS))
A. Fotosentez yapmasıB. Solunum yapması
C. Meyve oluşturması
D. Dişi ve erkek üreme hücresi oluşturması
E. Döllenmeyle zigotun oluşması
Doğru Cevap İçin Tıklayınız...
Konuya Ait Videolar
Konu İle İlgili Sorular
Soru 1.
Yeşil bir bitkinin yaprağından sabah erken bir saatte şekildeki gibi belirli çapta dairesel bir kesi alınarak kurutulmuş ve tartılmıştır. Yaprağın geriye kalan kısmı akşama kadar bırakılmış ve fotosenteze devam etmesi sağlanmıştır. Kalan kısımdan, akşam saatinde, aynı çapta dairesel bir kesi alınıp kurutulmuş, tartılmış ve içindeki bileşikler analiz edilmiştir.
Buna göre, sabah alınan dairesel kesi ile akşam alınan dairesel kesi arasındaki fark, bu yaprak için aşağıdakilerin hangisi hakkında bilgi vermez?
(2001-Öğrenci Seçme Sınavı (ÖSS))
A. Ortama verilen oksijen miktarıB. Üretilen organik madde miktarı
C. Gün boyunca yitirilen su miktarı
D. Organik maddenin üretiminde kullanılan ATP miktarı
E. Tüketilen karbondioksit miktarı
Doğru Cevap İçin Tıklayınız...
Soru 2.
Hidrojen atomları işaretlenmiş su verilen bir bitki geliştiğinde, işaretli hidrojene meyvedeki sükrozda rastlanıyor.
Bu işaretlenmiş su molekülleri meyveye ulaşıncaya kadar,
I. Soymuk boru,
II. Emici tüy,
III. Odun boru,
IV. Yaprak parankiması
Yapılarından hangi sırayla geçmiştir?
(2009-Öğrenci Seçme Sınavı (ÖSS))
A. I – II – III – IVB. II – I – IV – III
C. II – III – IV – I
D. III – I – II – IV
E. III – IV – II – I
Doğru Cevap İçin Tıklayınız...
Soru 3.
Şekil I deki genç bitki fidesi, ışığın sadece belirli bir yönden gelmesini sağlayan ve yerçekimi kuvvetinin yönünü değiştiren bir düzeneğe konarak büyümeye bırakıldığında, Şekil II deki yönelmeyi göstermiştir.
Bu yönelmeyi sağlayan düzenekteki ışığın geliş yönü ve yerçekimi kuvveti yönü aşağıdakilerin hangisinde gösterildiği gibidir? (Işığın gövdeye, yerçekimi kuvvetinin de köke pozitif yönelme sağla- dığı kabul edilecektir.)
(2000-Öğrenci Seçme Sınavı (ÖSS))
A.
B.
C.
D.
E.
Doğru Cevap İçin Tıklayınız...
Soru 4.
Aşağıdaki olaylardan hangisinin gerçekleşmesi, bir bitkinin çiçekli bitki olduğuna karar vermek için kullanılabilir?
(2010-Yükseköğretime Geçiş Sınavı (YGS))
A. Fotosentez yapmasıB. Solunum yapması
C. Meyve oluşturması
D. Dişi ve erkek üreme hücresi oluşturması
E. Döllenmeyle zigotun oluşması
Doğru Cevap İçin Tıklayınız...
Soru 5.
Yaprak döken bir ağacın gövdesinin yerden h yüksekliğindeki bir noktasına uzun bir çivi, 2/3'ü dışarıda kalacak şekilde, öz bölgesine kadar çakılıyor.
Bu bitki 10 yıl sonra incelendiğinde,
I. Ağacın gövdesi dışında kalan çivi uzunluğunun aynı kaldığı,
II. Ağacın gövdesi dışında kalan çivi uzunluğunun azaldığı,
III. Uzayan ağaçta çivinin, h yüksekliğinden daha yukarıda olduğu,
IV. Ağacın uzamasına karşın çivinin, h yüksekliğinde kaldığı
Durumlarından hangileri gözlenir?
(2007-Öğrenci Seçme Sınavı (ÖSS))
A. Yalnız IB. Yalnız III
C. I ve IV
D. II ve III
E. II ve IV
Doğru Cevap İçin Tıklayınız...
Soru 6.
Canlıların sudan karaya geçiş döneminde farklı sorunlar ortaya çıkmıştır. Bu sorunlara her canlı farklı uyumsal özellikler geliştirerek çözüm bulmaya çalışmıştır.
Aşağıdakilerden hangisi, bitkilerin karasal yaşama uyumu sonucunda ortaya çıkmamıştır?
(2009-Öğrenci Seçme Sınavı (ÖSS))
A. Gerçek köklerin oluşmasıB. Fotosentez yapılması
C. İletim demetlerinin gelişmesi
D. Su kaybını azaltan özelliklerin gelişmesi
E. Gövdeye destek sağlayan yapıların gelişmesi
Doğru Cevap İçin Tıklayınız...